ÁGRIP GESTAFYRIRLESTRA
G1 Svæfingalækningar við opnar hjartaskurðaðgerðir: frá RNA til gáttatifs og Harvard til Rúanda
Martin Ingi Sigurðsson, sérfræðilæknir í svæfinga- og gjörgæslulækningum á Landspítala og aðjúnkt við læknadeild Háskóla Íslands
Þrátt
fyrir að framfarir í svæfingalækningum hafi á síðastliðnum 80 árum stuðlað að
nær hundraðfaldri minnkun á alvarlegustu fylgikvillum svæfinga þekkja fáir til
daglegra starfa svæfinga- og gjörgæslulækna. Enn færri þekkja til starfs
svæfingalækna sérmenntaðra í svæfingum fyrir opnar hjartaskurðaðgerðir. Þessi
undirsérgrein svæfingalækninga hefur tekið stórstígum framförum á síðastliðnum
20 árum, einkum með bættri tækni í ómskoðunum á hjarta.
Í fyrirlestrinum verður fjallað um þau einstöku tækifæri sem nám og
störf í svæfingalækningum og svæfingum við opnar hjartaskurðaðgerðir bjóða upp
á. Auk spennandi starfs við að sinna sjúklingum býður fagið uppá ótal
rannsóknarmöguleika. Svæfingalæknar vinna náið í samstarfi við aðrar sérgreinar
læknisfræðinnar og aðrar heilbrigðisstéttir að því að auka öryggi og
rannsaka fylgikvilla og horfur eftir skurðaðgerðir. Að auki býður vinna
svæfingalækna við opnar hjartaskurðaðgerðir upp á að taka sýni úr hjartanu í
aðgerðinni sem hægt er að nota til að rannsaka sameindalíffræði
algengra hjartasjúkdóma.
Einnig mun höfundur fjalla um
sjálfboðaliðastörf sín með Team Heart í Rúanda. Í þróunarlöndum er
grunnheilbrigðisþjónusta enn af skornum skammti, hvað þá hátækniþjónusta á
borð við opnar hjartaskurðaðgerðir. Team Heart hjálparsamtökin ferðast á
hverju ári til Rúanda og setja þar upp skurðstofu og gjörgæsludeild. Í
kjölfarið framkvæma sjálfboðaliðar samtakanna opnar
hjartaskurðaðgerðir á ungu fólki með skemmdar hjartalokur
vegna gigtsóttar, sjaldgæfs fylgikvilla ómeðhöndlaðrar streptókokkasýkingar
í hálsi. Eitt aðalmarkmiða samtakanna er að flytja hátækniþekkinguna yfir til
heimamanna og kenna innlendu fagfólki til að stuðla að framþróun
heilbrigðisþjónustu í landinu.
G2 Integrating gaming and science
Bergþór Hauksson
Senior Development Manager for CCP
The term citizen science
entered the Oxford English Dictionary in June 2014 so it is a fairly
recent concept. In essence it is scientific research conducted, in whole
or in part, by amateur (or nonprofessional) scientists and there are already
some fairly high profile projects of this nature online such as FoldIt and
Zooniverse.
In this talk we will
explore Project Discovery which is our name for allowing EVE Online players to
contribute to real science through our game. It has been a huge success and has
gone through two iterations; classifying human proteins and hunting for
exoplanets. The first one even landed the research and one of our virtual
spaceships on the front page of Nature Biotechnology.
G3 Heilsa metin til fjár
Tinna Laufey Ásgeirsdóttir, prófessor við hagfræðideild HÍ
Hættan
við stefnumótun sem grundvölluð er á upplýsingum er sú tilhneiging að meta til
fjár það sem er auðmælanlegt, en ná ekki tökum á virði þess sem mestu máli
skiptir. Rannsóknir á virði óáþreifanlegra og illmælanlegra gæða eru mikilvægar,
en mikilvægið er þó breytilegt eftir málaflokkum. Gildi slíkra mælinga á sviði
heilbrigðismála er augljóst. Frekar einfalt er að mæla ákveðin verðmæti, svo
sem minni heilbrigðiskostnað til lengri tíma fyrir þá sem ná heilsu og meiri
framleiðni vegna aukinnar starfsorku. Þó má gera ráð fyrir að slíkur ávinningur
sé oft á tíðum léttvægur í samanburði við aukin heilsutengd lífsgæði
einstaklingsins. Það er jú eitt helsta markmiðið með íhlutunum á sviði
heilbrigðismála að draga úr þjáningum fólks og auka vellíðan.
Við val á milli meðferða sem margar hverjar eru mjög kostnaðarsamar
er oft stuðst við hagkvæmnisgreiningar þar sem borinn er saman kostnaður og
ávinningur. Í ljósi takmarkaðs fjármagns eru flestir sammála um að slíkir
útreikningar séu mikilvægir. En spurningin sem vaknar er hvort mögulegt sé að
taka virði heilsunnar sjálfrar með í reikninginn, enda eru heilsutengd lífsgæði
oft veigamesti ávinningurinn sem meðferð hefur í för með sér.
