Umræða og fréttir

Ég vil þakka Rún Halldórsdóttur fyrir góðan pistil. Í tilefni af honum hefur ritstjórn blaðsins rætt hlutverk siðfræðipistla í blaðinu og er sammála um að megintilgangur þeirra sé að vekja hjá lesendum spurningar og hugrenningar um ýmis álitamál fremur en að veita endanleg svör. Við höfum velt því fyrir okkur hvort fá ætti lesendur til að skrifa um hugleiðingar sem lestur pistlanna vekur. Undirrituðum rann blóðið til skyldunnar sem svæfingalækni – ekki síst þar sem hann kannaðist við sjálfan sig í hlutverki ópersónulega svæfingalæknisins sem ræðir við sjúkling fyrir aðgerð.

Í hugleiðingum Rúnar kemur fram að æskilegt sé að læknar gefi sér tíma með sjúklingum, geri þá að þátttakendum í ákvörðunum um meðferð og myndi við þá persónuleg tengsl. Hún bendir á að nám þeirra ætti að stuðla að þessu. Öll getum við tekið undir þetta.

Í umhverfi þar sem jafnan skortir fé og oft tíma, aðstöðu og mannskap verður þó að einhverju leyti að forgangsraða markmiðunum sem á að ná í stuttu viðtali við sjúkling. Viðtalið mótast ávallt af alvarleika, umfangi og bráðleika sjúkdómsins sem um ræðir, áhættu svæfingarinnar og aðgerðarinnar og hlutverki þess sem tekur viðtalið. Ef tíminn er knappur þarf að skýra tilgang viðtalsins fyrir sjúklingnum svo að væntingar hans séu í réttu samræmi við það. Óraunhæft er að ætla hægt sé að leysa öll vandamál og svara hvers kyns spurningum í stuttu viðtali. Ef vel tekst til má þó ná býsna langt. Að auki sinna fleiri starfsstéttir en læknar upplýsingagjöf til sjúklinga fyrir aðgerð, meðal annars hjúkrunarfræðingar og sjúkraþjálfarar. Svæfingalæknir sem aðeins sinnir einum sértækum þætti í meðferð sjúklingsins hefur ekki endilega innsýn inn í alla meðferðarþætti eftir aðgerð.

Í öllum viðtölum svæfingalækna er forgangsatriði að fá upplýsingar til að tryggja öryggi sjúklingsins þannig að undirbúningur sé sem bestur fyrir fyrirhugaða svæfingu og aðgerð. Þannig er reynt að draga úr líkum á fylgikvillum. Gefnar eru upplýsingar um hvað sé í vændum svo sjúklingurinn viti við hverju megi búast hvað varðar svæfinguna og líðan strax eftir aðgerð. Þannig er reynt að draga úr kvíða og svara spurningum sem brenna á sjúklingnum. Ef hann hefur sérstakar óskir er reynt að verða við þeim en forsendur sjúklinga til að velja milli meðferða eru oftast takmarkaðar og þeir háðir ráðleggingum læknis.

Í tilfellinu sem Rún lýsti útskýrði svæfingalæknirinn hvorki tilgang viðtalsins né vinnutilhögun deildarinnar þannig að sjúklingurinn hafði hugsanlega ekki réttar væntingar. Þegar sjúklingurinn óskar eftir svæfingu svarar læknirinn því til að deyfing sé besta aðferðin. Hann hefði jafnframt átt að upplýsa sjúklinginn um að hægt sé að gefa slævandi lyf í dreypi meðan á aðgerð stendur og þá viti sjúklingurinn lítið af sér. Læknirinn fullyrðir að „allt verði í lagi“. Slíkt ber að forðast en útskýra heldur að öllum aðgerðum fylgi einhver áhætta. Viðtalinu sé einmitt ætlað að undirbúa aðgerðina sem best og reyna að koma í veg fyrir að eitthvað óvænt komi upp á. Oftast tek ég líka fram að á deildinni starfi úrvalsfólk sem ég treysti vel. Það muni sinna sjúklingnum af kostgæfni og vaka yfir honum allan tímann. Stöðugt verði fylgst með lífsmörkum og því hægt að bregðast hratt við ef með þarf. Yfirleitt forðast svæfingalæknar að ræða náið um sjálfa aðgerðina eða útkomu hennar enda gæti það stangast á við upplýsingar skurðlæknisins. Verði svæfingalæknir var við að sjúklingur sé ekki nægilega vel upplýstur um aðgerðina og hugsanlegar afleiðingar hennar ber honum að vekja athygli skurðlæknis á því.

