V 1 Algengi og orsakir sjónskerðingar og blindu Íslendinga

50 ára og eldri – Augnrannsókn Reykjavíkur

Elín Gunnlaugsdóttir1,2, Ársæll Arnarsson2, Friðbert Jónasson1,2

1Læknadeild HÍ, 2augndeild Landspítala

elingun@landspitali.is

Inngangur: Skráning á sjónskerðingu og blindu fer fram á

Sjónstöð Íslands. Vitað er að sambærilegar stofnanir erlendis

vanskrá, þó einkum þá sem ekki eru með mestu sjónskerðinguna.

Síðasta íslenska rannsóknin þar sem notað var slembiúrtak til að

ákvarða ofannefnt er Austfjarðarannsóknin sem gerð var fyrir

um 20 árum.

Markmið: Að kanna algengi og orsakir sjónskerðingar og blindu

meðal Reykvíkinga 50 ára og eldri.

Aðferðir: Augnrannsókn Reykjavíkur notar slembiúrtak

Reykvíkinga 50 ára og eldri af jafnri aldurs- og kynjadreifingu.

1045 einstaklingar voru skoðaðir (75,8% svarhlutfall). Allir

þátttakendur gengust undir augnskoðun sem fólst meðal

annars í mælingum á sjónlagi og sjónskerpu. Stuðst var við

staðal Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO). WHO

skilgreinir sjónskerðingu sem sjón <6/18 og ≥3/60 á betra auga

með besta gleri eða sjónvídd ≥ 5° frá athyglispunkti og blindu

sem sjón á betra auga <3/60 eða sjónvídd <5°. Einnig var

notaður Bandaríkjastaðall (US) sem skilgreinir sjónskerðingu

sem sjón á betra auga <6/12 og >6/60 og blindu sem sjón ≤6/60.

Ef einstaklingur reyndist hafa skerta sjón var orsök sjóntapsins

ákvörðuð.

Niðurstöður: Samkvæmt WHO-staðli var algengi sjónskerðingar

á báðum augum 0,96% (95% CI: 0.37-1.55) og blindualgengi

0,57% (95% CI: 0.12-1.03). US-staðall gaf algengi sjónskerðingar

2,01% (95% CI: 1.16-2.86) og blindu 0,77 % (95% CI: 0.24-1.29).

Algengi sjónskerðingar og blindu, sem bundin voru við eitt

auga, voru 4,40% (95% CI: 3.16-5.65) og 1.72% (95% CI: 0.93-

2,51) samkvæmt WHO-staðli en 5,45% (95% CI: 4.08-6.83) og

3,06% (95% CI: 2.02-4.11) samkvæmt US-staðli. Aldursbundin

hrörnun í augnbotnum var algengasta orsök sjónmissis á báðum

augum en „leti auga“ (amblyopia), ský á augasteini og gláka

orsökuðu oftast sjóntap sem bundið var við eitt auga.

Ályktun: Sjóntap eykst með aldri. Rannsókn þessi getur reynst

gagnleg við skipulagningu heilbrigðisþjónustu og greiningu á

blinduvaldandi augnsjúkdómum sem hægt er að koma í veg fyrir

og meðhöndla til að auka lífsgæði aldraðra.

V 2 Heilsutengd lífsgæði hjá sjúklingum

eftir brottnám á auga

 

Guðleif Helgadóttir, Heiða Dóra Jónsdóttir, Þór Eysteinsson, Haraldur

Sigurðsson

Augndeild Landspítala

gudlefh@landspitali.is

 

Inngangur: Könnuð eru heilsutengd lífsgæði 25 sjúklinga þar

sem taka þurfti annað augað og sett var inn hydroxyapaptite

kúla í augntótt á árunum 1992-2004. Allir þessir sjúklingar

notuðu gerviauga. Heilsutengd lífsgæði þessa hóps eru borin

saman við staðlaðan íslenskan samanburðarhóp.

Markmið: Tilgangur rannsóknarinnar er að meta heilsutengd

lífsgæði sjúklinga sem eru með gerviauga vegna brottnáms á

auga á Íslandi á árunum 1992-2004 og skoða hvort þau væru

lakari en lífsgæði almennings.

Aðferð: Tekið var auga úr 54 sjúklingum á þessu tímabili. Af

þeim voru 19 sem ekki tóku þátt, bjuggu erlendis eða ekki náðist

í. Það voru því 35 sjúklingar sem boðin var þátttaka. Staðlaður

spurningalisti sem metur heilsutengd lífsgæði (HL-listinn) var

lagður fyrir sjúklingahópinn.

Niðurstöður: Af 35 sjúklingum tóku þátt 25 (71%), 16

karlmenn og 9 konur. Meðalaldur var 53 ár (23-89). Það

var enginn marktækur munur á heilsutengdum lífsgæðum

þessa sjúklingahóps, (HL-gildi 48,8 s=11,7) miðað við

samanburðarhópinn (HL-gildi 50 s=10):p>0,05. Þeir sem

kvörtuðu um væga verki í augntótt og höfðu óþægindi vegna

gerviaugans voru með lakari lífsgæði.

Ályktun: Það er mikið áfall að þurfa að láta fjarlægja auga. Það

er ekki einungis að missa sjón á öðru auga heldur er það líka

mikið áfall útlitslega. Við álitum að lífsgæði þessa hóps væri

lakari en samanburðarhóps, en það reyndist ekki vera rétt.

 

V 3 Gegnstreymi súrefnis frá slagæðlingum til bláæðlinga

í sjónhimnu manna

 

Róbert Arnar Karlsson1, Sveinn Hákon Harðarson2, , Einar Stefánsson2,

Gísli Hreinn Halldórsson1, Samy Basit2 , Þór Eysteinsson2, Jón Atli

Benediktsson1, James M. Beach1

1Verkfræðideild HÍ, 2augndeild Landspítala

sveinnha@gmail.com

 

Inngangur: Kenningin um gegnstreymi (e. counter-current) spáir

því að súrefni sveimi (e. diffusion) frá slagæðlingum sjónhimnu

til nálægra bláæðlinga. Markmið rannsóknarinnar var að kanna

mögulegt gegnstreymi með því að mæla súrefnismettun (SatO2)

í fyrstu gráðu slagæðlingum og bláæðlingum sjónhimnu í

mismunandi fjarlægð frá sjóntaugarósi.

Aðferðir: Sjálfvirkur sjónhimnusúrefnismælir var notaður til

þess að mæla SatO2. Súrefnismælirinn tekur myndir á tveimur

bylgjulengdum samtímis og reiknar ljósþéttnihlutfall sem er

um það bil línulega tengt SatO2. Súrefnismæling var gerð á 16

heilbrigðum einstaklingum. Súrefnismettun var mæld á tveimur

stöðum; u.þ.b. 0,3 láréttum sjóntaugaróss þvermálum (e. disc

diameter, DD) frá brún sjóntaugaróss og tveimur DD frá brún

sjóntaugaróss. Munur á SatO2 var greindur með tvíhliða pöruðu

t-prófi í slagæðlingum og bláæðlingum.

Niðurstöður: Í slagæðlingum var SatO2 96±5% 0,3 DD frá

sjóntaugarósi (meðaltal ± staðalfrávik; n=16) og 93±5%

tveimur DD frá sjóntaugarósi (p=0,013). Í blá-æðlingum var

súrefnismettunin 57±5% tveimur DD frá sjóntaugarósi og

61±6% 0,3 DD frá sjóntaugarósi (p=0,02).

Ályktanir: Súrefnismettun í blóði bláæðlinga hækkar eftir því

sem það nálgast sjóntaugarós. Þessa aukningu mætti útskýra

Ágrip VEGGSPJALDA

12 læknablaðið/fylgirit 54 2007/93



með gegnstreymi á súrefni frá slagæðlingum í sjónhimnu til

nálægra bláæðlinga.

 

V 4 Súrefnismettun í slag- og bláæðlingum sjónhimnu er

minni í ljósi en í myrkri

 

Samy Basit1, Sveinn Hákon Harðarson1, Gísli Hreinn Halldórsson2, Róbert

Arnar Karlsson2, James M. Beach2, Þór Eysteinsson1, Jón Atli Benediktsson2,

Einar Stefánsson1

1Augndeild Landspítala, 2verkfræðideild HÍ

sveinnha@gmail.com

 

Inngangur: Rannsóknir á dýrum hafa gefið til kynna að

súrefnisþrýstingur í innri sjónhimnu sé minni í ljósi en í myrkri

en að í ytri sjónhimnu sé súrefnisnotkun minni í ljósi. Markmið

þessarar rannsóknar var að mæla súrefnismettun blóðrauða

(SatO2) í æðlingum í sjónhimnu manna í ljósi og myrkri.

Aðferðir: Súrefnismælirinn er settur saman úr augnbotnamyndavél,

ljósdeili (e. beam splitter) og stafrænni

myndavél. Hann skilar augnbotnamyndum með fjórum

bylgjulengdum af ljósi samtímis. Sérsmíðaður hugbúnaður les

úr myndunum og metur SatO2. Súrefnismælingar voru gerðar

í sjónhimnu níu heilbrigðra sjálfboðaliða. Fyrstu gráðu slagog

bláæðlingar voru mældir í öðru auga hvers sjálfboðaliða.

Sjálfboðaliðarnir voru aðlagaðir að rökkri í 30 mínútur, síðan

aðlagaðir að herbergisljósi í fimm mínútur og því næst aðlagaðir

að myrkri í fimm mínútur. Súrefnismælingar voru gerðar eftir

hverja aðlögunarlotu. Við úrvinnslu var notuð ANOVA fyrir

endurteknar mælingar og Bonferroni eftirpróf.

Niðurstöður: Í slagæðlingum var SatO2 97±5% (meðaltal±

staðalfrávik, n=9) eftir 30 mínútur í rökkri, 93±3% eftir

5 mínútur í ljósi og 97±4% eftir 5 mínútur í rökkri þar á eftir.

Samsvarandi niðurstöður (í sömu röð) fyrir bláæðlinga voru

61±6%, 53±8% og 59±7%. SatO2 í slagæðlingum var marktækt

minna í ljósi en eftir aðlögun að rökkri í 30 mínútur (p<0,05)

eða 5 mínútur (p<0,01). SatO2 var einnig marktækt minna í

bláæðlingum í ljósi en í myrkri (p<0,01 eftir 30 mínútur í rökkri,

p<0,05 eftir fimm mínútur).

Ályktanir: Þessar niðurstöður benda til þess að súrefnismettun

blóðrauða í slag- og bláæðlingum í sjónhimnu sé minni í ljósi en

í myrkri. Þessar niðurstöður eru í samræmi við fyrri rannsóknir

á dýrum.

 

V 5 Flæði í augnhólfi er skylt seigjustigi efnisins

samkvæmt formúlu Stokes-Einstein

 

Svanborg Gísladóttir1, Þorsteinn Loftsson2, Einar Stefánsson1,3

Læknadeild HÍ1, lyfjafræðideild HÍ2, augnrannsóknarstofa Landspítala3

svanbog@hi.is

 

Inngangur: Lögmál Stokes-Einstein, Ficks og Hagen-Poiseuille

kenna að flutningur sameinda með flæði eða í straumum tengist

seigjustigi þess efnis sem sameindirnar flæða um. Seigjustig

glerhlaups er mun meira en saltvatns. Í glerhlaupsaðgerðum

er glerhlaup augans fjarlægt og augað fyllt í staðinn með

saltvatni eða sílikonolíu. Eftir glerhlaupsaðgerðir hafa komið

fram margskonar langvinnar afleiðingar, ýmist jákvæðar eða

neikvæðar. Fram að þessu hefur ekki verið ljóst hvað veldur

þessum afleiðingum glerhlaupsaðgerða. Samkvæmt Stokes-

Einstein jöfnu hækkar flæðistuðullinn og sameindir flæða

hraðar þegar glerhlaupið er fjarlægt og augnhólfið fyllt í staðinn

með saltvatni, þetta hefur áhrif á flutning allra sameinda, þar á

meðal lyfja, súrefnis og vaxtaþátta.

Markmið: Að sýna fram á að lögmál Stokes Einstein geti spáð

fyrir um breytingar á flutningi sameinda þegar saltvatni er

komið fyrir í augnhólfi í stað glerhlaups í glerhlaupsaðgerð.

Aðferðir: Sérhannaðar flæðisisellur voru notaðar, þar sem

var miðhólf, fyllt annaðhvort með glerhlaupi úr svíni eða

saltvatni, á milli tveggja sellófan himna (MWCO 12,000-

14,000). Dexamethasone var notað sem viðmiðunarsameind.

HPLC greining var notuð til að mæla flæði dexamethasone

sameindanna í gegnum saltvatnið og glerhlaupið. Flæðistuðull

glerhlaupsins og saltvatnsins var reiknaður útfrá lögmálum

Ficks og Stokes-Einstein.

Niðurstöður: Meðal flæði dexamethasone í gegnum miðhólf

fyllt með saltvatnslausn var 0,32 μg/(klst*cm2) (n=10) og

0,12 μg/(klst*cm2) með glerhlaupi (n=9). Flæðistuðullinn

fyrir glerhlaup úr svíni er 0,00016 cm2/klst og 0,0013 cm2/klst

í saltvatnslausn. Þar með er flæði dexamethasone í gegnum

satlvatnslausn u.þ.b. áttfalt hraðara heldur en í glerhlaupi.

Ályktun: Þessar niðurstöður gefa til kynna að flæði er hraðara í

saltvatnslausn en í glerhlaupi. Þessi upgötvun, sem hægt var að

spá fyrir um með klassískum lögmálum eðlisfræðinnar, getur

útskýrt eðlisfræðilegar, lyfjafræðilegar og klínískar afleiðingar

glerhlaupsaðgerða.

 

V 6 Súrefnismettun vex eftir leysimeðferð við bláæðastíflu

í sjónhimnu

 

Sveinn Hákon Harðarson1, Róbert Arnar Karlsson2, Gísli Hreinn

Halldórsson2, Samy Basit1, Þór Eysteinsson1, Jón Atli Benediktsson2, James

M. Beach2, Einar Stefánsson1

1Augndeild Landspítala, 2verkfræðideild HÍ

sveinnha@gmail.com

 

Inngangur: Rannsóknir á dýrum benda til þess að súrefnisþurrð

verði í sjónhimnu við bláæðagreinarstíflu (e. branch retinal

vein occlusion, BRVO). Dýratilraunir benda jafnframt til þess

að leysimeðferð bæti súrefnisbúskapinn. Markmið þessarar

rannsóknar var að mæla súrefnismettun blóðrauða (SatO2) í

bláæðlingum í sjónhimnu sjúklinga með BRVO, bæði fyrir og

eftir leysimeðferð.

Aðferðir: Súrefnismælirinn er settur saman úr augnbotnamyndavél,

ljósdeili (e. beam splitter) og stafrænni myndavél.

Hann skilar augnbotnamyndum með fjórum bylgjulengdum af

ljósi samtímis. Sérsmíðaður hugbúnaður les úr myndunum og

metur SatO2. Mælingar voru gerðar á 14 manns með BRVO.

Fimm voru mældir bæði fyrir og eftir leysimeðferð. Einnig

voru mældir sjúklingar með helftarbláæðarlokun (e. hemivein

occlusion) og miðbláæðarlokun í sjónhimnu (e. central retinal

vein occlusion, CRVO). Parað t-próf var notað til úrvinnslu.

Niðurstöður: Í þeim bláæðlingum, sem urðu fyrir áhrifum

af BRVO, var SatO2 45±10% (meðaltal±staðalfrávik) fyrir

leysimeðferð en 53±6% eftir leysimeðferð (p= 0,041, n=5). Í

sjúklingi með helftarbláæðarlokun jókst súrefnismettun stig

af stigi eftir því sem leysimeðferð var bætt við. Niðurstöður

mælinga á sjúklingum með CRVO sýndu einnig aukna

súrefnismettun eftir leysimeðferð.

Ályktanir: Súrefnismælirinn greinir aukna súrefnismettun

blóðrauða eftir leysimeðferð við BRVO. Þessi niðurstaða er í

samræmi við dýratilraunir. Súrefnismælingar gætu nýst til að

ákvarða æskilegt umfang leysimeðferðar og til að meta árangur

af slíkri meðferð.