Verðmat á heilsu er umfjöllunarefni erindisins. Fjöl-þjóðlegi
rannsóknarhópurinn ConCIV stundar rannsóknir á virði óáþreifanlegra gæða með
heilsu í forgrunni. Hópnum er stýrt frá Háskóla Íslands af fyrirlesaranum
og í erindinu verður fjallað um rannsóknir hópsins. Mikilvægi slíkra rannsókna
felst í því að þessar veigamiklu afurðir heilbrigðisþjónustunnar – heilsutengd
lífsgæði – séu ekki undanskildar þegar kostnaðarábatagreiningar eru
gerðar.
Að meta virði
heilsu er snúið verkefni á margan hátt, bæði hugmyndafræðilega, siðfræðilega,
hagfræðilega og aðferðafræðilega. Um þessa þætti verður fjallað í erindinu.
I1 Integrating gaming and science
Bergþór Hauksson Senior Development Manager for CCP
The term citizen science entered the Oxford
English Dictionary in June 2014 so it is a fairly recent concept. In
essence it is scientific research conducted, in whole or in part, by amateur
(or nonprofessional) scientists and there are already some fairly high profile
projects of this nature online such as FoldIt and Zooniverse.
In this talk we will explore Project
Discovery which is our name for allowing EVE Online players to contribute to
real science through our game. It has been a huge success and has gone through
two iterations; classifying human proteins and hunting for exoplanets. The
first one even landed the research and one of our virtual spaceships on the
front page of Nature Biotechnology.
ÁGRIP OPINNA FYRIRLESTRA
O1 Hvað segja vísindin um áhrif mataræðis á geðraskanir barna?
Bryndís Eva Birgisdóttir prófessor við
matvæla- og næringarfræðideild,
Bertrand Lauth lektor við læknadeild og MMM teymið
Matur er magnað fyrirbæri. Í hverri máltíð eru þúsundir mismunandi efna sem renna saman við mannslíkamann og fá hann til að bregðast við á mismunandi hátt. Tengslum mataræðis og geðraskana hefur löngum verið haldið fram en á undanförnum árum hefur rannsóknum á mataræði, bæði sem mögulegri forvörn og sem meðferðarrúrræði fleygt fram. Ekki síst með betri skilningi á hlutverki örveruflóru meltingarvegar, hvernig mataræði getur mögulega mótað samsetningu hennar og virkni ásamt öðrum lífsstílsþáttum og erfðum, sem gera okkur öll einstök. Gott næringarástand er undirstaða vellíðunar og hreysti barna. Þá má ekki gleyma umgjörð máltíða, félagslegum þáttum og matarmenningu. Í erindinu verða skoðaðar vísindarannsóknir á tengslum mataræðis og geðraskana barna, bæði innlendar og erlendar og nýjar framtíðarrannsóknir kynntar til leiks.
O2 Áhrif framleiðsluhátta og uppruna matvæla á bakteríur og fæðuöryggi Íslendinga
Karl G. Kristinsson, prófessor við læknadeild Háskóla Íslands og sýkla- og veirufræðideild Landspítala
Fjölgun mannkyns og vaxandi kjötneysla í þróunarlöndunum kallar á meiri kjötframleiðslu. Til að svara eftirspurn hefur stórum verksmiðjubúgörðum fjölgað á kostnað hefðbundins landbúnaðar. Í Bandaríkjunum eru yfir 99% kjúklinga, 95% svína og 78% nautgripa framleidd á verksmiðjubúgörðum. Til að koma í veg fyrir sjúkdóma og auka framleiðni við þessar aðstæður er sýklalyfjum bætt í fóður dýranna. Meira er nú notað af sýklalyfjum í landbúnaði í Evrópu og Bandaríkjunum en í mönnum. Mörg sýklalyfjanna brotna hægt eða illa niður í umhverfinu, safnast þar fyrir og skapa kjöraðstæður fyrir þróun fjölónæmra sýkla sem berast auðveldlega í dýr, matvæli og menn. Með stóraukinni alþjóðaverslun með matvæli breiðast fjölónæmar bakteríur frá löndum með mikla sýklalyfjanotkun og hátt hlutfall sýklalyfjaónæmra baktería til landa með lágt hlutfall. Á Íslandi er enn stundaður hefðbundinn landbúnaður og svokallaðir verksmiðjubúgarðar eru smáir í sniðum. Ísland hefur algera sérstöðu hvað varðar litla notkun sýklalyfja í landbúnaði og lágt hlutfall sýklalyfjaónæmis í bakteríum frá mönnum og dýrum. Auk þess er fjöldi tegunda smitsjúkdóma í dýrum, og útbreiðsla Campylobacter og Salmonella með því allra lægsta sem þekkist, sem eflaust má þakka landfræðilegri einangrun, lítilli sýklalyfjanotkun í dýrum og takmörkunum á innflutningi dýra og landbúnaðarafurða. Þessari stöðu er ógnað með rýmri tollareglum og niðurstöðu EFTA dómstólsins um innflutning á ferskum kjötvörum. Mikilvægt er að almenningur sé vel upplýstur um stöðuna því sýklalyfjaónæmi er ein mesta ógn við lýðheilsu í dag og engin ný sýklalyf eru í augsýn. Mikilvægt er að varðveita sérstöðu Íslands enda líf og heilsa manna og dýra í húfi.
