Vísindi á Landspítala í sókn og vörn

Magnús Gottfreðsson
yfirlæknir vísindadeildar
 vísinda- og þróunarsviðs Landspítala

Uppskeruhátíð vísinda á Landspítala, Vísindi á vordögum, verður haldin í 14. skipti þann 7. maí. Á þeim degi er litið um öxl og áföngum fagnað, rannsóknir kynntar, vísindamenn heiðraðir og styrkjum úthlutað úr vísindasjóði Landspítala. Þessi viðburður er mikilvæg hvatning þeim sem vinna að rannsóknum, en með því að gera vísindastarf innan spítalans sýnilegt er vonandi einnig vakinn áhugi hjá vísindamönnum framtíðarinnar. 

Á undanförnum árum hafa vísindi á spítalanum sótt fram á sumum sviðum, en á öðrum sviðum hefur þessi mikilvægi málaflokkur átt mjög í vök að verjast. Birtingar starfsmanna spítalans á ritrýndum fræðigreinum hafa nánast staðið í stað frá fyrra ári og telst það mjög ásættanlegur árangur (mynd). Á sama tíma á hið innlenda styrkjakerfi mjög undir högg að sækja og enn eru blikur á lofti um fjármögnun Rannsóknasjóðs á næstu árum, því að lögð hafa verið fram drög að nærri 40% niðurskurði til sjóðsins í fjárlögum næstu ára. Á sama tíma hefur verið leitast við að standa vörð um Vísindasjóð Landspítala og er það vel.

Þrengingar í starfsemi spítalans hafa óhjákvæmilega mikil áhrif á samkeppnisstöðu hans við systurstofnanir á Norðurlöndunum. Einn mælikvarði sem notaður er á gæði vísindastarfs er tilvitnanatíðni í verk sem frá stofnunum koma. Með því að vitna til fræðilegra greina sýnir hið alþjóðlega vísindasamfélag áhuga sinn í verki. Nú er nýkomin út skýrsla á vegum Nordforsk, sem sýnir uggvænlega breytingu á stöðu spítalans í samanburði við 53 norræna háskóla og háskólasjúkrahús á sviði heilbrigðisvísinda. Staða hans hvað tilvitnanatíðni varðar var býsna sterk á árunum 2000-2007 og var Landspítali í hópi þeirra 10% bestu, en mælingar fyrir tímabilið 2008-2011 sýna að hann er nú kominn langt niður fyrir miðjan hóp og er meðal neðstu 10%.

Þrátt fyrir að gefið hafi á bátinn á undanförnum árum þurfum við að sækja fram. Margir starfsmenn hafa kvartað undan því að spítalinn hafi hætt að kaupa aðgang að heimildaskráningarforritinu EndNote, en notkun þess sparar mikinn tíma við ritun fræðigreina og er forritið mikið notað við greinaskrif á alþjóðavísu. Nú hefur spítalinn keypt aðgang að EndNote að nýju og gefst því starfsmönnum og nemum kostur á að endurnýja kynnin við þetta öfluga hjálpartæki. Gert er ráð fyrir að námskeið í notkun forritsins verði haldin síðar á árinu. Einnig hefur verið ákveðið að kaupa tölfræðiforritið STATA til notkunar á tölvum spítalans og mun vísindadeild standa fyrir námskeiðum í notkun þess. Fleiri nýleg umbótaverkefni má tína til, meðal annars samkomulag við Háskóla Íslands um áframhaldandi rekstur klínísks rannsóknaseturs sem aðstoðar rannsakendur við undirbúning og framkvæmd klínískra rannsókna, og samning við Háskólann í Reykjavík um rekstur heilbrigðistækniseturs sem undirritaður var síðastliðið haust.

Ánægjulegt er að tekist hafa samningar við HÍ um sameiginlegan rekstur heilbrigðisvísindabókasafns Landspítala og HÍ. Safnið er höfuðbókasafn heilbrigðisvísinda á Íslandi og mun kosta kapps um að veita nemendum, starfsmönnum spítalans og kennurum og vísindamönnum greiðan aðgang að mikilvægum fræðitímaritum og öðrum gögnum sem nýst geta í kennslu, vísindum og öðrum störfum. Þar gegna gagnagrunnar af ýmsu tagi vaxandi hlutverki í daglegu starfi spítalans í þjónustu við sjúklinga, til dæmis gagnagrunnar um eitranir.

Bryddað er upp á þeirri nýbreytni á vísindum á vordögum þetta árið að veggspjaldasýningar hverfa af sjónarsviðinu, en mæting á þær hefur oft verið stopul og miðlun upplýsinga því takmörkuð. Þess í stað var ákveðið að taka rannsóknakynningarnar upp sem stutta fyrirlestra og setja á netið. Þessir örfyrirlestrar, þar sem fyrirlesari og glærur sjást í mynd, verða öllum opnir. Í tilefni af vísindum á vordögum verður þessi vefur opnaður og vonum við að starfsmenn geti þar kynnt sér áhugaverð verkefni sem hér hafa verið unnin. Jafnframt standa vonir til að með þessu verði vísindi á spítalanum sýnilegri í augum fróðleiksleitandi Ís-lendinga, en þegar allt kemur til alls snýst okkar starf um heilsu, fræðslu og velferð almennings.