 

V 7 Skammtímaárangur í meðferð of feitra barna

 

Þrúður Gunnarsdóttir1, Z. Gabriela Sigurðardóttir 1, Árni V. Þórsson1,2,

Kolbeinn Guðmundsson4, Ragnar Bjarnason 2,3

1Háskóli Íslands, 2Barnaspítala Hringsins Landspítala, 3GP-GRC, Dep

of Pediatrics, Sahlgrenska Academy at Göteborg University, Gautaborg,

4Íslensk erfðagreining

thrudur@hi.is

 

Inngangur: Algengi offitu meðal barna hefur aukist mikið

á Íslandi og annars staðar í heiminum á síðustu áratugum.

Áhættuþættir eru margir og samspil þeirra flókið. Flestum ber

þó saman um að aukið algengi megi rekja til þeirra breytinga

sem hafa orðið á lífsháttum fólks á síðustu áratugum. Þróun

áhrifaríkrar meðferðar er mikilvægur þáttur í að bæta heilsu og

líðan feitra barna sem og mikilvægur þáttur í forvörnum gegn

offitu meðal fullorðinna.

Markmið: Meginmarkmið var að meta skammtímaárangur

fjölskyldumeðferðar Epsteins á úrtaki íslenskra barna í

klínískum aðstæðum.

Aðferð: Þátttakendur voru 12 of feit börn (LÞS > 2,4 sf)

og foreldrar þeirra. Börnin voru á aldrinum 8-12 ára, 9

stúlkur og 3 drengir. Skipt var handahófskennt í tvo hópa,

samanburðarhóp sem fékk hefðbundna meðferð (viðtal við

lækni og næringarfræðing á Landspítala) og tilraunahóp sem

fékk fjölskyldumeðferð. Meðferð stóð yfir í 16 vikur og fólst í

fræðslu og atferlismótun. Miðgildi líkamsþyngdarstuðuls barna

í tilraunahópi var 3,6 staðalfrávik yfir meðaltali við upphaf

meðferðar (spönn 2,4-3,8) en 3,3 staðalfrávik yfir meðaltali

fyrir börn í samanburðarhópi (spönn 2,8-3,9). Markhegðun sem

atferlismótun barna í tilraunahópi beindist að var dagleg neysla

grænmetis og ávaxta og dagleg líkamleg hreyfing.

Niðurstöður: Eftir 16 vikna meðferð var miðgildi þyngdartaps

fyrir börn í tilraunahópi 3,0 kg (spönn 1,0-4,3 kg) og miðgildi

þyngdartaps foreldra 6,8 kg (spönn 5,8-9,1 kg). Miðgildi

líkamsþyngdarstuðuls barna í tilraunahópi var þá kominn niður

í 3,4 staðalfrávik yfir meðaltali (spönn 1,9-3,6) en var enn 3,3

(spönn 2,8-4,0) fyrir börn í samanburðarhópi. Dagleg neysla

ávaxta og grænmetis og líkamleg hreyfing barna í tilraunahópi

jókst markvert. Dagleg neysla ávaxta og grænmetis barna í

tilraunahópi: miðgildi fyrir meðferð var 1,3 skammtar (spönn 1-

2) en við lok meðferðar 3,75 skammtar (spönn 1,3-4,3). Dagleg

hreyfing barna í tilraunahópi fyrir meðferð: miðgildi 20 mín.

(spönn 0-80) við lok meðferðar 72 mín. (spönn 40-126).

Ályktun: Niðurstöður gefa til kynna að fjölskyldumeðferð beri

árangur með íslenskum börnum í klínískum aðstæðum.

Verkefnið var styrkt af Vísindasjóði Landspítala og Actavis.

 

V 8 Faraldsfræði gauklasjúkdóma á Íslandi 1983-2002

Konstantín Shcherbak1, Ólafur Skúli Indriðason1,2, Viðar Eðvarðsson3,

Jóhannes Björnsson4,5, Runólfur Pálsson1,2,5

1Lyflækningasviði I, 2nýrnalækningum, 3Barnaspítala Hringsins, 4rannsóknarstofu

í meinafræði, Landspítala, 5læknadeild HÍ

olasi@landspitali.is

 

Inngangur: Þótt gauklasjúkdómar séu ein af helstu orsökum

lokastigsnýrnabilunar hér á landi, liggja ekki fyrir fullnægjandi

upplýsingar um faraldsfræði þeirra. Þá finnast takmarkaðar

upplýsingar meðal annarra þjóða.

Markmið: Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna

faraldsfræði gauklasjúkdóma á Íslandi.

Aðferðir: Þetta var aftursæ rannsókn á öllum nýrnasýnum sem

rannsökuð voru á Landspítala frá 1983 til 2002. Upplýsingar

um vefjagreiningu voru fengnar úr skrám Rannsóknastofu

í meinafræði á Landspítala og klínískar upplýsingar úr

sjúkraskrám. Endaleg sjúkdómsgreining var byggð á niðurstöðu

meinafræðilegrar rannsóknar með hliðsjón af klínískum þáttum.

Ef fleiri en ein greining fannst í ákveðnu sýni voru báðar taldar.

Niðurstöður: Á tímabilinu komu 590 nýrnasýni úr 521

einstaklingi til rannsóknar á Rannsóknarstofu í meinafræði.

Við útilokuðum 257 sýni vegna þess þau voru úr ígræddu nýra,

innihéldu ekki gauklasjúkdóm eða voru endurtekin sýni úr

sama einstaklingi. Önnur 42 sýni sem tekin voru vegna gruns

um gauklasjúkdóm voru útilokuð vegna óvissrar greiningar eða

ófullnægjandi sýna. Eftir voru 291 sýni sem gáfu 294 greiningar.

Miðgildi (spönn) aldurs sjúklinga var 47 (2-86) ár og 54% voru

karlar. Nýgengi gauklasjúkdóma var 5,60/100.000/ár fyrir allt

tímabilið. Það var 4,72 árin 1983-1987; 4,31 árin 1988-1992;

6,43 árin 1993-1997 og 6,84/100.000/ár tímabilið 1998-2002.

Algengustu greiningar voru IgA-nýrnamein (24,1%), focal

segmental glomerulosclerosis (10,2%), og sykursýkinýrnamein

(8,2%). Membranous nephropathy (4,8%), minimal change

disease (4,8%) og membranoproliferative glomerulonephritis

(3,7%) voru frekar fátíðar greiningar.

Ályktanir: Svo virðist sem nýgengi gauklasjúkdóma fari vaxandi

þó ekki sé hægt að útiloka að aukin tíðni nýrnasýnistöku eigi

þátt í þeirri nýgengisaukningu. IgA-nýrnamein er algengasta

tegund gauklasjúkdóms hér á landi eins og víðast annars

staðar. Athyglisvert er að focal segmental glomerulosclerosis er

algengari en membranous nephropathy.

 

V 9 Efnaskiptaáhættuþættir fyrir myndun nýrnasteina

meðal sjúklinga í nýrnasteinagöngudeild Landspítala

Ólafur Skúli Indriðason1, Viðar Eðvarðsson2, Guðjón Haraldsson3, Eiríkur

Jónsson3 og Runólfur Pálsson1,4

1Nýrnalækningum, lyflækningasviði I, 2Barnaspítala Hringsins, 3þvagfæraskurðlækningum,

skurðlækningasviði, Landspítala, 4læknadeild HÍ

olasi@landspitali.is

 

Inngangur: Þrátt fyrir miklar tækniframfarir við brot og

brottnám nýrnasteina eru margir sjúklingar þjakaðir af

endurteknum steinaköstum. Fyrir þá einstaklinga hefur verið

lögð aukin áhersla á greiningu undirliggjandi áhættuþátta og

fyrirbyggjandi meðferð. Í þeim tilgangi var nýlega stofnuð

sérstök nýrnasteinagöngudeild á Landspítala.

Markmið: Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna tíðni

áhættuþátta nýrnasteina meðal sjúklinga á nýrnasteinagöngudeild

Landspítala.

Aðferðir: Þetta var afturvirk rannsókn á sjúklingum sem

komu í nýrnasteinagöngudeild frá maí 2005 til loka janúar

2007. Sjúklingar gengust undir blóðrannsóknir og söfnuðu

sólarhringsþvagi í tvígang. Við mat á efnaskiptaþáttum í þvagi var

notast við meðaltal beggja safnana. Hyperoxaluria var skilgreind

sem sólarhringsútskilnaður >0,49 mmól, hypercalciuria sem

>7,5 mmól (karlar) og >6,5 mmól (konur), hyperuricosuria sem

>4,8 mmól (karlar) og 4,5 mmól (konur) og hypocitraturia sem

<2 mmól. Of lítill þvagútskilnaður var skilgreindur sem <1 l/24

klst.

Niðurstöður: Alls hafa 65 manns komið til mats, 44 karlar og

21 kona. Þrír karlar skiluðu ekki sólarhringsþvagsýni og ein

kona greindist með frumkomið kalkvakaóhóf á blóðprófi og

safnaði ekki þvagi. Hins vegar skilaði einn karl með þekkta

cystínmigu þvagsöfnunum. Af 61 sjúklingi voru 4 (6,6%) með

þvagútskilnað undir 1 l/24 klst. Hyperoxaluria fannst hjá 22

(36,1%), hypercalciuria hjá 16 (26,2%), hyperuricosuria hjá

16 (26,2%) en hypocítraturia hjá 33 (54,1%). Þrjátíu og þrír

einstaklingar greindust með fleiri en einn áhættuþátt en ekki var

hægt að sýna fram á áhættuþætti fyrir myndun nýrnasteina hjá

níu (14,8%) sjúklingum samkvæmt skilgreiningu okkar.

Ályktanir: Sjúklingar sem koma á nýrnasteinagöngudeild

Landspítala hafa slæman steinsjúkdóm og meirihluti þeirra

hefur að minnsta kosti einn undirliggjandi efnaskiptaáhættuþátt.

Vonast er til að sértæk meðferð sem beint er gegn undirliggjandi

áhættuþáttum verði til þessa að fækka steinaköstum þessara

sjúklinga.

 

V 10 Tengsl mataræðis og svefnvenja skólabarna í 9. og

10. bekk grunnskóla

Dóra Björk Sigurðardóttir1 og Guðrún Kristjánsdóttir1, 2

1Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítala

gkrist@hi.is

 

Inngangur: Rannsóknir benda til að svefnvenjur og mataræði

og sérílagi morgunverðarvenjur tengist heilsu skólabarna og

árangri í lífinu. Tilgangur rannsóknarinnar er að skoða tengsl

svefnvenja íslenskra skólabarna og reglusemi þeirra í mataræði.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin byggir tilviljanalandsúrtaki

3913 nemenda í 9. og 10. bekkjum grunnskóla landsins (91%

heimtur). Spurningalistar voru lagðir fyrir og könnuð var

meðallengd nætursvefns skólabarna, hvenær þau fara að sofa,

hvenær þau fara á fætur, hvort þau borði morgunmat ein eða

hvort fjölskyldan borðar saman og reglusemi í mataræði. Tengsl

milli svefns og matarvenja var metinn almennt og með tilliti til

aldurs og kyns.

Helstu niðurstöður: Marktækt samband var milli þess hvenær

börn fara að sofa og reglusemi í mataræði; 40,8% þeirra barna

sem fara að sofa fyrir miðnætti borða reglulega á móti 21,8%

þeirra sem fara að sofa eftir miðnætti; 62,5% þeirra sem fara

að sofa fyrir miðnætti borða morgunmat nánast daglega á móti

42,7% sem fara að sofa eftir miðnætti. Fá börn snæða morgumat

með fjölskyldu sinni. Börn sem fá nægan svefn eru marktækt

líklegri til að borða reglulega og borða morgunmat heldur en

þau sem sofa ekki nóg. Meirihluti skólabarna (58,3%) borðar

morgunmat nánast daglega. Af þeim sem borða morgunmat

nánast daglega eru 55,5% strákar og 44,5% stúlkur. Af þeim

sem borða nánast aldrei morgunmat eru 39,1% strákar en

60,9% stúlkur. Flest sofa í um átta klukkustundir. Marktækt

fleiri drengir (55,6%) en stúlkur (44,4%) sofa skemur en átta

klukkustundir. Stúlkur fara fyrr að sofa og fyrr á fætur en

strákar en eru þó ólíklegri til að borða morgunmat.

Ályktanir: Af niðurstöðum má álykta að reglusemi í mataræði

eða svefnvenjum endurspegli almenna reglusemi í lífsstíl.

Samband er á milli svefnvenja og þess að neyta morgunverðar

þó svo að ekki sé þar um algilt samband að ræða þar sem

stúlkur og drengir virðast nokkuð ólík í morgunmatar- og

svefnvenjum sínum. Vekja þarf umræðu um gildi svefns og

reglusams mataræðis meðal barna og virkja fjölskyldur og

heilbrigðisfagfólk í að stuðla að bættum svefnvenjum og

morgunmatarvenjum meðal skólabarna.

 

V 11 Félags- og lýðfræðilegir þættir tengdir foreldraálagi á

Íslandi

Guðrún Kristjánsdóttir1, 2 og Rúnar Vilhjálmsson1

1Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítala

gkrist@hi.is

 

Inngangur: Almennt er litið á barneignir og uppeldi barna

sem jákvæð lífsverkefni er veiti foreldrum ánægju og vellíðan.

Engu að síður leiða rannsóknir í ljós að barnaforeldrar upplifa

meiri sálræna vanlíðan en annað fullorðið fólk. Rannsóknin

beinist að tengslum félags- og lýðfræðilegra þátta við einstaka

þætti foreldraálags og foreldraálag í heild, meðal íslenskra

foreldra barna yngri en 18 ára. Rannsóknin athugar umfang

einstakra þátta foreldraálags og foreldraálags almennt eftir

aldri, kynferði, hjúskaparstöðu, menntun og atvinnuþátttöku

foreldra, fjölskyldutekjum, búsetu, fjölda barna á heimilinu og

aldri yngsta barns.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin byggir á undirúrtaki 872

foreldra sem tóku þátt í landskönnun meðal fullorðinna

undir heitinu Helsa og lífskjör Íslendinga. Heimtur voru 69%.

Foreldraálag var metið með hjálp átta atriða sem koma úr stærri

atriðalista Pearlin og Lieberman um álagsþætti í lífi fullorðinna.

Heildarálag í foreldrahlutverki var reiknað með því að leggja

saman normalgerð hrágildi allra átta atriða kvarðans. Níu

félags- og lýðfræðilegir þættir voru teknir til athugunar.

Helstu niðurstöður: Foreldrar á aldrinum 25-54 ára, foreldrar

með tvö eða fleiri börn heima, útivinnandi foreldrar, og mæður,

sérstaklega einstæðar mæður og lágtekjumæður, greindu

frekar en aðrir foreldrar frá einstökum álagsþáttum og meira

heildarálagi í foreldrahlutverki.

Ályktanir: Foreldraálag dreifist misjafnlega meðal íslenskra

foreldra barna yngri en 18 ára. Kortlagning og greining á

foreldraálagi stuðlar að auknum skilningi á þáttum er hafa áhrif

á geðlýðheilsu fullorðinna.

 

V 12 Þættir tengdir þátttöku verðandi foreldra á Íslandi í

foreldrafræðslu

Guðrún Kristjánsdóttir1, 2, Margrét Eyþórsdóttir2, Helga Gottfreðsdóttir1

1Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítala

gkrist@hi.is

 

Inngangur: Með foreldranámskeiðum átti að koma í veg fyrir

ungbarna og mæðradauða í byrjun 20. aldar. Á Íslandi hófust

slík námskeið um 1954 og feður tóku þátt frá 1956. Tilgangur

rannsóknarinnar var að kanna þátttöku í foreldranámskeiðum

og áformum verðandi foreldra til að sækja þau og hvernig

félagslýðfræðilegir þættir, fæðingasaga og fæðingatengdir þættir

tengjast þátttöku og hvernig áform þeirra tengjast útkomu

fæðingar.

Efniviður og aðferðir: Úrtakið var tilviljunarúrtak 152 foreldrar

af sængurlegudeildunum (sængurkvennagangur og Hreiður)

(58% heimtur) og 68 foreldrar af vökudeild (79% heimtur).

Gögnum var safnað í heimsókn til foreldra eftir heimferð með

spurningalista þar sem spurt var um félags- og lýðfræðilega

þætti, fæðingasögu og tegund fæðingar, hvort þau hefðu sótt

foreldrafræðslu eða áform um að sækja slíka. Líkan var sett

upp með þáttum sem rannsóknir telja að hafi áhrif á þátttöku.

Skoðuð var fylgni milli rannsóknarbreytanna og þátttöku

í foreldrafræðslu og marktækar breytur síðan keyrðar í

aðfallsgreiningu.