GESTAMÁLSTOFA
M1 Að vita eða ekki vita! Hvenær á að tjá þátttakendum í vísindarannsóknum nýjar upplýsingar um þá sjálfa?
Kristján Erlendsson formaður vísindasiðanefndar Íslands og dósent við læknadeild
Kristján er formaður vísindasiðanefndar Íslands og dósent við læknadeild stýrir vinnustofunni. Að auki munu taka til máls Helga Bragadóttir prófessor við hjúkrunarfræðideild, Henry Alexander Henrysson frá Siðfræðistofnun og aðjúnkt við hugvísinda-, sagnfræði- og heimspekideild og Íris Ólöf Sigurjónsdóttir frá Brakka, samtökum um BRACA.
Fjallað verður um þessa spurningu út frá eftirfarandi punktum. Þar koma fram sumar þeirra siðfræðilegu spurninga sem verið hafa til umræðu síðastliðin ár.
Hvað er (vísinda)rannsókn og hvers vegna taka menn þátt í henni?
Lög um vísindarannóknir á heilbrigðissviði 2014 - „...auka þekkingu á heilbrigði og sjúkdómum“.
Siðfræði/(vísindasiðfræði) breytilegt hugtak eftir löndum, almennum aðstæðum og tíma.
Geta læknar (heilbrigðisstarfsmenn) beitt mismunandi rökum og aðferðum gagnvart einstaklingum eftir því hvort um er að ræða „vísindarannsókn“ eða meðferð?
M2 Samfélag, umhverfi og lýðheilsa – uppfærslan
Fundarstjóri: Helga Arnardóttir fjölmiðlafræðingur
Sífellt fleiri
rannsóknir sýna fram á að hægt er að efla heilsu fólks með áhrifaþáttum
úr umhverfi. Samfélagsleg þróun spilar stóran þátt í heilsueflingunni þar
sem umhverfi hefur áhrif á heilsuhegðun einstaklingsins. Í þessari málstofu
skoðum við samspilið á milli umhverfisþátta og einstaklingsins, hvað hefur
breyst á undanförnum árum og hvernig hægt er að hafa áhrif á heilsueflingu til
framtíðar. Málstofunni stýrir Helga Arnardóttir fjölmiðlafræðingur og
áhugamanneskja um heilsu sem hefur nýverið lokið gerð þáttaraðar um geðrækt.
Ragna Benedikta Garðarsdóttir mun fjalla um áhrif umhverfis á heilsu og Árelía
Eydís Guðmundsdóttir fjallar um málefnið frá hlið einstaklingsins.
Samspil samfélags og heilsu
Ragna Benedikta Garðarsdóttir dósent við sálfræðideild HÍ
Félagssálfræði fjallar meðal annars um hvernig samfélög og umhverfisþættir hafa áhrif á hugsun, hegðun og líðan fólks. Sérþekking Rögnu snýr að eðli og afleiðingum neyslusamfélaga og rannsóknir hennar tengjast sjálfsmynd, lífsgildum og hamingju. (Vísindavefurinn, 1. júní 2018). Erindið mun fyrst og fremst fjalla um takmarkanir þeirrar einstaklingshyggju sem hefur verið ríkjandi stefna í rannsóknum innan sálfræði og annarra faggreina undanfarna áratugi. Auk þess að hafa áhrif á stefnumótun hefur sú hugmyndafræði verið á kostnað þess að rannsaka til hlítar áhrif samfélaga og umhverfis á líðan, hegðun og sjálfsmynd fólks.
Má ekki bjóða þér uppfærslu?
Árelía Eydís Guðmundsdóttir dósent við viðskiptafræðideild HÍ
Sérfræðiþekking Árelíu er á forystu og leiðtogafræðum og á vinnumarkaði. Eftir hana hefur komið út fjöldi greina, pistla auk bóka og bókakafla. Nýjastu bækur eftir hana og fleiri eru: Sterkari í seinni hálfleik sem fjallar um hvernig við getum sem best undirbúið okkur fyrir síðari æviskeið lífsins (2017). Demystifying Leadership in Iceland: An Inquiry Into Cultural, Societal, and Entrepreneurial Uniqueness (2018).