Til að bæta þjónustu við sjúklinga sem gangast undir valaðgerðir hafa sums staðar verið settar upp innritunarstöðvar. Þangað mæta sjúklingar eftir að dagsetning aðgerðar hefur verið ákveðin, fara í viðtöl og gangast undir skoðanir og rannsóknir sem nauðsynlegar eru til undirbúnings. Slíkt skipulag stuðlar að betri upplýsingasöfnun og upplýsingagjöf og sparar tíma fyrir sjúklinginn. Hann er þá undirbúinn fyrir aðgerðina en þarf ekki að leggjast inn fyrr en að morgni aðgerðardags. Á innritunarstöðinni eru gjarnan veittar ítarlegar upplýsingar á skömmum tíma. Erfitt getur verið að meðtaka allt og skilja. Til að bæta úr því eru sjúklingum þá stundum afhentir bæklingar, þeim vísað á vefsíður og kynningarmyndbönd eða upplýsingagjöfinni fylgt eftir með símtali.

Við bráðaaðgerðir hefur einn þeirra svæfingalækna sem er á vaktinni oft það hlutverk að ræða við og undirbúa slíka sjúklinga fyrir aðgerð. Þannig er betur tryggt að því sé vel sinnt og um leið dregið úr fjölda hlutverka sem hver og einn svæfingalæknir hefur á sinni könnu.

Með því að skipta með sér verkum næst sérhæfing, betra verkskipulag og hagkvæmni. Sjúklingar þurfa þá sjaldnar að bíða lengi eftir lækni sem hefur í of mörg horn að líta. Helsti ókosturinn er að óvíst er að svæfingalæknirinn sem hittir sjúkling fyrir aðgerð muni sjá um að svæfa hann. Á móti kemur að sá sem svæfir hefur betra næði til að sinna því verkefni.

Til að tryggja sem best öryggi sjúklinga og nýtingu skurðstofa er rekstur þeirra því óhjákvæmilega með vélrænt yfirbragð. Að minnsta kosti getur upplifunin af vandlega skipulagðri starfsemi orðið sú, þótt okkur sem þar störfum finnist það ekki. Markmiðið er að sem flestir sjúklingar komist í aðgerðir og í gegnum þær áfallalaust. Það er bæði hagkvæmast fyrir sjúklinginn og þjóðfélagið en ekki síður mikilvægt fyrir alla þá sem eru á biðlista eftir aðgerðum. Til að tryggja öryggi sjúklinga eru meðal annars notaðir gátlistar, líkt og gert er í flugi fyrir flugtak og lendingu. Þetta getur virst ópersónulegt. Starfsfólki á skurðstofu er þó öllu umhugað um mannlegu hliðina á starfseminni og kappkostar að sinna henni af kostgæfni.

Eins og ég lýsi hér að ofan ráða kringumstæður því oft að læknar geta virst ópersónulegir í samskiptum sínum við sjúkling. Hið sama getur átt við um sérhæfingu sem þó er nauðsynleg til að geta veitt sjúklingum betri og öruggari þjónustu. Mikilvægt er að læknar séu meðvitaðir um þetta og hugi að viðmóti sínu í samskiptum við sjúklinga. Nám lækna hefur löngum snúist um fræðilega þekkingu og tæknilega færni en nú er ekki síður lögð áhersla á góð samskipti og hæfni til samvinnu til að tryggja hag sjúklinga.