Helstu niðurstöður: Marktækur munur var á þátttöku foreldra

í foreldrafræðslu eftir því á hvaða deild foreldrar lentu eftir

fæðingu barnsins. Ungt fólk í sambúð með fyrsta barn var

marktækt líklegra til að hafa sótt foreldrafræðslu að teknu tilliti

til allra annarra þátta. Í öllum foreldrahópum tóku foreldrar sem

áttu sitt fyrst og annað barn þátt í foreldrafræðslu, en enginn

þeirra sem var að eiga sitt þriðja eða fjórða barn. Foreldrar

barna af vökudeild höfðu í 20,6% tilvika tekið þátt, 11,8% á

sængurkvennagangi og 35% þeirra sem fætt höfðu í Hreiðrinu.

Áformin um þátttöku sem ekki stóðust voru flest hjá foreldrum

af Vökudeild.

Ályktanir: Niðurstöður benda til að almenn þátttaka í

foreldrafræðslu sé lítil. Jafnframt benda þær til þess að þeir

sem á annað borð sækja fræðsluna séu pör sem eiga von á sínu

fyrsta barni. Huga þarf að því að stærsti hluti þeirra sem fæða

barn sem leggst inn á Vökudeild og þeirra sem leggjast inn á

sængurkvennagang hefur ekki sótt skipulega foreldrafræðslu.

Bæta þarf undirbúning fyrir fæðingu af hálfu heilsugæslustöðva

og þróa skipulega undirbúningsleiðir fyrir verðandi foreldra.

 

V 13 Sársaukaupplifun 0-2 ára barna við stungu: Forprófun

á Modified Behavioral Pain Scale (MBPS) í íslenskri þýðingu

Guðrún Kristjánsdóttir1, 2, Rakel B. Jónsdóttir1, 2, Elísabet Harles1, Kolbrún

Hrönn Harðardóttir1

1Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítala

gkrist@hi.is

 

Inngangur: Í bráðaaðstæðum þarf iðulega að framkvæma

sársaukafull greiningarinngrip, s.s. blóðtökur. Rannsóknir sýna

að ef tekið er tillit til upplifun barna í slíkum aðstæðum má

koma í veg fyrir óþarfa vanlíðan og tafir í framkvæmd ástungu.

Tilgangur þessarar rannsóknar var að forprófa MBPS (Modified

Behavioral Pain Scale) í íslenskri þýðingu á eins mánaðar til

tveggja ára gömlum börnum. Leitast var við að svara hvort

MBPS væri áreiðanleg og réttmæt aðferð til að meta bráðan

sársauka við sambærilegar sársaukafullar aðstæður.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin styðst við þægindaúrtak

49 barna sem gengust undir meðferðar- og greiningartengdar

ástungur á almennri heilsugæslustöð og á bráðamóttöku barna.

Meðalaldur var 8,7 mánuðir. Tveir rannsakendur mátu börnin

við sömu aðstæður með MBPS, fyrst við hlutlausar aðstæður fyrir

ástunguna og síðan við ástunguna. Ástungur voru 13 vegna CRP,

7 vegna stungu í bláæð og 29 í vöðva. Áreiðanleiki var metinn

með því að bera saman niðurstöður beggja matsaðila. Réttmæti

var mælt með mun á sársaukaskori við hlutlausar aðstæður

og við ástungu. Loks voru athuguð tengsl sársaukamælinga

við lýðfræðilega þætti (aldur og kyn) og aðstæðubundna þætti

(vettvangur gagnasöfnunar og tegunda ástungu).

Helstu niðurstöður: Meðalsársaukaskor í hlutlausum aðstæðum

reyndust 2,96 (±1,79) og 2,96 (±1,74) og 4,27 (±2,66) og 4,39

(±2,51). Marktæk sterk jákvæð fylgni (r=0,87) reyndist milli

sársaukaskors hinna tveggja matsaðila við hlutlausar aðstæður

og einnig milli sársaukaskora við ástungu (r=0,90). Marktækur

munur reyndist vera á sársaukaskori við hlutlausar aðstæður

og við stungu (t(48)= -3,34, p<0,05) með t-prófi paraðra úrtaka.

Ekki reyndist fylgni við lýðfræðilega eða aðstæðubundna

þætti og sársaukaskors með MBPS, hvorki í hlutlausum né

sársaukafullum aðstæðum.

Ályktanir: Af niðurstöðum má ætla að íslensk þýðing MBPS

sársaukamatstækisins sé nægilega áreiðanlegt og réttmætt og

henti við mat á bráðum sársauka við ástungur á börnum á

aldrinum eins mánaðar til tveggja ára. Ástand barns er einn af

þeim þáttum sem ekki var sérstaklega tekið tillit til í þessari

forprófun en athuga þarf það sérstaklega í frekari prófun á

næmi mælitækisins.

 

V 14 Matarvenjur skólabarna á unglingsaldri: Niðurstöður

heimildarannsóknar og vettvangsathugunar með rýnihópum

Guðrún Margrét Gunnsteinsdóttir1, 2, Guðrún Kristjánsdóttir1, 2

1Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítala

gkrist@hi.is

 

Inngangur: Rannsóknir sýna að matarvenjur hafi áhrif á

heilbrigði og námsframmistöðu barna. Tilgangur verkefnisins

var að kanna hvernig breytingar unglingsáranna í samspili við

félagslegt umhverfi og skóla hafa áhrif á matarvenjur þeirra

og hvaða þættir séu þar sem skipa lykilhlutverki í mótun

matarvenja.

Efniviður og aðferðir: Fræðilegt efni var safnað í gegnum

gagnasöfnin PubMed, ProQuest og OVID. Heimildarleit gaf 29

greinar; 21 rannsóknir, fimm fræðilegar greinar og þrjár með

almennri umfjöllun. Efnisgreining heimilda leiddi til efnisflokka

sem stuðst var við í vettvangsathugun sem fór fram í fjórum

grunnskólum á Stór-Reykjavíkursvæðinu og nágrenni. Rætt

var við skólastarfsmenn, kennara, skólahjúkrunarfræðing og 12

nemendur úr 9. og 10. bekk sem mynduðu fjóra fókushópa.

Helstu niðurstöður: Efni heimildanna skiptist í fjóra flokka;

eðli matarvenja skólabarna (50%) og þættir sem tengjast

matarvenjum barnanna; einstaklingsbundnir þættir (72%),

félagslegt umhverfi (62%) og skólatengdir þættir (56%). Samtöl

við skólastarfsmenn og efnisþættir í rýnihópum nemenda

staðfestu þá efnisflokka sem heimildir fjalla um. Skynjun og

upplifun á aðstæðum við skólamáltíðir, gildi umhverfis, aðgengi,

sjálfstæðis og sjálfsmyndar var áréttað með samtölum nemenda

í rýnihópum en minna var gert úr gildi foreldra og fjölskyldu

fyrir mataræði þeirra en heimildir gáfu til kynna. Fræðsla um

mataræði er ekki fyrirferðamikið í samtölum við nemendur né

starfsfólks en ljóst að þessir aðilar hafa ólíka sýn á matarvenjum

skólabarna.

Ályktanir: Rannsóknir benda til að matarvenjur raskist verulega

á unglingsárum. Matarvenjur ráðast af einstaklingsbundum

þáttum jafnt sem félagslegu og samfélagslegu umhverfi þeirra

þar sem fjölskylda og skóli gegna veigamiklu hlutverki þó svo

að börnin sjálf séu ekki meðvituð um það. Niðurstöður benda

einnig til að skólinn geti haft áhrif á matarvenjur unglinga með

því aðgengi sem hann veitir að mat og því umhverfi og leiðsögn

sem hann býður nemendum sínum í tengslum við máltíðir og

matartíma. Þar skipa skólahjúkrunarfræðingar lykilhlutverki í

samhæfingu og ráðgjöf.

 

V 15 Fæðingarmáti kvenna sem eignast barn eftir fyrri

fæðingu með keisaraskurði

 

Brynhildur Tinna Birgisdóttir, Hildur Harðardóttir, Ragnheiður I.

Bjarnadóttir

Kvennasviði Landspítala

hhard@landspitali.is

 

Inngangur: Álitamál er hver sé besti fæðingarmáti kvenna með

einn keisaraskurði að baki.

Markmið: Að kanna fæðingarmáta kvenna sem áður hafa fætt

einu sinni með keisarskurði, afdrif þeirra og barna þeirra..

Efniviður og aðferðir: Í Fæðingarskrá var leitað að konum sem

fæddu einbura á tímabilinu 2001-2005 og áttu að baki eina fyrri

fæðingu einbura með keisaraskurði (n=925). Ábending aðgerðar

var skráð, upphaf fæðingar (sjálfkrafa eða framkölluð), hvort

beita þurfti áhöldum við fæðingu um leggöng og afdrif barns.

Niðurstöður: 346/925 (37,4%) fæddu um leggöng, 341/925

(36,9%) með fyrirfram ákveðinni keisaraskurðaðgerð

(valaðgerð) og 238/925 (25,7%) með bráðakeisaraskurðaðgerð.

61,0% reyndu fæðingu um leggöng og tókst hjá 61,3% en

38,7% fæddu með bráðakeisaraskurðaðgerð. Af þeim konum

sem fóru í valaðgerð í fyrri fæðingu reyndu 57,7% fæðingu

um leggöng í næstu fæðingu og tókst það hjá 68,1% þeirra. Af

konum sem fóru í bráðaaðgerð í fyrri fæðingu reyndu 61,8%

fæðingu um leggöng í næstu fæðingu og meðal þeirra fæddu

59,7% um leggöng. Munurinn á hlutfalli kvenna sem reyndu

fæðingu, eftir því hver bráðleiki keisaraskurðar var í fyrri

fæðingu, er ekki marktækur (p=0,28) Meðal kvenna sem fæddu

um leggöng var áhöldum beitt við fæðingu hjá 87/346 (25,1%).

Sex konur sem reyndu fæðingu um leggöng, fengu legbrest

(6/584, 1,1%). Hjá fimm hófst sótt sjálfkrafa og hjá einni var

fæðing framkölluð með prostaglandíni, belgjarofi og oxýtósíni.

Fimm barnanna var bjargað með bráðakeisaraskurði en eitt

barn dó í fæðingu. Burðarmálsdauði í rannsóknarþýðinu var

5,4/1000 fæðingar. Fimm börn létust; meðfæddur galli (2), örburi

425g (1), legbrestur (1) og andlát fyrir fæðingu, óútskýrt (1).

Tvö þeirra fæddust um leggöng, eitt eftir valaðgerð og tvö eftir

bráðaaðgerð. Í rannsóknarþýðinu lést engin kona og aldrei var

gert legnám.

Ályktanir: 37,4% kvenna, sem fæða sitt fyrsta barn með

keisaraskurðaðgerð, fæða sitt annað barn um leggöng.

Burðarmálsdauði er sá sami, óháð fæðingarmáta, meðal barna

sem fæðast eftir fyrri fæðingu móður með keisaraskurði og

í almennu þýði. Fæðing um leggöng eftir fyrri fæðingu með

keisaraskurði er raunhæfur kostur fyrir þær mæður sem þess

óska.

 

V 16 Inngróin fylgja hjá 17 ára frumbyrju

 

Hildur Harðardóttir1, Berglind Þóra Árnadóttir,1 Sigrún Arnardóttir,1 Anna

Þórhildur Salvarsdóttir,1 Bergný Marvinsdóttir

1Kvennasviði, 2myndgreiningarsviði Landspítala

hhard@landspitali.is

 

Inngangur: Viðgróin fylgja, placenta accreta, kallast það

þegar fylgjufesting er óeðlileg og decidual skil milli fylgju og

legvöðva vantar. Þegar fylgjan vex inn í legvöðvann kallast það

placenta increta eða inngróin fylgja og ef vöxtur er í gegnum

legvöðvann kallast það placenta percreta eða gegnumgróin

fylgja. Óeðlileg fylgjufesting veldur því að fylgjan losnar ekki,

blæðing verður óhófleg og er þetta ein helsta ástæða legnáms

í kjölfar fæðingar. Tíðni óeðlilegrar fylgjufestingar er sjaldgæf

eða um 1:2500 fæðingar. Þar af er viðgróin fylgja algengust,

79%, inngróin fylgja 14% og gegnumgróin fylgja 7%. Helsti

áhættuþáttur er fyrri aðgerðir á legi, einkum keisaraskurður.

Aðrir áhættuþættir eru hækkandi aldur móður, margar fyrri

fæðingar og vöðvahnútar í legi. Næmi og sértæki ómunar og/eða

segulómunar til sjúkdómsgreiningar á meðgöngu er um 85%.

Sjúkdómsgreining er þó oftar en ekki gerð eftir fæðingu þegar

fylgjan situr föst. Kjörmeðferð er legnám strax eftir fæðingu til

að forða móður frá lífshættulegri blæðingu. Nokkrum tilfellum

hefur verið lýst þar sem íhaldssamri meðferð er beitt til að forða

legnámi. Einn þeirra er metótrexat (MTX) meðferð.

Sjúkratilfelli: Um er að ræða 17 ára stúlku, þunguð í fyrsta sinn

og fæddi eðlilega eftir fulla meðgöngu. Engin saga um fyrri

aðgerðir á legi. Eftir fæðingu barnsins sat fylgjan föst. Reynt var

að skræla fylgjuna frá legveggnum í svæfingu, án árangurs og

ályktað að fylgjan væri inngróin. Þar sem blæðing hafði stöðvast

var ákveðið að bíða átekta, gefin sýklalyf í æð og tvær einingar af

rauðkornaþykkni. Ómun af legi og síðar segulómskoðun sýndi

fylgjuvöxt nánast í gegnum alla þykkt legvöðvans efst í leghorni

hægra megin. Vegna ungs aldurs, stöðugs ástands og óska

stúlkunnar um áframhaldandi frjósemi var leitað leiða til að

forða legnámi. Gefið var metótrexat og fylgt eftir β-hCG magni

í sermi sem hvarf á sjö vikum. Fylgjan gekk niður í áföngum sjö

til níu vikum eftir fæðingu, án vandkvæða. Ómun og segulómun

af legi 12 vikum eftir fæðingu staðfesti að fylgjuvefur var horfinn

úr legi.

Umræða: Inngróin fylgja getur valdið lífshættulegri blæðingu

og því er kjörmeðferð að fjarlægja leg. Til að forða legnámi hjá

ungri stúlku var gefin metótrexat meðferð, en aðrir möguleikar

eru lokun æða með æðaþræðingu, brottnám á hluta af legi eða

bíða átekta eftir sjálfkrafa fylgjufæðingu.

 

V 17 Illa skilgreindar sjúkdómsgreiningar við útskrift af

bráðamóttöku og sjálfsmorðshætta

 

Oddný S. Gunnarsdóttir1,Vilhjálmur Rafnsson2

1Skrifstofa kennslu, vísinda og þróunar Landspítala, 2rannsóknarstofu í

heilbrigðisfræði, læknadeild, HÍ

oddnysgu@landspitali.is

 

Inngangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að meta tengsl illa

skilgreindra sjúkdómsgreininga við dánartíðni vegna allra

dánarmeina, slysa og sjálfsmorða, hjá þeim sem útskrifaðir

voru af bráðamóttöku Landspítala Hringbraut. Um það bil

20% þessa hóps fengu sjúkdómsgreiningu í flokknum: einkenni,

merki og óeðlilegar klínískar útkomur.

Aðferðir: Þetta er framsýn rannsókn og rannsóknargögnin

eru rafrænar skrár frá bráðamóttöku Landspítala Hringbraut

á tímabilinu 1995-2001. Sjúkdómsgreiningar við útskrift

voru skráðar samkvæmt Alþjóðlegu sjúkdóma- og

dánarmeinaskránni. Þeir sem fengu illa skilgreindar greiningar

voru bornir saman við þá sem fengu skilgreindar líkamlegar

sjúkdómsgreiningar. Dánarmein voru fundin með tölvutengingu

við Dánarmeinskrá. Reiknuð voru staðlað dánarhlutfall,

áhættuhlutfall og öryggismörk (ÖM) þar sem notuð var tímaháð

fjölþáttagreining.

Niðurstöður: Dánarhlutföll vegna þeirra sem fengu illa

skilgreinda sjúkdómsgreiningu miðað við dánartölur þjóðarinnar

voru 1,57 fyrir karla og 1,83 fyrir konur. Áhættuhlutfall vegna

slysa var 1,64 (95% ÖM 1,07-2,52) og vegna sjálfsmorða 2,08

(95% ÖM 1,02-4,24) fyrir þá sem útskrifaðir voru heim með

illa skilgreinda sjúkdómsgreiningu miðað við þá sem fengu

skilgreinda líkamlega sjúkdóms greiningu.

