10. tbl. 101. árg. 2015
Umræða og fréttir
Lyfjaspurningin: Eru tengsl á milli notkunar á ondansetróni og garnastíflu eftir aðgerð?
Miðstöð lyfjaupplýsinga barst sú spurning frá svæfinga- og gjörgæslulækni hvort gögn í heimildum styddu það að ondansetrón við ógleði og uppköstum eftir skurðaðgerð gæti valdið garnastíflu (ileus).
Spurningin var svohljóðandi:
Eru til einhverjar upplýsingar í heimildum sem styðja það að ondansetrón við ógleði og uppköstum eftir aðgerð geti valdið garnastíflu í sjúklingum?
Mælt er með notkun á ondansetróni við ógleði og uppköstum eftir aðgerð í klínískum leiðbeiningum. Hér á landi eru skurðlæknar tregir til að nota þetta lyf vegna hættu á garnastíflu. Frekar er valið lyfið metóklópramíð sem samkvæmt minni reynslu er ekki nægilega öflug meðferð og sjúklingar með stór skurðsár eru í aukinni hættu ef þeir engjast sundur og saman vegna uppkasta.
Ógleði og uppköst eftir aðgerð (postoperative nausea and vomiting, PONV) eru algengar aukaverkanir svæfingar. Fyrirbyggjandi lyfjameðferð á meðan á svæfingu stendur eða lyfjameðferð eftir aðgerð dregur úr þessu og ondansetrón er eitt þeirra lyfja sem mælt er með í nýlegum klínískum leiðbeiningum. Mælt er með að gefa ondansetrón 4 mg í æð eða 8 mg um munn eftir aðgerð.1-4
Garnastífla eftir aðgerð (postoperative ileus, POI) er skilgreind sem tímabundin skerðing á þarmahreyfingum eftir aðgerð. Þetta getur valdið verkjum, ógleði og uppköstum, töf á því að sjúklingur geti nærst um munn og fleiri þáttum sem tefja fyrir bata og lengir sjúkrahúsvist.
Ondansetrón er öflugur og mjög sértækur serótónín (5HT3) viðtaka-blokki. Nákvæmur verkunarmáti lyfsins gegn ógleði og uppköstum er ekki að fullu þekktur. Talið er að losun serotóníns í smáþörmum hrindi af stað viðbragði sem leiðir til serótónínlosunar í heila. Talið er að ondansetrón komi í veg fyrir þetta viðbragð og hafi þannig áhrif bæði miðlægt í kveikjusvæði efnaviðtaka (chemoreceptor trigger zone) og í meltingarvegi. Algengustu aukaverkanir ondansetróns eru höfuðverkur og hægðatregða.5
Ondansetrón getur dregið úr þarmahreyfingum (peristalsis) og lengt flutningstíma ristilsins (large bowel transit time). 5HT3 -viðtaka er að finna í innri (intrinsic) og ytri (extrinsic) taugafrumum í görn og í vöðvahjúpsflækju (myenteric plexus). Ondansetrón blokkerar þessa viðtaka og getur þannig haft áhrif á hreyfingar ristils (colonic peristaltic reflex), dregið úr ristilhreyfingum eftir máltíðir (postprandial colonic motility) og hægt þannig á flutningi um ristil. Þetta getur leitt til hægðatregðu.
Í yfirlitsgrein þar sem meðal annars var fjallað um öryggi ondansetróns í PONV var fjöldi til skaða (number needed to harm), eftir stakan skammt af ondansetróni 1 mg í æð eða 4 mg um munn, metinn 23 fyrir hægðatregðu. Til samanburðar var fjöldi sem þurfti að meðhöndla (number needed to treat) metinn 5-6 fyrir ógleði.3
Í annarri yfirlitsgrein þar sem farið var yfir klíníska reynslu af notkun ondansetróns í PONV er hvorki talað um hægðatregðu né garnastíflu.4
Í aukaverkanagagnagrunni evrópsku lyfjastofnunarinnar, Eudravigilance, er aðeins að finna 37 tilkynningar um hægðatregðu og 10 tilkynningar um ileus sem verður að teljast lág tala.
Samantekt: Við leit í heimildum fundum við engar rannsóknir þar sem skoðaður er þáttur ondansetróns sérstaklega sem orsök eða áhættuþáttur í garnastíflu og hvergi minnst á hægðatregðu vegna ondansetróns sem áhættuþátt í meðferð á PONV. Í sérlyfjaskrártextum um lyfið í Evrópu er hins vegar viðvörun um að fylgjast skuli vel með sjúklingum sem hafa einkenni um meðalbráða (subacute) stíflu í meltingarvegi og eru á ondansetróni eftir aðgerð, þar sem ondansetrón lengir þann tíma sem tekur innihald meltingarvegarins að fara um ristilinn.5 Í Bandaríkjunum er viðvörun um það sama en ástæðan er þar að ondansetrón geti falið einkenni garnastíflunnar.6
Höfundar taka við athugasemdum við pistlana og gagnlegt væri að fá athugasemdir frá skurðlæknum við þessum skrifum.
Heimildir
1. Counihan TC, Favuzza J. Fast track colorectal surgery. Clin Colon Rectal Surg 2009; 22: 60-72. http://dx.doi.org/10.1055/s-0029-1202888 PMid:20119558 PMCid:PMC2780234 |
|
2. Gan TJ Diemunsch P, Habib AS, Kovac A, Kranke P, Meyer TA, et al. Consensus guidelines for the management of postoperative nausea and vomiting. Anesth Analg 2014; 118: 85-113. http://dx.doi.org/10.1213/ANE.0000000000000002 PMid:24356162 |
|
3. Tramer MR, Reynolds JM, Moore A, McQuay HJ. Efficacy, dose-response, and safety of ondansetron in prevention of postoperative nausea and vomiting: a quantitative systematic review of randomized placebo-controlled trials. Anesthesiology 1997; 12: 1277-89. http://dx.doi.org/10.1097/00000542-199712000-00004 |
|
4. Christofaki M, Papioannou A. Ondansetron: a review of pharmacokinetics and clinical experience in postoperative nausea and vomiting. Expert Opin Drug Metab Toixcol 2014; 10: 437-44. http://dx.doi.org/10.1517/17425255.2014.882317 PMid:24471415 |
|
5. Zofran. serlyfjaskra.is – september 2015 | |
6. Zofran. pdr.net - september 2015 |