Umræða og fréttir

Miðstöð lyfjaupplýsinga barst sú spurning frá svæfinga- og gjörgæslulækni hvort gögn í heimildum styddu það að ondansetrón við ógleði og uppköstum eftir skurðaðgerð gæti valdið garnastíflu (ileus).

Spurningin var svohljóðandi:

Eru til einhverjar upplýsingar í heimildum sem styðja það að ondansetrón við ógleði og uppköstum eftir aðgerð geti valdið garnastíflu í sjúklingum?

Mælt er með notkun á ondansetróni við ógleði og uppköstum eftir aðgerð í klínískum leiðbeiningum. Hér á landi eru skurðlæknar tregir til að nota þetta lyf vegna hættu á garnastíflu. Frekar er valið lyfið metóklópramíð sem samkvæmt minni reynslu er ekki nægilega öflug meðferð og sjúklingar með stór skurðsár eru í aukinni hættu ef þeir engjast sundur og saman vegna uppkasta.

Ógleði og uppköst eftir aðgerð (postoperative nausea and vomiting, PONV) eru algengar aukaverkanir svæfingar. Fyrirbyggjandi lyfjameðferð á meðan á svæfingu stendur eða lyfjameðferð eftir aðgerð dregur úr þessu og ondansetrón er eitt þeirra lyfja sem mælt er með í nýlegum klínískum leiðbeiningum. Mælt er með að gefa ondansetrón 4 mg í æð eða 8 mg um munn eftir aðgerð.^1-4

Garnastífla eftir aðgerð (postoperative ileus, POI) er skilgreind sem tímabundin skerðing á þarmahreyfingum eftir aðgerð. Þetta getur valdið verkjum, ógleði og uppköstum, töf á því að sjúklingur geti nærst um munn og fleiri þáttum sem tefja fyrir bata og lengir sjúkrahúsvist.

Ondansetrón er öflugur og mjög sértækur serótónín (5HT₃) viðtaka-blokki. Nákvæmur verkunarmáti lyfsins gegn ógleði og uppköstum er ekki að fullu þekktur. Talið er að losun serotóníns í smáþörmum hrindi af stað viðbragði sem leiðir til serótónínlosunar í heila. Talið er að ondansetrón komi í veg fyrir þetta viðbragð og hafi þannig áhrif bæði miðlægt í kveikjusvæði efnaviðtaka (chemoreceptor trigger zone) og í meltingarvegi. Algengustu aukaverkanir ondansetróns eru höfuðverkur og hægðatregða.⁵

Ondansetrón getur dregið úr þarmahreyfingum (peristalsis) og lengt flutningstíma ristilsins (large bowel transit time). 5HT₃ -viðtaka er að finna í innri (intrinsic) og ytri (extrinsic) taugafrumum í görn og í vöðvahjúpsflækju (myenteric plexus). Ondansetrón blokkerar þessa viðtaka og getur þannig haft áhrif á hreyfingar ristils (colonic peristaltic reflex), dregið úr ristilhreyfingum eftir máltíðir (postprandial colonic motility) og hægt þannig á flutningi um ristil. Þetta getur leitt til hægðatregðu.

Í yfirlitsgrein þar sem meðal annars var fjallað um öryggi ondansetróns í PONV var fjöldi til skaða (number needed to harm), eftir stakan skammt af ondansetróni 1 mg í æð eða 4 mg um munn, metinn 23 fyrir hægðatregðu. Til samanburðar var fjöldi sem þurfti að meðhöndla (number needed to treat) metinn 5-6 fyrir ógleði.³    

Í annarri yfirlitsgrein þar sem farið var yfir klíníska reynslu af notkun ondansetróns í PONV er hvorki talað um hægðatregðu né garnastíflu.⁴

Í aukaverkanagagnagrunni evrópsku lyfjastofnunarinnar, Eudravigilance, er aðeins að finna 37 tilkynningar um hægðatregðu og 10 tilkynningar um ileus sem verður að teljast lág tala.

Samantekt: Við leit í heimildum fundum við engar rannsóknir þar sem skoðaður er þáttur ondansetróns sérstaklega sem orsök eða áhættuþáttur í garnastíflu og hvergi minnst á hægðatregðu vegna ondansetróns sem áhættuþátt í meðferð á PONV. Í sérlyfjaskrártextum um lyfið í Evrópu er hins vegar viðvörun um að fylgjast skuli vel með sjúklingum sem hafa einkenni um meðalbráða (subacute) stíflu í meltingarvegi og eru á ondansetróni eftir aðgerð, þar sem ondansetrón lengir þann tíma sem tekur innihald meltingarvegarins að fara um ristilinn.⁵  Í Bandaríkjunum er viðvörun um það sama en ástæðan er þar að ondansetrón geti falið einkenni garnastíflunnar.⁶

Höfundar taka við athugasemdum við pistlana og gagnlegt væri að fá athugasemdir frá skurðlæknum við þessum skrifum.

Heimildir