Ályktun: Þeir sem útskrifaðir voru heim af bráðamóttökunni

og fengu greiningu í flokknum: einkenni, merki og óeðlilegar

klínískar útkomur, skipa sér í nýjan áður óþekktan hóp

sjúklinga, sem er síðar í meiri sjálfsmorðs hættu en aðrir.

Forvarnir gegn sjálfsmorðum ættu að beinast að þessum hópi ef

frekari rannsóknir styðja það.

 

V 18 Miðlægt andkólínvirkt heilkenni í kjölfar eins meðferðarskammts

af prometazíni

 

Elísabet Benedikz1, Guðborg A. Guðjónsdóttir1, Leifur Franzson1, Jakob

Kristinsson1,2

1Eitrunarmiðstöðin, slysa- og bráðasviði, Landspítala, 2rannsóknarstofu í

lyfja- og eiturefnafræði, HÍ

ebenedik@landspitali.is

 

Inngangur: Miðlægt andkólínvirkt heilkenni (central

anticholinergic syndrome) er hliðstætt eitrunareinkennum

atrópíns á miðtaugakerfið. Útlæg andkólínvirk einkenni geta

einnig komið fram. Lyf sem hafa andkólínvirk áhrif geta

valdið heilkenninu. Hægt er að nota fýsóstigmin, sem hemur

asetýlkólínesterasa miðlægt, sem mótefni. Prómetazín er

fentíazínafleiða sem hamlar verkun histamíns og asetýlkólíns.

Hér er lýst hvernig einn venjulegur meðferðarskammtur af

prómetazíni olli miðlægu andkólínvirku heilkenni.

Sjúkratilfelli: 44 ára karlmaður var lagður inn vegna yfirliða

og hjartsláttartruflana. Hann var með væga greindarskerðingu

og fyrri sögu um flogaveiki (petit mal), endurteknar

öndunarfærasýkingar, sarkóídósu, óljósa brjóstverki og

hjartsláttartruflanir. Hann tók engin lyf. Um nóttina kvartaði

hann yfir því að geta ekki sofið. Vakthafandi deildarlæknir lét

gefa honum prómetazín 50 mg po. Tveimur klukkustundum

síðar var sjúklingurinn óáttaður og æstur. Honum voru þá gefin

50 mg til viðbótar af prómetazíni og zópiklón 7,5 mg. Varð

hann þá ennþá æstari og óviðráðanlegri. Reynt var að róa hann

með halóperidóli í æð, sem ekki bætti ástandið. Við skoðun var

sjúklingurinn með óráði og náðist ekkert samband við hann en

inn á milli var hann sofandalegur. Hann hafði mikinn mótor

óróa og varð því að setja á hann fjötra. Hann var með víð

sjáöldur og heita, þurra húð. Blóðþrýstingur var eðlilegur og

hjartsláttur var 100 slög á mínútu. Líkamshiti var 37,5 °C. Kviður

var þaninn og þarmahreyfingar minnkaðar. Þrátt fyrir vökvagjöf

hafði hann ekki losað þvag í meira en sex klukkustundir.

Sjúkdómsgreiningin, miðlægt andkólínvirkt heilkenni, var

byggð á sögu og klínísku ástandi sjúklingsins. Skammtur af

fýsóstigmíni (1 mg í æð) var gefinn og hurfu þá einkennin innan

nokkurra mínútna.

Ályktun: Skyndilegt óráð eftir gjöf róandi lyfja og/eða geðlyfja

sem hafa andkólínvirk áhrif geta verið merki um miðlægt

andkólínvirkt heilkenni og ætti að forðast að nota önnur lyf með

sambærilega verkun. Í þessum tilfellum má reyna meðferð með

fýsóstigmíni séu engar frábendingar til staðar.

 

V 19 Úthlutun verkefna meðal hjúkrunarfræðinga á bráðadeildum

 

Bylgja Kærnested1, Helga Bragadóttir2

1Lyflækningasviði I, Landspítala, 2hjúkrunarfræðideild HÍ

bylgjak@landspitali.is

 

Inngangur: Úthlutun verkefna er ein af þeim óbeinu

hjúkrunarmeðferðum sem hjúkrunarfræðingar þurf að kunna

skil á og vera færir í.

Markmið: Að varpa ljósi á hvaða verkefnum hjúkrunarfræðingar

úthluta til sjúkraliða og annarra starfsmanna, að skoða hversu

reiðubúnir hjúkrunarfræðingar eru til að úthluta verkefnum,

hvert viðhorf þeirra er til úthlutunar verkefna, hvaða þættir

tengjast úthlutun verkefna hjúkrunarfræðinga, og hvað hvetur

og letur úthlutun verkefna.

Aðferð: Rannsóknin var lýsandi og úrtakið þægindaúrtak.

Þátttakendur vor allir fastráðnir hjúkrunarfræðingar (N=96)

sem störfuðu á fimm deildum á Lyflækningasviði I á Landspítala

í febrúar 2005. Notast var við skriflegan spurningalista.

Svarhlutfall var 71%.

Niðurstöður: Niðurstöður rannsóknar gefa til kynna að algengast

sé að hjúkrunarfræðingar úthluti einföldum umönnunarstörfum

til sjúkraliða en skrifstofustöfum og störfum tengdum umhverfi

deilda til annarra starfsmanna. Almennt töldu þátttakendur

sig undir miklu vinnuálagi. Þrátt fyrir að flestir teldu að

úthlutun verkefna fæli í sér tímasparnað taldi 17% þeirra sig

ekki hafa tíma til að úthluta verkefnum á viðeigandi hátt. 23%

þátttakenda voru óvissir um eða þekktu ekki lagalega ábyrgð

sína við úthlutun verkefna. 35% voru óvissir eða töldu ekki

nægjanlega skýrt hvaða verkefnum væri heimilt að úthluta

og að ábyrgð þeirra á hjúkrunarverkum hamlaði úthlutun til

annarra. Ríflega fjórðungur taldi sig ekki geta úthlutað eins

miklu og þeir vildu þar sem þeir töldu aðstoðarmenn sína skorta

reynslu. Helmingur þátttakenda taldi mikinn tíma fara í að

vinna verkefni sem ekki krefjast fagkunnáttu þeirra og næstum

allir (89%) töldu að starfskrafta sjúkraliða mætti nýta betur

með úthlutun verkefna. 65% hafði áhugi á að sækja námskeið

í úthlutun verkefna. Yngri og reynsluminni hjúkrunarfræðingar

úthlutuðu minna og voru óöruggari í úthlutun verkefna en þeir

eldri og reynslumeiri,

Ályktun: Niðurstöður benda til að auka megi færni

hjúkrunarfræðinga í úthlutun verkefna og þannig lágmarka

þann tíma sem þeir eyða í störf sem ekki krefjast fagkunnáttu

þeirra.

 

V 20 Vitræn starfsemi í geðklofa og áhrif Neuregulin 1

 

Brynja B. Magnúsdóttir1,2, H.M. Haraldsson1, R. Morris2, R. Murray2 , E.

Sigurðsson1, Hannes Pétursson1, Þórður Sigmundsson1

1 Geðdeild Landspítala, 2 Institute of Psychiatry, London

brynjabm@landspitali.is

 

Inngangur: Rannsóknir hafa sýnt fram á fylgni milli Neuregulin

1 gensins (NRG1) og geðklofa1. NRG1 tekur þátt í tjáningu og

virnki NMDA, sem er glútamat viðtaki. Tengsl eru talin vera á

milli neikvæðra einkenna geðklofa og skertrar glútamatvirkni.

Neikvæð einkenni hafa einnig verið tengd verri frammistöðu

á taugasálfræðilegum prófum og erfiðari sjúkdómi. Markmið

þessarar rannsóknar er að kanna áhrif NRG1 á vitræna

starfsemi í geðklofa.

Aðferð: Þátttakendum var skipt í tvo hópa eftir því hvort þeir

hefðu íslensku 5 SNP áhættuarfgerðina á NRG1, 77 sjúklingar

með geðklofa (38 með og 39 án áhættuarfgerðarinnar) og 76

heilbrigðir einstaklingar (28 með og 48 án áhættuarfgerðarinnar).

Taugasálfræðipróf sem meta m.a. minni, stýrihæfni og athygli

voru lögð fyrir þátttakendur.

Niðurstöður: Niðurstöður benda til tilheigingar til verri

útkomu geðklofasjúklinga með áhættuarfgerðina á

taugasálfræðilegum prófum samanborið við geðklofasjúklinga

án áhættuarfgerðarinnar á nánast öllum taugasálfræðilegum

mælingum. Munurinn er þó ekki marktækur. Ekki kom fram

marktækur munur á frammistöðu heilbrigðs samanburðarhóps

með áhættuarfgerðina þegar hann var borinn saman við

samanburðarhóp án áhættuarfgerðarinnar .

Ályktun: Niðurstöðurnar gefa til kynna að NRG1 hafi

hugsanlega áhrif á vitræna starfsemi í geðklofa en frekari

rannsókna með stærri úrtökum er þörf.

V 21 Forvarnir þunglyndis með margmiðlun

Eiríkur Örn Arnarson1, Sjöfn Ágústsdóttir2 , W. Ed Craighead3

1Sálfræðiþjónustu Landspítala, læknadeild HÍ, 2Félagsvísindadeild HÍ,

3Emory University, Georgíu, Bandaríkjunum

eirikur@landspitali.is

 

Inngangur: Þunglyndi er algengt og þungbært. Talið er að um

helmingur ungmenna sem greinist með mörg einkenni þunglyndis

á aldrinum 14-15 ára fái fyrsta þunglyndiskastið (MDE: major

depressive episode) fyrir tvítugt. Neikvæður þankagangur sem

einkennir þunglyndi mótast á táningsaldri. Verkefnið beinist

að því að nýta margmiðlunartækni til að setja fram námskeið

byggt á hugmyndum hugrænnar atferlismeðferðar og ætlað að

fyrirbyggja þróun þunglyndis meðal ungmenna. Námskeiðið

Hugarheill tekur 12 vikur/28 stundir hefur þegar verið þróað

með forvarnir að leiðarljósi og árangur þess marktækur. Mikil

og löng þróunarvinna er að baki námsefninu, sem sett er fram á

uppeldisfræðilegan hátt.

Efniviður og aðferðir: Efni Hugarheillar hefur verið fært á

form margmiðlunar í þeim tilgangi að höfða til ungmenna og

sjónum beint að viðbrögðum þeirra við vandamálum. Námsefni

miðar að því að kenna unglingum að taka á niðurrifshugsunum

og neikvæðum skýringarstíl; með því að hafa áhrif á hugsun

og hegðun sé hægt að breyta líðan. Ungmenni fá fræðslu og

leiðbeiningar og úrlausn vandamála kennd. Markmið verkefnis

er að nýta tækni margmiðlunar við að fyrirbyggja fyrsta

þunglyndiskast ungmenna og þróa árangursríka forvörn við

þunglyndi.

Ályktanir: Það er nýnæmi í meðferð sálrænna vandkvæða að

nýta margmiðlun. Hefðbundin sálfræðileg meðferð er að jafnaði

veitt einstaklingum eða fleirum. Því er brýnt að leita leiða til

að ná til sem flestra á sem hagkvæmastan hátt. Margmiðlun

opnar nýjar leiðir og gæti orðið kjöraðferð til þess. Ávinningur

að koma efninu á form margmiðlunar er margvíslegur. Þannig

gæti orðið mögulegt að bjóða efnið í skólum, á spítulum,

heilsugæslustöðvum og innan félagmálageirans og ná til fleiri

en nú er unnt, kenna aðferðir til að takast á við þunglyndi og

byrgja brunninn.

Hér er ný aðferð til að fyrirbyggja/meðhöndla þunglyndi,

sjálfshjálparefni gert aðgengilegra og miðill sem höfðar til yngri

kynslóðarinnar nýttur til að koma á framfæri sjálfshjálparefni

ætluðu að koma í veg fyrir þróun þunglyndis og meðhöndla

það.

 

V 22 Áreiðanleiki árangursmælitækisins Clinical Outcomes

for Routine Evaluation – Outcome Measure (CORE-OM)

 

Eva Dögg Gylfadóttir1, Hafrún Kristjánsdóttir1, Daníel Ólason2, Jón Friðrik

Sigurðsson1,3

1Geðsviði Landspítala,2sálfræðideild HÍ, 3læknadeild HÍ

jonfsig@landspitali.is

 

Inngangur: Sífellt aukin áhersla hefur verið lögð á rannsóknir

á árangursmati meðferðar. CORE-OM árangursmatslistinn er

ávöxtur slíkrar vinnu. Hann nýtist til að meta árangur meðferðar

óháð kenningarlegum bakgrunni hennar. CORE-OM er ætlað

að meta grunnþætti í líðan skjólstæðinga eins og vellíðan (well-

being), ýmis kjarnaeinkenni geðraskana (problems/symptoms),

virkni (functioning) og áhættu (risk). Heildarstig þáttanna að

undanskildum þeim sem metur áhættu gefur til kynna vanlíðan.

Áreiðanleiki og réttmæti listans hefur verið staðfest í Bretlandi.

Markmið: Markmiðið er að kanna próffræðilega eiginleika

íslensku útgáfunnar af CORE-OM.

Aðferð: CORE-OM var lagður fyrir 595 þátttakendur. Af þeim

voru 207 háskólastúdentar, 290 skjólstæðingar við upphaf fimm

vikna hugrænnar atferlismeðferðar (HAM) við þunglyndi og

kvíða á heilsugæslustöðvum og 98 skjólstæðingar við upphaf

fimm vikna HAM meðferðar á göngudeild geðdeildar.

Niðurstöður: Áreiðanleiki CORE-OM var viðunandi og

marktækur bæði í almenna úrtakinu og klínísku úrtökunum.

Innri áreiðanleiki er fullnægjandi fyrir alla þættina að

undanskildum áhættuþættinum þar sem hann reyndist miðlungs.

Endurprófunaráreiðanleiki var kannaður í háskólaúrtakinu.

Listinn var lagður fyrir með vikumillibili og byggja niðurstöðurnar

á svörum 154 nemenda. Endurprófunaráreiðanleiki CORE-OM

er viðunandi. Stöðugleiki þáttanna er góður (0,75-0,80) nema

fyrir áhættuþáttinn (0,48).

Umræða: Niðurstöður benda til þess að próffræðilegir

eiginleikar CORE-OM séu viðunandi þar sem hann uppfyllir

hefðbundin viðmið um áreiðanleika og réttmæti mælitækja.

CORE-OM gæti verið gagnleg viðbót við þau mælitæki sem nú

eru í notkun á göngudeild geðdeildar Landspítala, einkum sem

staðlað verklag til að meta árangur

 

V 23 Gildi afbrigðilegra augnhreyfinga sem innri svipgerðar

í rannsóknum á arfgerð geðklofa á Íslandi

 

H. Magnús Haraldsson1, Ulrich Ettinger2, Brynja B. Magnúsdóttir1,2, Þórður

Sigmundsson1, Engilbert Sigurðsson1, Hannes Pétursson1

1Landspítala, 2Institute of Psychiatry, King´s College, London

hmagnus@landspitali.is

 

Inngangur: Afbrigðilegar augnhreyfingar („antisaccade“=AS

og „smooth pursuit“=SP) eru mögulegar innri svipgerðir sem

kunna að nýtast í rannsóknum á arfgerð geðklofa. „Prosaccade“

(PS) og „fixation“ (F) eru samanburðarmælingar fyrir AP og

SP. Flestar rannsóknir hafa sýnt að sjúklingar með geðklofa

og nánir ættingjar þeirra hafa meiri frávik á mælingum þessara

augnhreyfinga en heilbrigðir. Þessi frávik kunna að orsakast af

svipuðum truflunum í heilastarfsemi og sum einkenni geðklofa.

Markmið: Að rannsaka gildi AS og SP augnhreyfinga sem innri

svipgerða í íslensku þýði vegna leitar að áhættuarfgerðum

geðklofa.

Aðferðir: Augnhreyfingar voru mældar með innrauðri ljóstæk

ni (infrared oculography) hjá pöruðum hópum sjúklinga með

geðklofa (N=118) og heilbrigðra (N=109). Mældar voru AS og

PS augnhreyfingar til samanburðar annars vegar og hins vegar

SP augnhreyfingar (á þremur hraðastigum; 0,25, 0,50 og 0,75

Hz) og F-mæling til samanburðar.

Niðurstöður: Sjúklingar með geðklofa höfðu marktækt meiri

frávik á öllum helstu AP og SP mælingum. Munurinn á

hópunum jókst með auknum hraða. Innra samræmi mælinga

var hátt fyrir allar breytur í báðum hópum að undanskildri AS

rýmisvillu (spatial error): Cronbach´s alpha > 0,77 fyrir AS og >

0,85 fyrir SP, PS og F.

Ályktun: Veruleg frávik í AS og SP augnhreyfingum eru til

staðar í stórum hópi íslenskra geðklofasjúklinga. Næsta skref

er að nota þessar áreiðanlegu mælingar sem innri svipgerð í

rannsóknum á mögulegum áhættuarfgerðum geðklofa í íslensku

þýði.

 

V 24 Fyrsta og annars stigs innsæisleysi (anosognosia) í

Alzheimerssjúkdómi – kynning á vitrænu módeli

 

Kristín Hannesdóttir1, R.G. Morris2,

1Geðsviði Landspítala, 2 Institute of Psychiatry, King’s College, University

of London

khannesd@landspitali.is

 

Inngangur: Innsæi er oft skert hjá einstaklingum með

Alzheimerssjúkdóm. Markmið þessarar rannsóknar var annars

vegar að hanna vitrænt módel til að útskýra mismunandi stig

innsæisleysis og hins vegar að skoða þrenns konar aðferðir til að

meta innsæi í Alzheimerrsjúkdómi og bera saman niðurstöður

þeirra við módelið auk frammistöðu á taugasálfræðilegum

prófum.

Aðferð: 92 sjúklingar með Alzheimerssjúkdóm (meðalaldur

=75.30±6.54) og 92 viðmið, pöruð á aldri tóku þátt í rannsókninni.

Auk þess tóku 184 aðstandendur þátt. Innsæi var metið út frá 1)

klínísku mati (Experimenter Rating Scale; ERS), 2) samanburði

á mati aðstandanda og sjúklings á vitrænni getu sjúklings

(Subjective Rating Discrepancy; SRD) og 3) samanburði á mati

sjúklings á eigin frammistöðu og raunverulegri frammistöðu á

taugasálfræðilegum prófum (Objective Judgement Discrepancy;

OJD). Niðurstöður þessara mælitækja voru skoðuð með tilliti

til minnisgetu, máls, sjónrænnar úrvinnslu og stýrikerfis heilans

með því markmiði að kanna hvort skerðing á vitrænni getu gæti

átt þátt í myndun innsæisleysis í Alzheimerssjúkdómi.

Niðurstöður: Marktækt samband fannst aðeins á milli OJD

mælingarinnar og frammistöðu á minnisprófum og á milli OJD

mælingarinnar og tíðni á ákveðnum villum (intrusion errors)

sem talin eru tengjast stýrikerfi heilans.

Ályktun: Skert minnisgeta og stýrikerfi heilans kunna að hafa

áhrif á tafarlaust innsæi í vitræna getu (annars stigs innsæisleysi).

Slík vitræn geta hefur hinsvegar síður áhrif á langtíma innsæi

í vitræna getu (fyrsta stigs innsæisleysi) sem stýrist frekar af

hrörnun á ‘metahugsun’ (metacognition).

 

V 25 Taugasálfræðileg og segulómunarrannsókn á vitrænni

skerðingu í háþrýstingi og samband hennar við

hvítavefsbreytingar í heilanum

 

Kristín Hannesdóttir1,2, Nitkunan A2, Charlton RA2, Barrick TR2,

MacGregor GA3, Markus HS2

1Geðsviði, Landspítala, 2Clinical Neuroscience, 3Blood Pressure Unit, St

Georges University of London

khannesd@landspitali.is

 

Inngangur: Háþrýstingur getur haft skaðleg áhrif á vitræna getu

óháð afleiðingum heilablóðfalla og hvítavefsbreytinga. Vitræn

skerðing kemur einna helst fram í þáttum sem reyna á athygli,

stýrikerfi heilans og hugrænan hraða.

Aðferð: Framkvæmd var hefðbundin segulómunarrannsókn

(MR) auk nýrrar sveimi segulómsskoðunar (diffusion tensor

imaging; DTI) til að rannsaka hugsanlegar hvítavefsbreytingar og

samband þeirra við taugasálfræðilega frammistöðu einstaklinga

með meðhöndlaðan háþrýsting annars vegar og ómeðhöndlaðan

háþrýsting hins vegar. Einnig var gerð litrófsgreining (magnetic

resonance spectroscopy) til að skoða hugsanlegar breytingar

á efnaskiptum. Fjörutíu einstaklingar með meðhöndlaðan

háþrýsting (meðalaldur = 69,3 ± 11,3, 60% karlar), 30 viðmið,

pöruð á aldri (meðalaldur = 68,2 ± 8,5, 53% karlar) og 10

einstaklingar með ómeðhöndlaðan háþrýsting (meðalaldur =

58,1 ± 6,1, 50% karlar) tóku þátt í rannsókninni.

Niðurstöður: Minnistap greindist í einstaklingum með

meðhöndlaðan háþrýsting. Taugasálfræðileg frammistaða var

einnig skert hjá einstaklingum með ómeðhöndlaðan háþrýsting,

en skerðingin kom aðallega fram á prófum sem reyna á

stýrikerfi heilans og hugrænan hraða. Það fannst ekkert

marktækt samband á milli vitrænnar getu og myndgreiningar í

einstaklingum með meðhöndlaðan háþrýsting. Hins vegar kom í

ljós marktækt samband hjá einstkalingum með ómeðhöndlaðan

háþrýsting á milli frammistöðu á prófum sem reyna á stýrikerfi

heilans og athygli og stig meðalflæðis (mean diffusivity values;

r=0,805, p=0,016). Einnig fannst marktækt samband a milli

hugræns hraða og NAA/tCr útkomu litrófsgreiningar (r=0,853,

p=0,015).

Ályktun: Þessar niðurstöður gefa til kynna að vitræn geta sé

skert í háþrýstingi. Hins vegar er mynstur skerðingarinnar ólík

hjá einstaklingum með meðhöndlaðan og ómeðhöndlaðan

háþrýsting. Ekki er vitað með vissu hvaða líffræðilegu

breytur liggja hér að baki, en ef til vill finnast vísbendingar í

sambandi taugasálfræðilegrar frammistöðu og útkomu á MR

myndgreiningu.

 

V 26 Íslenskir unglingar sem misnota aðra kynferðislega.

Hvaða bakgrunnsþættir greina þá frá öðrum unglingum?

 

Jón Friðrik Sigurðsson1, Gísli H. Guðjónsson3, Bryndís Björk Ásgeirsdóttir4,

Inga Dóra Sigfúsdóttir4

1HÍ, 2geðsviði Landspítala, 3Institute of Psychiatry, King’s College,

University of London, 4Háskólanum í Reykjavík

jonfsig@landspitali.is

 

Inngangur: Á síðustu árum hefur mönnum orðið ljóst að

börn og unglingar misnota stundum aðra kynferðislega og

að slík misnotkun er sjaldnast tilkynnt opinberum aðilum.

Samfélagsrannsóknir á meðal ungmenna gefa til kynna að um

þrjú prósent unglingsdrengja hafi beitt aðra einhvers konar

kynferðislegu ofbeldi.

Markmið: Tilgangur rannsóknarinnar er að kanna muninn á

íslenskum unglingum sem segjast hafa beitt aðra kynferðislegu

ofbeldi og hinum sem ekki segjast hafa gert það.

Aðferð: Þátttakendur voru 9533 nemendur í 38 framhaldsskólum

á Íslandi sem svöruðu spurningum um félagslegan bakgrunn,

nám, fjölskyldu- og félagatengsl, líðan og lífsstíl og spurningu

um hvort þeir hefðu sannfært, þvingað eða neytt aðra

til kynferðislegra athafna. Hópurinn samanstóð af 4488

(47%) drengjum og 5012 (53%) stúlkum á aldrinum 15-24

ára. Rannsóknin var unnin af Rannsóknum og greiningu í

samvinnu við Barnaverndarstofu, Menntamálaráðuneytið og

Lýðheilsustöð.

Niðurstöður: Alls sögðu 344 (4,6%) unglingar hafa sannfært,

þvingað eða neytt aðra til kynferðislegra athafna, 212 (4,7%)

drengjanna og 130 (2,6%) stúlknanna (Kí-kvaðrat=30,95, fg=1,

p<0,001). Fleiri drengir en stúlkur sögðust hafa gert þetta

oftar en einu sinni (Kí-kvaðrat=9,54, fg=1, p<0,01). Drengir

sem sögðust hafa misnotað aðra kynferðislega voru rúmlega

tíu sinnum líklegri en hinir til að skýra frá því að þeir hefðu

sjálfir orðið fyrir kynferðislegri misnotkun, stúlkur átta sinnum

líklegri.

Ályktanir: Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa til kynna

að alvarleg áhrif kynferðislegrar misnotkunar geti þróast í

afbrigðilega kynhegðun hjá unglingum.

 

V 27 Sjálfsvígstilraunir meðhöndlaðar á gjörgæsludeild

Landspítala Fossvogi 2000-2004

 

Kristinn Örn Sverrisson1, Sigurður Páll Pálsson2, Kristinn Sigvaldason1,

Sigurbergur Kárason1

1Svæfinga- og gjörgæsludeild, 2geðdeild Landspítala

skarason@landspitali.is

 

Inngangur: Markmið rannsóknarinnar var að fá upplýsingar

um þann sjúklingahóp sem þarfnast vistunar á gjörgæslu eftir

alvarlegar sjálfsvígstilraunir og afdrif hans.

Aðferðir: Aftursæ rannsókn á gögnum sjúklinga sem lagðir

höfðu verið inn á gjörgæsludeild Landspítala Fossvogi á árunum

2000-2004 vegna sjálfsvígstilraunar.

Niðurstöður: Á tímabilinu var 191 innlögn á gjörgæslu

Landspítala Fossvogi vegna sjálfsvígstilraunar, 16 (8%) voru

lagðir inn oftar en einu sinni. Sjúklingarnir voru 172, 64 (37%)

karlar (meðalaldur 37 ár, bil 14-73) og 108 (63%) konur

(meðalaldur 38, bil 13-77). Alls 53 (31%) höfðu áður reynt

sjálfsvíg. Í 90% tilvika var um lyfjaeitrun að ræða, algengust voru

bensódíasepín (42%) en þvínæst þríhringlaga geðdeyfðarlyf

(24%). 75% tóku inn fleiri en eitt lyf og áfengi kom við sögu

í 61% tilvika. 56 (29%) manns komu á bráðamóttöku <1

klukkustund eftir töku lyfja, 79 (41%) >1 klukkustund eftir hana

en hjá 56 (29%) var ekki vitað hvort/hvenær lyfin voru tekin.

Hjá 45% í hverjum þessara þriggja hópa var gerð magaskolun

og gefin lyfjakol. 61 (32%) tilfelli var barkaþrætt, miðgildi tíma

í öndunarvél var 13 klukkustundir (bil 1 klst.-32 d.), þrír þurftu

blóðskilun vegna lyfjaeitrunar og einn vegna nýrnabilunar.

Miðgildi APACHE-stigunar karla var 12 og kvenna 11. Miðgildi

gjörgæsludvalar var 20 klukkustundir (bil 2 klst.- 35 d.). Fjórir

(2%) sjúklingar létust á gjörgæslu, tveir (1%) á legudeild. Frá

gjörgæslu útskrifuðust 168 sjúklingar, 40 (22%) fóru beint á

geðdeild, 95 (53%) á lyfjadeild og 28 (16%) heim. Innlagðir á

geðdeild urðu alls 76 (45%), 65 (37%) var fylgt eftir á göngudeild

geðdeildar eða einkastofu. Algengasta aðalgeðgreining var fíkn

(46%), þar næst þunglyndi (22%). Alls voru 26% karlanna

giftir og 29% kvennanna. 11% karla voru í sambúð en 29%

kvenna.17% karla voru fráskildir en 24% kvenna. 40% karla

voru einstæðir en 16% kvenna. Af hópnum voru 33% starfandi,

42% á bótum og 14% atvinnulausir. Sjúklingum var fylgt eftir

í 3-7 ár. Á þeim tíma létust 17, eða 10% af heildarhópnum. Á

fyrsta ári eftir útskrift af gjörgæslu létust fimm, á öðru ári fimm

og á þriðja ári sjö, en engir eftir það. Samtals létust því 23 (13%)

af heildarhópnum. Fjölþátta aðhvarfsgreining sýndi að fjöldi

tekinna taflna hafði forspárgildi um dánarlíkur eftir fyrstu komu

á gjörgæslu en ekki kyn, aldur, félagsleg staða, APACHE-stigun,

fyrri sjálfsvígstilraunir né aðalgeðgreining.

Umræða: Þetta er ungur sjúklingahópur, meirihluti konur,

endurteknar tilraunir eru algengar, fíkn er algeng og félagslegar

kringumstæður oft erfiðar. Dánarhlutfall var 3% á gjörgæslu/

sjúkrahúsi sem er hátt fyrir aldurshópinn og dánarhlutfall var

áfram hátt fyrstu þrjú árin eftir sjálfvígstilraun (10%) þrátt

fyrir að >80% væri fylgt eftir innan geðgeirans. Fjöldi tekinna

taflna hafði best forspárgildi varðandi síðari dánarlíkur sem

hugsanlega gefur til kynna hversu alvarlegur ásetningurinn er.

Svo virðist sem þessi sjúklingahópur sé í sérstakri áhættu og

hugsanlegt að auka megi lífslíkur hans með því að fylgja honum

nánar eftir og huga að félagslegum úrbótum fyrstu árin eftir

sjálfsvígstilraun.

 

V 28 Aðgreiningarhæfni þunglyndis- og felmturskvarða

PHQ skimunartækisins

 

Valdís E. Pálsdóttir1, Hafrún Kristjánsdóttir2, Guðmundur B. Arnkelsson1

1Félagsvísindadeild HÍ, 2geðsviði Landspítala

hafrunkr@landspitali.is

 

Inngangur: Samkvæmt breskum rannsóknum leita einstaklingar

með geðrænan vanda fyrst til heilsugæslu. Hérlendis virðist

þriðjungur skjólstæðinga heilsugæslu búa við geðrænan vanda

en meirihluti þeirra fær meðhöndlun hjá heilsugæslulæknum.

Almennt er talið að ómeðhöndlaðar lyndisraskanir hafi

alvarlegar afleiðingar og skjót og rétt greining og meðferð

því lykilatriði. Patient Health Questionnaire er 58 atriða

skimunarlisti fyrir átta geðröskunum og hentugur til notkunar

í heilsugæslu.

Markmið: Rannsókninni er ætlað að meta aðgreiningarhæfni

þunglyndis- og felmturskvarða PHQ.

Aðferð: Þátttakendur eru 203 einstaklingar sem tóku

þátt í hugrænni atferlismeðferð á nokkrum heilsugæslustöðum.

Allir þátttakendur svöruðu PHQ listanum og MINI

geðgreiningarviðtalinu.

Niðurstöður og umræður: Aðgreiningarhæfni þunglyndiskvarða

PHQ reyndist mjög góð, AUC = 0,88. Ef miðað er við 10

stig eða fleiri á myndu 83% þunglyndra finnast en aðeins

22% sem ekki þjást af þunglyndi myndu ranglega skimast

þunglyndir. Aðgreiningarhæfni felmturskvarða

PHQ er einnig

góð, AUC = 0,83 en erfiðara að finna góð viðmið sökum lágs

algengis í úrtakinu. Ef miðað er við 10 stig líkt og gert er á

þunglyndiskvarðanum

myndu minna 68,2% þeirra sem þjást

af felmtursröskun finnast, en 20% ranglega skimast með

felmtursröskun.

 

V 29 Mynstur öndunarhreyfinga hjá sjúklingum með nýgreint

slag

Guðbjörg Þóra Andrésdóttir1, María Ragnarsdóttir3, Haukur Hjaltason2,

Elías Ólafsson2,4

1Sjúkraþjálfun B1, Landspítala, 2taugalækningadeild Landspítala, 3sjúkraþjálfun

14D Hringbraut, 4læknadeild HÍ

gthora@landspitali.is

 

Inngangur: Truflanir á öndun sjást oft hjá sjúklingum með

nýgreint slag, en fáir hafa rannsakað þetta.

Markmið rannsóknarinnar voru að kanna hvort mynstur

öndunarhreyfinga sjúklinga með nýgreint slag er

1. eins og hjá heilbrigðum einstaklingum,

2. eins, hvort sem slagið er í vinstra eða hægra heilahveli.

Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru einstaklingar sem

lagðir voru inn á taugalækningadeild Landspítala vegna

bráðaslags á 22 mánaða tímabili (9/´04 til 7/´06) og voru með

verulega hreyfiskerðingu. Útilokaðir voru einstaklingar með

lungnasjúkdóma, hjartabilun, mikið málstol, heilabilun, aðra

sjúkdóma sem truflað gætu færni, slag í heilastofni og fyrra slag

í gagnstæðu heilahveli. Öndunarhreyfingar allra voru mældar

með ÖHM-Andra sem mælir hreyfingar kviðar og brjóstkassa.

Líkamleg geta var metin með MAS-kvarða. Einkenni gaumstols

voru metin með stafaútstrikunarprófi.

Niðurstöður: Þátttakendur voru 18, 10 með lömun í vinstri

líkamshelmingi (meðalaldur 62,2± 14,2 ár) og 8 með lömun í þeim

hægri (meðalaldur 65,1± 8,9 ár). Tíðni og ferill öndunarhreyfinga

í hvíldaröndun var óreglulegur hjá sex einstaklingum, (4 með

Cheyne-Stokes öndun) og enn óreglulegri í djúpöndun, einkum

hjá vinstri lömuðum. Rannsóknarhópurinn var með marktækt

meiri óreglu (p=0,003) í djúpöndun í ferli öndunarhreyfinga en

einstaklingar án taugasjúkdóma (14 hryggiktarsjúklingar), en

óregla á tíðni í djúpöndun var á mörkum þess að vera marktæk

(p=0,058). Meðalöndunartíðni slagsjúklinga var marktækt

örari en heilbrigðra í hvíld (p<0,05) og djúpöndun (p<0,001).

Ferill öndunarhreyfinga var marktækt minni hjá einstaklingum

með slag en heilbrigðum í djúpöndun (p<0,001). Ekki var

marktækur munur á hægri og vinstri lömuðum í öndunartíðni,

reglu í öndunartíðni, reglu í ferli öndunarhreyfinga og magni

öndunarhreyfinga.

Ályktanir: Einstaklingar með slag sýndu mikla óreglu í ferli

og tíðni öndunarhreyfinga. Einnig var öndunartíðni hærri og

öndun grynnri en hjá heilbrigðum, einkum í djúpöndun. Þetta

er í fyrsta sinn sem vísbendingar koma fram um að mynstur

öndunarhreyfinga sé truflað hjá sjúklingum eftir slag í heilahveli,

en frekari athuganir þarf til að draga víðtækari ályktanir.

 

V 30 Íslensk viðmið fyrir orðaflæðispróf

 

María K. Jónsdóttir1, 2, Anton Örn Karlsson2

1Landspítala, 2HÍ

marijon@landspitali.is

 

Inngangur: Svokallað orðaflæðispróf (e. verbal fluencey) er

algengt taugasálfræðilegt próf. Gerður er greinarmunur á

tvenns konar orðaflæði; merkingarflæði (t.d. telja upp dýr) og

hljóðungaflæði (telja upp orð sem byrja á ákveðnum bókstaf).

Margar rannsóknir á réttmæti og áreiðanleika orðaflæðisprófsins

liggja fyrir erlendis. Litlar rannsóknir hafa verið gerðar á prófinu

hérlendis og ófullnægjandi viðmið eru til.

Markmið: Markmið rannsóknarinnar var að leggja orðaflæðispróf

fyrir stóran hóp Íslendinga og útbúa viðmið sem myndu nýtast í

klínísku starfi og rannsóknum.

Aðferðir: Þátttakendur voru 467 og voru valdir af hentugleika.

Aldursspönnin var 18-65 ár (M = 38; sf = 13,3). Konur voru

52% þátttakenda. Hlutfall í aldurshópum og kynjaskipting var

í góðu samræmi við þýðið. Þeir sem höfðu sögu um alvarlega

höfuðáverka eða heilasjúkdóma voru undanskildir þátttöku.

Námsferill þátttakenda var flokkaður í grunnskólamenntun,

framhaldsskóla- eða iðnmenntun og háskólamenntun. Störf

voru flokkuð samkvæmt Ístarf-95 starfaflokkunarkerfinu.

Hljóðunga- og merkingarflæði var lagt fyrir alla þátttakendur

í sömu röð og með stöðluðum fyrirmælum. Í hljóðungaflæði

voru notaðir stafirnir H, S og F. Í merkingarflæði voru notaðir

flokkarnir dýr, hljóðfæri og fatnaður. Þátttakendur fengu eina

mínútu til að leysa hvert verkefni fyrir sig.

Niðurstöður: Tengsl voru milli menntunar og starfs og

frammistöðu á hljóðunga- og merkingarflæði. Þeir sem voru

betur menntaðir eða sinntu störfum sem alla jafna krefjast meiri

menntunar stóðu sig betur. Ekki var algilt að kynjamunur væri í

frammistöðu þó hann kæmi fram á stöku stað (fatnaður).

Ályktun: Þau viðmið sem hér eru kynnt eru ekki eðlisólík

erlendum viðmiðum og því talin nothæf hér á landi. Þörf er

hinsvegar á að bæta við viðmiðum fyrir eldri hóp (> 65 ára).

 

V 31 Viðhorf skjólstæðinga til þjónustu iðjuþjálfa

 

Sigrún Garðarsdóttir1,2 Helga Kristín Gestsdóttir2, Jóhanna Hreinsdóttir2,

Sigrún Líndal Þrastardóttir2

1Iðjuþjálfun Landspítala Grensási, 2iðjuþjálfunarbraut Háskólans á

Akureyri

sigrgard@landspitali.is

 

Inngangur: Í dag eru einstaklingar farnir að gera kröfur um að

vera þátttakendur í þeirri heilbrigðisþjónustu sem þeir fá og vilja

taka ábyrgð á henni. Iðjuþjálfar hafa reynt að koma til móts við

þessar kröfur með því að veita skjólstæðingsmiðaða iðjuþjálfun

en hún leggur áherslu á samvinnu, gagnkvæma virðingu og

samábyrgð iðjuþjálfa og skjólstæðings. Heimildir sýna að

skjólstæðingsmiðuð iðjuþjálfun auka árangur í iðjuþjálfun og

ánægju skjólstæðinga með þjónustu iðjuþjálfa.

Markmið: Megintilgangur rannsóknarinnar var að kanna

viðhorf skjólstæðinga í endurhæfingu til þjónustu iðjuþjálfa

með því að fá upplýsingar um hvort þjónusta þeirra hafi verið

skjólstæðingsmiðuð, hversu ánægðir skjólstæðingar voru með

þjónustuna og hvort hún hafi borið árangur og þá hvernig.

Aðferðir: Spurningalisti var sérstakleg útbúinn og sendur

þátttakendum. Úrtakið var 38 manns sem notið höfðu þjónustu

iðjuþjálfa á Landspítala Grensási árið 2004 og féllu að skilyrðum

rannsóknarinnar. Svarhlutfall var 58%, eða 22 einstaklingar, 12

karlar og 10 konur. Lýsandi megindleg rannsóknaraðferð var

notuð við greiningu gagna.

Niðurstöður: Niðurstöður sýndu að viðhorf skjólstæðinga í

endurhæfingu til þjónustu iðjuþjálfa væri almennt jákvætt þar

sem flestir þátttakendur voru ánægðir með þjónustuna og

töldu að hún hafði borið árangur. Einnig voru sjö lykilþættir

skjólstæðingsmiðaðrar iðjuþjálfunar að mestu leyti hafðir að

leiðarljósi í þjónustu iðjuþjálfa en þremur þáttum var ekki

nægilega vel mætt, þeir eru: að iðjuþjálfi veitir upplýsingar, að

iðjuþjálfi hvetji skjólstæðing til þátttöku í öllu þjónustuferlinu

og að iðjuþjálfi efli skjólstæðing til að leysa eigin iðjuvanda.

Ályktanir: Með þessum niðurstöðum er hægt að sjá hvernig

best er að hátta þjónustunni eftir þörfum og óskum

skjólstæðinga og hvort þörf sé á breytingum í þjónustunni eða

þjónustufyrirkomulaginu.

 

V 32 Áhrif skynþjálfunar á jafnvægi hjá öldruðum

 

Bergþóra Baldursdóttir1, Ella K. Kristinsdóttir1,2

1Sjúkraþjálfun Landspítala Landakoti, 2Læknadeild HÍ

bergbald@landspitali.is

 

Inngangur: Með auknum aldri minnkar skyn í neðri útlimum

og hárfrumum fækkar í jafnvægiskerfi innra eyra. Þessar

aldurstengdu breytingar hafa mikil áhrif á jafnvægi og

jafnvægisviðbrögð aldraðra(1-4).

Markmið: Kanna hvort unnt er að bæta stöðustjórnun og

öryggi við athafnir daglegs lífs hjá öldruðum með örvun

stöðu-/hreyfiskyns og jafnvægiskerfis

innra eyra, auk þjálfunar

fallviðbragða.

Aðferðir: Þátttakendur voru 43 aldraðir sem komu í jafnvægismat

og þjálfun á Landakot vegna óstöðugleika. Þjálfunarhópur

1 (n=29) hóf þjálfun að loknum upphafsmælingum,

viðmiðunarhópur (n=14) þurfti að bíða í 2-6 mánuði eftir

þjálfun. Átta þáðu þjálfun að biðtíma loknum, þjálfunarhópur

2. Tími á: standa upp/setjast 5 sinnum, venjulegri og hraðri 30

metra göngu og stigagöngu, ásamt stigum á skynúrvinnsluprófi

og ABC- sjálfsmatskvarða, voru mæld fyrir og eftir þjálfun.

Sömu breytur voru bornar saman hjá viðmiðunarhópnum

fyrir og eftir biðtíma og þjálfunarhópum 1 og 2 við upphaf

þjálfunar. Áhrif þjálfunar á þátttakendur með staðfesta sjúkdómsgreiningu

frá miðtaugakerfi (n=6) var einnig könnuð.

Notuð var lýsandi tölfræði, Wilcoxon signed-rank og Mann-

Whitney próf, marktæknimörk p≤,05.

Niðurstöður: Marktækur munur var ekki á hópunum við

grunnmat og upphaf þjálfunar. Allar mælingar sýndu

marktækar framfarir (p≤,001) eftir þjálfun hjá þjálfunarhópi

1.Engar marktækar breytingar voru hjá viðmiðunarhópnum

á biðtímanum. Þjálfunarhópur 2 bætti sig marktækt (p≤,05),

nema á ABC-sjálfsmatskvarða. Þátttakendur með staðfesta

sjúkdómsgreiningu frá miðtaugakerfi

bættu sig marktækt

(p≤,05) á skynúrvinnsluprófi, göngu á venjulegum hraða og

stigagöngu.

Ályktun: Þjálfun sem beinist að örvun jafnvægiskerfis innra eyra,

stöðu-/hreyfiskyns og þjálfun fallviðbragða, bætir stöðustjórnun

og öryggi hjá öldruðum. Þjálfun sem beinist að örvun skynkerfa

sem mikilvæg eru í stöðustjórnun ætti að vera grundvöllur og

undanfari annarra æfingaforma sem beitt er í jafnvægisþjálfun

aldraðra. Þessi þjálfun virðist einnig gagnast þeim sem hafa

staðfestar sjúkdómsgreiningar

frá miðtaugakerfi.

 

V 33 Arfgerðin C4B*Q0 eykur hættu á kransæðastíflu og

tengdum dauðsföllum meðal þeirra sem reykja

Guðmundur Jóhann Arason1, Judit Kramer2, Bernadett Blaskó3, Ragnhildur

Kolka1, Perla Þorbjörnsdóttir1, Karolína Einarsdóttir1, Aðalheiður

Sigfúsdóttir1, Sigurður Þór Sigurðarson4, Garðar Sigurðsson4, Zsolt

Rónai3, Zoltán Prohászka3, Mária Sasvári-Székely3, Sigurður Böðvarsson4,

Guðmundur Þorgeirsson4, George Füst3

1Rannsóknastofnun Landspítala, ónæmisdeild, 2Jahn Ferenc Hospital,

Budapest, 3Semmelweis University, Búdapest, 4lyfjadeild Landspítala

garason@landspitali.is

 

Inngangur: Magnakerfið er einn öflugasti bólgumiðill

mannslíkamans. Tíðni arfgerðarinnar C4B*Q0 (ótjáð C4B úr

magnakerfinu) minnkar með aldrinum í úrtaki heilbrigðra

einstaklinga, og tengist aukinni áhættu á að fá hjartaáfall

og/eða heilablóðfall. Reykingar eru áhættuþáttur fyrir

kransæðasjúkdóm.

Markmið: Kanna samband reykinga og C4B*Q0 í kransæðasjúkdómi.

Aðferðir: Skoðaðir voru 74 íslenskir sjúklingar með hjartaöng,

84 með innlögn vegna kransæðastíflu, 109 með fyrri sögu um

slíkt og 382 heilbrigðir. Einnig 233 ungverskir sjúklingar með

alvarlegan kransæðasjúkdóm og 274 heilbrigðir. Reykingasaga

var tekin við komu, og fjöldi C4A og C4B gena metinn með

prótínrafdrætti eða PCR.

Niðurstöður: Tíðni C4B*Q0 var hækkuð í sjúklingum með

hjartaöng (p=0,02) eða kransæðastíflu (p=0,001) eftir reykingar,

og sama gilti um ungverska sjúklinga með alvarlegan

kransæðasjúkdóm (P=0,023). Á meðal þeirra sem ekki reyktu

var enginn munur milli sjúklinga og heilbrigðra. Á 66,5 mánaða

eftirfylgjutíma voru líkur á dauðsföllum C4B*Q0-arfbera með

hjartaáfall 7,78, óháð öðrum áhættuþáttum, og 85,7 á fyrstu sex

mánuðunum. Styrkur creatin kinase í blóði (sem endurspeglar

umfang hjartadreps) var hærri í þeim sem reyktu og voru með

C4B*Q0 (p=0,0019) miðað við aðra sjúklinga. Aldurstengt

brottfall C4B*Q0 sem áður hafði greinst í viðmiðunarhópi bæði

á Íslandi og í Ungverjalandi sást einungis meðal þeirra sem

reyktu, og sást strax eftir fimmtugt.

Ályktanir: C4B*Q0 arfgerðin stóreykur hættu reykingafólks á

því að fá hjartaáfall og deyja úr því.

 

V 34 Tengsl reykinga, arfgerðarinnar C4B*Q0 og langvinnrar

lungnateppu

Guðmundur Jóhann Arason1, Karolína Einarsdóttir1, Bryndís Benedikts–

dóttir2, Þórarinn Gíslason2,3

1Rannsóknastofnun Landspítala, ónæmisfræðideild, 2læknadeild HÍ,

3lungnadeild Landspítala

garason@landspitali.is

 

Inngangur: Reykingar eru sameiginlegur áhættuþáttur þess að

fá langvinna lungnateppu (LLT) og kransæðasjúkdóm, en þó

er margt óljóst um einstaklingsbundna áhættuþætti og þróun

meingerðar. Tíðni arfgerðarinnar C4B*Q0 (ótjáð C4B) minnkar

eftir miðjan aldur meðal þeirra sem reykja. Ástæða þessara

hlutfallslegu fækkunar C4B*Q0 arfbera eftir miðjan aldur hefur

verið rakin til þess að þeir hafa auknar líkur á að fá hjarta- og

heilaáföll.

Markmið: Kanna samband C4B*Q0 við LLT.

Aðferðir: Rannsóknarhópurinn var slembiúrtak Íslendinga á

höfuðborgarsvæðinu, 40 ára og eldri, sem tóku þátt í alþjóðlegri

faraldsfræðirannsókn á algengi LLT (www.kpchr.org/boldcopd).

Þátttakendur voru alls 758 (80% svörun). Langvinn lungnateppa

var skilgreind skv. alþjóðaviðmiðun (www.goldcopd.org).

Reyndust 131 (18%) með stig I af LLT eða hærra. Fjöldi C4A og

C4B gena var metinn með prótínrafdrætti.

Niðurstöður: Meðal 131 LLT sjúklinga voru 90 án sögu um

hjarta- og/eða æðasjúkdóma. Þar af reyktu 28 en 26 höfðu aldrei

reykt. Einstaklingar án LLT og kransæðasjúkdóms mynduðu

viðmiðunarhóp, þar af reyktu 77 en 229 höfðu aldrei reykt. Búið

er að greina 30% sýna og sýna þær niðurstöður að C4B*Q0

arfberar eru mun færri í hópi heilbrigðra sem eru eldri en 55

ára og reykja (p=0,08). Jafnframt sést að LLT sjúklingar sem

reykja eftir 55 ára aldur eru oftar arfberar C4B*Q0 (14%) en

viðmiðunarhópur (0%), sem styður tilgátu um að C4B*Q0 auki

áhættu reykingafólks á að fá LLT (p=0,05).

Ályktanir: Frumniðurstöður okkar samrýmast tilgátu um að

C4B*Q0 auki áhættu reykingafólks á að greinast með LLT.

Stærð þýðis okkar mun jafnframt veita möguleika á að skoða

samspilið við hjarta- og æðasjúkdóma ásamt sykursýki.

 

V 35 Þáttur IgA og komplementa í meingerð IgA nýrnameins

 

Ragnhildur Kolka, Sverrir Harðarson, Magnús Böðvarsson, Sigrún Laufey

Sigurðardóttir, Helgi Valdimarsson, Þorbjörn Jónsson

Ónæmisfræðideild, meinafræðideild, lyflækningadeild, blóðbankinn,

Landspítala

ragnhk@landspitali.is

 

Inngangur: IgA nýrnamein (IgA-N) einkennist af útfellingum

á IgA innihaldanadi ónæmisfléttum (IgA-IC) í nýrnagauklum.

Þessar útfellingar valda bólgu og starfsemisskerðingu, og í

sumum tilvikum nýrnabilun. Komplementþættir sem tilheyra

bæði styttri ferlinum (alternative pathway, AP) og lektínferlinum,

svo sem mannan bindilektín (MBL), C3 og C4, finnast alloft

í þessum útfellingum. Því hefur verið haldið fram að þessar

ónæmisútfellingar geti stafað af gallaðri sykrun (glycosylation)

á IgA, sem leiði til skertrar hreinsunar á IgA-IC.

Markmið: Að meta magn og virkni lektínferilsins, ýmissa

komplementþátta og IgA-IC og hjá sjúklingum með IgA

nýrnamein. Einnig að rannsaka sykrun á IgA1 sameindum með

tilliti til galla og athuga hvort slíkir gallar tengist vanstarfsemi í

komplementkerfinu, einkum lektinferlinu.

Aðferðir: 1) Sjúklingar og sýni. Blóðsýnum, bæði sermi og

EDTA blóði, var safnað úr 49 sjúklingum með IgA nýrnamein.

Til samanburðar voru tekin blóðsýni úr 41 heilbrigðum

einstaklingi. 2) Mælingar. Gigtarþættir og magn og virkni

lektínferilspróteina var mælt með ELISA aðferð. IgA-IC og C3d

var mælt með ELISA aðferð eftir PEG útfellingu. Heildarmagn

IgA var mælt sem ónæmisútfelling í agarose gel og C4 arfgerðir

ákvarðaðar með HVAG rafdrætti.

Niðurstöður: Verulega hækkun var á IgA-IC og C3 ræsiafurð

(C3d). IgA var ennfremur yfir viðmiðunarmörkum hjá 6

sjúklingum. Hins vegar voru gigtarþættir ekki hækkaðir hjá

þeim, né heldur voru frávik á komplementþáttum lektínferilsins,

C4, MBL, L-og H-fíkólín, MASP-2, MASP-3, merkjanleg miðað

við heilbrigða. Brottfall C4B gensins var ekki algengara hjá

IgA-N sjúklingum borið saman við heilbrigða.

Ályktun: Ekki verður séð að gallar í lektínferlispróteinum séu

orsök uppsöfnunar IgA1 í sermi og mesangialfrumum sjúklinga

með IgA-N. Lektínferilsprótein í útfellingum nýrna geta því

verið tilkomin vegna ræsingar í nýrunavefnum sjálfum.

 

V 36 Áhrifavaldar á PTH seytingu í tengslum við 25(OH)-

vítamín-D gildi í sermi

 

Örvar Gunnarsson1, Ólafur Skúli Indriðason1, Leifur Franzson2, Gunnar

Sigurðsson1.

1Lyflækningasviði I, 2rannsóknarsviði, Landspítala

olasi@landspitali.is

 

Inngangur: Áhrif D-vítamíns á starfsemi kalkkirtla má meta með

því að kanna samband 25(OH)D og PTH styrks í sermi. Vel er

þekkt að 25(OH)D skortur leiðir beint og óbeint til aukinnar

seytingar PTH en jafnframt er ljóst að fleiri þættir hafa áhrif á

PTH styrk.

Markmið: Að kanna hvaða aðrir þættir en 25(OH)D í sermi

tengjast PTH styrk.

Efniviður og aðferðir: Slembiúrtaki einstaklinga af höfuðborgarsvæðinu

á aldrinum 30-85 ára var boðin þátttaka.

Rannsóknin fór fram á tveggja ára tímabili og dreifðist fjöldi

þátttakenda jafnt á hvern mánuð. Hæð og þyngd voru mæld

og holdastuðull (BMI) reiknaður. 25(OH)D, PTH, IGF-1 og

testósterón voru mæld í blóði. Fyrir þennan hluta rannsóknarinnar

voru útilokaðir þeir sem voru á lyfjum með áhrif á kalsíum og

beinabúskap. Notuð var línuleg aðhvarfsgreining til að ákvarða

samband PTH og 25(OH)D styrks í blóði. Reiknuð fjarlægð PTH

gilda frá aðhvarfslínunni var notuð til að skipta hópnum í fernt

(fjórðungar, quartiles). Einnig var hópnum skipt eftir 25(OH)D

gildum í <45 nmól/L og >45 nmól/L. Hæstu og lægstu PTH

fjórðungshóparnir innan hvors 25(OH)D hóps voru bornir saman

aldursleiðrétt og kynjaskipt með ANCOVA.

Niðurstöður: Af 2310 sem boðið var tóku 1630 þátt (70%). Eftir

útilokun voru 490 karlar (58,2±14,6 ára) og 517 konur (55,2±16,4)

eftir. Í ANCOVA var marktækur munur milli efstu og lægstu PTH

fjórðungshópanna innan 25(OH)D hópa hjá báðum kynjum,

sérstaklega varðandi BMI, reykingar og IGF-1. Karlmenn með

lægri PTH gildi voru líklegri til að reykja, vera með lægri BMI en

hærra gildi á testósteróni og IGF-1, sérstaklega þegar 25(OH)D

var lágt. Konur með lág PTH gildi virðast líklegri til að reykja,

vera með lægri BMI og hærri gildi á IGF-1.

Ályktanir: Þessar niðurstöður benda til að fleiri þættir en

D-vítamín og kalk hafi áhrif á styrk PTH og gætu skipt máli

varðandi D-vítamínþörf einstaklinga. Hlutverk IGF-1 í þessu

sambandi þarfnast nánari rannsókna, hvort um bein áhrif á

kalkkirtla gæti verið að ræða eða óbein gegnum áhrif á kalsíum

frásog eða útskilnað.

 

V 37 Magnakerfið gegnir hlutverki í meinþróun fæðumiðlaðs

kransæðasjúkdóms

 

1Perla Þorbjörnsdóttir, 1Ragnhildur Kolka, 2Eggert Gunnarsson, 2Slavko H.

Bambir, 3Guðmundur Þorgeirsson, 4Girish J. Kotwal, 1Guðmundur Jóhann

Arason

1Rannsóknastofnun Landspítala, ónæmisfræðideild, 2tilraunastofu HÍ í

meinafræði, Keldum, 3lyfjadeild Landspítala, 4University of Cape Town,

Höfðaborg, Suður-Afríku

garason@landspitali.is

 

Inngangur: Æðarkölkunarsjúkdómur er ein aðal orsök hjartaog

æðasjúkdóma og er aðal dánarorsökin um allan heim, að

undanskildri Afríku sunnan Sahara. Algengi sjúkdómsins er

85% hjá fólki um fimmtugt og sjúkdómurinn á sök á >30%

dauðsfalla í heiminum öllum. Kransæðasjúkdómur er þrálátur

bólgusjúkdómur. Magnakerfið er einn öflugasti bólgumiðill

mannslíkamans og gæti því komið við sögu í meinþróun

kransæðasjúkdóms.

Markmið: Að kanna áhrif magnahindrans VCP (vaccinia virus

complement control protein) í músamódeli.

Aðferðir: Fiturákir voru framkallaðar í kvenkyns C57BL/6

músum með fituríku fæði í 15 vikur og saltvatni eða

magnahindranum VCP (20 mg/kg) sprautað í æð á viku 8-15 (6

mýs hvor hópur). Til samanburðar voru þrjár mýs sem fengu

venjulegt fæði og voru sprautaðar með saltvatni. Æðaskemmdir

(sem hlutfall af umfangi æðar) voru metnar með smásjárskoðun

á ósæð eftir litun með „oil-red-O“, og bornar saman með aðstoð

Leica Qwin forrits. Til athugunar voru sneiðar teknar af 280μm

bili við upptök ósæðar (fjórða hver sneið) skv. aðferð Paigen.

Niðurstöður: Greinilegar vefjaskemmdir mynduðust í músum

sem fengu fituríkt fæði og voru sprautaðar með saltvatni (0,75%

ósæðar). Þær einkenndust af samsöfnun fitu og átfrumna í

innri lögum æðarinnar (tunica intima/media). Marktækt minni

fiturákir (0,41% ósæðar) mynduðust hjá músum sem fengu 20

mg/kg VCP (p=0,004). Engar skemmdir sáust í æðum músa sem

fengu venjulegt fæði (0,04% ósæðar).

Ályktanir: Hindrun magnakerfis hefur marktæk áhrif á

fæðumiðlaðan kransæðasjúkdóm í músamódeli.

 

V 38 Sjúklingar með kransæðastíflu eru með lækkaðan

styrk bólguþáttar C4B í blóði

 

1Perla Þorbjörnsdóttir, 2Sigurður Böðvarsson, 2Sigurður Þór Sigurðarson,

2Guðmundur Þorgeirsson, 1Guðmundur Jóhann Arason

1Rannsóknastofnun Landspítala, ónæmisfræðideild, 2lyfjadeild Landspítala

garason@landspitali.is

 

Inngangur: Magnakerfið er öflugur bólgumiðill og kemur við

sögu í meinþróun kransæðasjúkdóms. Við höfum áður lýst

minnkandi tíðni arfgerðarinnar C4B*Q0 eftir miðjan aldur

meðal reykingafólks og tengt það við aukna tíðni arfgerðarinnar

í sjúklingum með kransæðasjúkdóm.

Markmið: Að bera saman styrk C4B í blóði kransæðasjúklinga

og viðmiðunarhóps.

Aðferðir: Skoðaðir voru 74 íslenskir sjúklingar með hjartaöng

(angina pectoris), 84 með innlögn vegna hjartaáfalls, 109 með

fyrri sögu um hjartaáfall og 132 heilbrigðir. C4 og C4A var

mælt með ELISA aðferð, og C4B fundið með frádrætti C4A frá

heildar C4.

Niðurstöður: Samanburður 124 sjúklinga og 46 heilbrigðra

sýnir að sterk samsvörun er milli styrks C4A og C4B í blóði

og tjáningar viðkomandi gens. Styrkur C4B/C4A var marktækt

lægri í arfberum samsvarandi gens (C4B*Q0/C4A*Q0). Arfberar

bættu sér upp skort á afurðinni með aukinni framleiðslu hinnar

C4 gerðarinnar, en þetta var meira áberandi hjá arfberum

C4A*Q0, og hjá þeim var styrkur C4 í heild hærri en þeirra sem

höfðu C4B*Q0 (p=0,046). Sjúklingar með hjartaöng (N=42)

höfðu sama styrk C4, C4A og C4B og heilbrigðir. Styrkur

C4B (p=0,003) og heildarstyrkur C4 (p=0,001) var mun lægri í

sjúklingum með kransæðastíflu (N=82) en í heilbrigðum. Þessi

munur var ekki einfaldlega vegna aukinnar tíðni C4B*Q0 í

sjúklingunum því styrkur C4B (p=0,005) og heildarstyrkur C4

(p=0,05) var einnig lægri hjá þeim hópi sem hafði fulla tjáningu

á bæði C4A og C4B.

Ályktanir: C4B og C4 í heild er lækkað í sjúklingum með

kransæðastíflu miðað við heilbrigða og sjúklinga með hjartaöng.

Þessar niðurstöður er ekki unnt að skýra einungis á grundvelli

aukinnar tíðni C4B*Q0 meðal sjúklinganna.

 

V 39 Fylgni bólgumiðilsins C3 við áhættuþætti kransæðasjúkdóms

1Perla Þorbjörnsdóttir,, 2Sigurður Þór Sigurðarson, 2Sigurður Böðvarsson,

2Guðmundur Þorgeirsson, 1Guðmundur Jóhann Arason

1Rannsóknastofnun Landspítala, ónæmisfræðideild, 2lyfjadeild Landspítala

garason@landspitali.is

 

Inngangur: Magnakerfið er einn öflugasti bólgumiðill

mannslíkamans. Það kemur við sögu í kransæðasjúkdómi og

gæti einnig komið við sögu í áhættuþáttum hans.

Markmið: Að kanna fylgni milli styrks C3 og helstu áhættuþátta

kransæðasjúkdóms.

Aðferðir: Skoðaðir voru 74 íslenskir sjúklingar með hjartaöng

(angina pectoris), 84 með innlögn vegna hjartaáfalls, 109 með fyrri

sögu um kransæðastíflu og 132 heilbrigðir. Efnaskiptaheilkenni

(metabolic syndrome) var greint ef 3 eftirfarandi þátta voru til

staðar: sykursýki eða hár fastandi blóðsykur (pre-DM) (>6,1

mmól/L), háþrýstingur (>130/85 mmHg), lágt HDL-kólesteról

(HDLC) (<1,04 mmól/L í körlum og 1,29 mmól/L í konum), há

fastandi þríglyseríð (>1,69 mmól/L), og ofþyngd (LÞS >25). C3

var mælt með rafdrætti í mótefnageli.

Niðurstöður: Í viðmiðunarhópi var styrkur C3 hærri í

efnaskiptaheilkenni (p<0,001) og fólki með hækkuð þríglyseríð

(p<0,001), ofþyngd (p=0,002), háþrýsting (p=0,019), sykursýki

(p=0,076 - NS) eða HDLC-lækkun (0,188 - NS). Fylgni var

milli C3 styrks og líkamsþyngdarstuðuls (r=0,359, p=0,02).

Samanburður viðmiðunarhóps og sjúklinga sýndi að C3 gildi

voru hækkuð í hjartaöng (p=0,035), kransæðastíflu (p<0,001) og

í sjúklingum sem höfðu lifað af fyrri kransæðastíflu (p=0,004),

en þessi hækkun var bundin við þann hluta sjúklingahópsins

sem uppfyllti skilyrði efnaskiptaheilkennis (p<0,001). Tíðni

efnaskiptaheilkennis var hærri (p=0,005) í kransæðasjúkdómi

(53%) en viðmiðunarhópi (24%) og efnaskiptasjúkdómur

við komu hafði sterkt forspárgildi fyrir síðari greiningu

kransæðasjúkdóms (p<0,001).

Ályktanir: Styrkur C3 sýnir fylgni við efnaskiptaheilkenni

og einstök skilmerki hans, og getur hugsanlega spáð fyrir um

kransæðasjúkdóm síðar meir.

 

V 40 Endurþrengsli í stoðneti kransæðasjúklinga hefur

ekki áhrif á heilsutengd lífsgæði

 

Álfhildur Þórðardóttir, Hólmfríður Aðalsteinsdóttir, Karl Andersen

Hjartadeild, lyflækningasviði I, Landspítala

alfhildurth@gmail.com

 

Inngangur: Mælingar á heilsutengdum lífsgæðum (HL)

eru mikilvægar hjá skjólstæðingum okkar. Þekkt er að

kransæðavíkkun (PCI) bætir HL. Minna er hins vegar vitað

um hvort að endurþrengsli í stoðneti kransæðasjúklinga hafi

einhver áhrif á HL.

Markmið: Rannsóknin var gerð til að meta hvort að

endurþrengslin hafi einhver á hrif á HL einstaklingsins.

Aðferð: Við rannsökuðum 87 sjúklinga sem gengust undir

kransæðavíkkun með stoðnetsísetningu. Sjúklingarnir svöruðu

spurningalistanum SF-36 v2 um HL sama dag og þeir gengust

undir kransæðavíkkun og aftur sex mánuðum síðar er þeir komu

innkallaðir í endurþræðingu til að meta ástand stoðnetsins,

þ.e. hvort um endurþrengsli væri að ræða (miðað var við 50%

þrengsli).

Niðurstöður: Á meðal þeirra 87 þátttakenda voru 69 (79%)

karlmenn og 18 (21%) konur. Meðalaldur var 62,8 ár (±11,55).

Fimmtíu og tvö prósent voru með háþrýsting, 29% reyktu,

40% voru með of hátt kólesteról og 67% voru með jákvæða

ættarsögu. Tuttugu og tveir sjúklingar (25%) höfðu myndað

endurþrengsli sem komu í ljós er þeir voru endurþræddir sex

mánuðum síðar. Ekki fannst marktækur munur(p>0,05) á HL

þeirra sem voru með endurþrengsli og þeirra sem ekki höfðu

myndað endurþrengsli. Hvorki kom fram munur í andlegum

þáttum HL prófsins né líkamlegum þáttum. Ef litið var

yfir hópinn í heild sinni höfðu líkamleg HL aukist um 15%

(p<0,001) á sex mánaða tímabilinu, en enginn munur var á þeim

er myndað höfðu endurþrengsli í stoðneti og þeirra sem ekki

höfðu gert það (p═n.s.). Sá þáttur er sneri að andlegum hluta HL

breyttist hjá hvorugum hópnum.

Ályktun: Líkamleg heilsutengd lífsgæði batna þó nokkuð

(15%) hjá báðum hópunum. En ekki virðist skipta máli hvort

einstaklingur hafi framkallað endurþrengsli í stoðneti hvað

varðar heilsutengd lífsgæði.

 

V 41 Kynjamunur á heilsutengdum lífsgæðum kransæðasjúklinga

 

Álfhildur Þórðardóttir, Hólmfríður Aðalsteinsdóttir, Karl Andersen

Hjartadeild, lyflækningasviði I, Landspítala

alfhildurth@gmail.com

 

Inngangur: Það er þekkt að konur koma verr útúr

rannsóknum á heilsutengdum lífsgæðum en karlmenn. Minna

er þó vitað um kynjamun hjá sjúklingum sem hafa gengist undir

kransæðavíkkun.

Markmið: Rannsóknin var gerð til að meta hvort konur er

tilheyra þessum sjúklingahópi (hjartasjúklingar), endurspegli

það sem aðrar rannsóknir á heilsutengdum lífsgæðum ( HL)

hafa sýnt.

Aðferð: Við skoðuðum 87 sjúklinga sem gengust undir

kransæðavíkkun (PCI) með stoðnetsísetningu. Sjúklingarnir

svöruðu spurningalistanum SF-36 v2 um HL sama dag og þeir

gengust undir kransæðavíkkunina og aftur sex mánuðum síðar.

Mælitækið SF36 er spurningalisti sem skiptist í átta hluta. Fjórir

þættir meta lílamlega heilsu og fjórir meta andlega heilsu.

Niðurstöður: Á meðal þeirra 87 þátttakenda voru 69 (79%)

karlmenn og 18 (21%) konur. Meðalaldur var 62,8 ár (±11,55).

Fimmtíuogtvö prósent voru með háþrýsting, 29% reyktu, 40 %

voru með of hátt kólestról og 67% voru með pósitífa ættarsögu.

Karlkynsþátttakendurnir komu betur út hvað líkamleg HL

varðar. Bæði fyrir kransæðavíkkunina ( p<0,02) og sex mánuðum

síðar ( p<0,01). Batinn í þessum hluta hjá karlmönnunum var

16,5% en 17,9% hjá konum. Það mældist ekki marktækur

munur á milli kynjanna á andlegum þáttum HL( p>0,1 ) við

upphaf rannsóknarinnar en hins vegar komu karlmennirnir

betur út andlega, sex mánuðum eftir kransæðavíkkunina og var

munurinn marktækur (p<0,05). Samt sem áður var batinn hjá

körlunum bara 1,6 % og 0,3 % hjá konunum í andlegum HL.

Ályktun: Karlmenn koma betur út, í könnun á HL hvað varðar

líkamlega þætti. Bæði fyrir kransæðavíkkunina og sex mánuðum

síðar. PCI hefur aðallega jákvæð áhrif á líkamleg HL. Konur

virðast ná enn meiri líkamlegum bata en karlmenn eftir PCI.

 

V 42 Gagnsemi 64 sneiða tölvusneiðmyndatækis til greiningar

á endurþrengslum í stoðnetum

Sigurdís Haraldsdóttir1,3, Birna Jónsdóttir2, Jónína Guðjónsdóttir2, Axel

F. Sigurðsson2, Kristján Eyjólfsson1, Þórarinn Guðnason1, Sigurpáll S.

Scheving1, Ragnar Danielsen1, Torfi F. Jónasson1, Guðmundur Þorgeirsson1,

Karl Andersen1

Hjartadeild Landspítala1, Læknisfræðileg myndgreining, Domus Medica2,

læknadeild HÍ3

sigurdih@landspitali.is

 

Inngangur: Stoðnetsísetningum er nú beitt í vaxandi mæli hjá

sjúklingum með kransæðaþrengsli. Búast má við endurþrengslum

hjá 20-30% þessara sjúklinga en oft reynist erfitt að greina

endurþrengsli þar sem ekki er til gott greiningarpróf. Nýlega

hafa rutt sér til rúms 64 sneiða tölvusneiðmyndatæki sem bjóða

upp á mun betri myndgæði en eldri tölvusneiðmyndatæki.

Markmið: Að kanna með hversu miklum áreiðanleika hægt

væri að greina endurþrengsli í stoðnetum með 64 sneiða

tölvusneiðmyndatæki.

Aðferðir: Sjúklingar sem gengust undir sína fyrstu

stoðnetsísetningu voru teknir inn í rannsóknina á tímabilinu

apríl 2005 til ágúst 2006 en sjúklingar með bráða kransæðastíflu

og nýrnabilun voru útilokaðir. Sex mánuðum eftir

kransæðaþræðingu og stoðnetsísetningu gengust sjúklingar

undir tölvusneiðmyndarannsókn og endurþræðing var gerð.

Niðurstöður: Níutíuogþrír sjúklingar með samtals 143 stoðnet

voru metnir. Karlmenn voru 82% hópsins og meðalaldur var

63 ár (staðalfrávik 9,9). Lyfjahúðuð stoðnet voru notuð hjá

28% sjúklinga. Sextíuogtvö prósent sjúklinga höfðu háþrýsting,

51% háar blóðfitur, 13% höfðu sykursýki, 22% reyktu og 70%

höfðu jákvæða ættarsögu. Tíðni endurþrengsla reyndist 22%.

Næmi tölvusneiðmynda til greiningar endurþrengsla reyndist

26% og sértæki 91%. Jákvætt forspárgildi var 38% og neikvætt

forspárgildi 85%.

Ályktanir: Tölvusneiðmyndatækni má nota með nokkrum

áreiðanleika til að greina endurþrengsli í stoðnetum. Rannsóknin

reyndist hafa hátt sértæki og neikvætt forspárgildi og gagnast

því vel til að útiloka endurþrengsli.

 

V 43 Histamín og þrombín örva nituroxíð myndun í æðaþelsfrumum

Hannes Sigurjónsson1, Brynhildur Thors2, Haraldur Halldórsson2,

Guðmundur Þorgeirsson 2,3

1Læknadeild HÍ, 2rannsóknarstofa HÍ í lyfjafræði, 3lyflækningadeild

Landspítala

hanness@hi.is

 

Inngangur: Vanstarfsemi æðaþelsins markar upphaf

ýmissa sjúkdóma, svo sem æðakölkunar og háþrýstings.

Grundvallarþáttur í skertri æðaþelsstarfssemi er minnkuð geta

til þess að framleiða nituroxíð (NO). Lykilensím í myndun

NO er endothel NO synthasi (eNOS) sem meðal annars er

örvað af skerspennu inni í æðinni og af áverkunarefnum Gprótein

tengdra viðtaka. Áhrif histamíns og þrombíns á eNOS

örvun og boðleiðir slíkrar örvunar hafa lítið verið kannaðar í

æðaþelsfrumum. Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna áhrif

og örvunarferli histamíns, þrombíns og jónferju á NO myndun í

æðaþelsfrumum.

Efni og aðferðir: Æðaþelsfrumur voru ræktaðar úr bláæðum

naflastrengja. Frumunum var gefið geislavirkt hvarfefni í formi

amínósýrunnar L-arginíns. Frumurnar voru meðhöndlaðar

með ýmsum áverkunarefnum og ensímhindrum. Eftir það var

örvunarástand eNOS og NO myndun áætluð með mælingu

á geislavirku L-citrullíni í sindurteljara. Fosfórýlering á

eNOS á ser1179 var ákvörðuð með western blotting og

sértæku fosfórunarmótefni. Inósítol fosföt voru aðskilin með

jónskiptasúlum.

Niðurstöður: Histamín, þrombín og jónferja örvuðu eNOS

til myndunar NO. H89 sem er AMPK/PKA hemill hindraði

fosfórun eNOS og hamlaði þar með örvun eNOS af völdum

histamíns og jónferju. Hinsvegar hamlaði það ekki myndun

inósítól fosfata. Klóbindiefnið BAPTA hindraði örvun eNOS af

völdum histamíns.

Ályktun: Niðurstöðurnar sýna að virkjun G-próteintengdra

viðtaka með histamíni eða þrombíni örvar eNOS. Jónferja örvar

einnig eNOS sem undirstrikar mikilvægi hækkaðs innanfrumu

Ca2+ styrks í stjórnun ensímsins. Hindrun af völdum BAPTA

undirstrikar að Ca2+ er nauðsynlegur þáttur í virkni eNOS. Áhrif

H89 sem hindrar NO myndun af völdum allra áverkunarefnanna

bendir til að fosfórun eNOS sé einnig nauðsynlegur þáttur í

virkjun þess. Að H89 hindri ekki myndun inósítól fosfata sýnir

fram á að hömlun H89 er ekki vegna hömlunar á Ca2+ búskap.

Niðurstöður þessarar rannsóknar árétta hversu margþætt og

flókin stjórnun NO myndunar er í æðaþelsfrumum.

 

V 44 Samanburður á kransæðahjáveituaðgerðum framkvæmdum

á sláandi hjarta og með aðstoð hjarta- og

lungnavélar

Hannes Sigurjónsson1,2, Bjarni Torfason2,1,, Bjarni G. Viðarsson2, Tómas

Guðbjartsson 2,1

Læknadeild HÍ1, hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala2

hanness@hi.is

 

Inngangur: Kransæðahjáveituaðgerðir eru yfirleitt framkvæmdar

með aðstoð hjarta- og lungnavélar og hjartað stöðvað í

aðgerðinni (CABG). Á síðastliðnum árum er í vaxandi mæli

farið að framkvæma þessar aðgerðir á sláandi hjarta (OPCAB),

þ.e. án hjarta og lungnavélar. Þar með er reynt að koma í veg

fyrir fylgikvilla sem rekja má til hjarta- og lungnavélarinnar.

Hins vegar er aðgerð á sláandi hjarta tæknilega erfiðari og

ekki eru allir á einu máli hvort slík aðgerð sé betri kostur

en hefðbundin kransæðahjáveituaðgerð. Markmið þessarar

rannsóknar er að bera saman árangur þessara aðgerðategunda,

aðallega með tilliti til fylgikvilla og skurðdauða.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er afturskyggn og nær til

allra sjúklinga sem gengust undir kransæðahjáveituaðgerð

á Íslandi frá júní 2002 til júní 2004. Sjúklingum sem gengust

undir kransæðahjáveitu samtímis annarri hjartaaðgerð (t.d.

lokuaðgerð) var sleppt. Sjúklingunum var skipt í tvo hópa,

CABG-hóp (n=150) og OPCAB-hóp (n=53), þar með taldir þrír

sjúklingar sem snúið var í hefðbundna aðgerð. Hóparnir voru

bornir saman með tilliti til ábendinga fyrir aðgerð, áhættuþátta,

Euroscore og fjölda æðatenginga. Einnig var lagt mat á

árangur aðgerðanna, t.d. aðgerðartíma, fylgikvilla, legutíma og

skurðdauða.

Niðurstöður: Niðurstöður eru sýndar í töflu 1. Sjúklingahóparnir

voru mjög sambærilegir, t.d. hvað varðar aldur, einkenni,

NYHA-flokkun, Euroscore, útbreiðslu kransæðasjúkdóms,

útstreymisbrot hjarta (EF) og fjöldi æðatenginga. Aðgerðir á

sláandi hjarta tóku heldur lengri tíma en hefðbundin aðgerð

og blæðing í þeim var marktækt meiri. Tilhneiging sást til

aukinna fylgikvilla eins og hjartadreps og gáttatifs/flökts

eftir hefðbundna aðgerð en munurinn var ekki marktækur.

Aftöppun fleiðruvökva var hins vegar marktækt algengari eftir

hefðbundna aðgerð en tíðni heilablóðfalls sambærileg. Miðgildi

legutíma á gjörgæslu var einn dagur hjá báðum hópum en

heildarlegutími var einum degi lengri eftir hefðbundna aðgerð.

Sjö sjúklingar létust innan 30 daga eftir hefðbundna aðgerð en

enginn eftir aðgerð á sláandi hjarta (p<0,11).

Ályktun: Árangur kransæðahjáveituaðgerða er góður hér

á landi og dánartíðni er lægri en Euroscore áhættulíkanið

gerir ráð fyrir. Niðurstöður okkar benda til að fylgikvillar

eftir aðgerðir á sláandi hjarta geti verið ívíð fátíðari en eftir

hefðbundna aðgerð. Aðgerðir á sláandi hjarta taka þó lengri

tíma og blæðing er heldur meiri. Aðgerðir á sláandi hjarta er

hægt að framkvæma með góðum árangri hjá mikið veikum

sjúklingum með alvarlegan kransæðasjúkdóm.

 

V 45 Nauðsynleg nákvæmni geislaferilsgagna við útreikning

meðferðarskammta

 

Gylfi Páll Hersir, María Marteinsdóttir, Garðar Mýrdal

Geislaeðlisfræðideild Landspítala

gardar@landspitali.is

 

Inngangur: Algengustu tegundir geislunar sem nýttar eru

til meðferðar í læknisfræði eru ljóseinda-, rafeinda- og

róteindageislun. Þær hegða sér hver á sinn máta og eru því

nýttar við mismunandi aðstæður til geislalækninga krabbameins.

Allar þessar tegundir geislunar víxlverka við efniseindir og

gefa frá sér orku með því að gefa rafeindum hreyfiorku, sem

síðan leiðir til efnafræðilegra breytinga í efninu og þar af

leiðandi líffræðilega verkun. Nýlega var tekið í notkun nýtt

geislaáætlunarkerfi við Geislaeðlisfræðideild Landspítalans,

MasterPlan-kerfið. Sem liður í því voru mæld geislaferilsgögn

línuhraðlanna tveggja sem notaðir eru við geislalækningar í

K-byggingu Landspítala. Annar línuhraðallinn sendir frá sér

ljóseindageislun með orkunni 6 MV og hinn ljóseindageislun

með orkunni 6 og 18 MV og rafeindageislun með orku 6, 9, 12,

16 og 20 MeV. Geislaferilsgögn eru mæld í lofti og í vatni og úr

þeim unnar skrár sem verða hluti af hugbúnaði MasterPlankerfisins

við deildina.

Markmið: Nákvæmni geislaáætlunarkerfisins grundvallast á að

geislaferilsgögnin hafi verið mæld rétt. Mikilvægt er að beita

ólíkum aðferðum til að fullvissa sig um þessi gögn séu rétt. Við

Geislaeðlisfræðideildina hefur verið lögð sérstök áhersla á þetta

verkefni.

Aðferðir: Tvennt var gert. Annars vegar voru teknar sneiðmyndir

af fantómi með mismunandi þéttleika efnis, gerð geislaáætlun

fyrir það með MasterPlan kerfinu og kerfið látið reikna út

geislaskammta í ákveðnum punktum miðað við ákveðinn

geislaskammt í snúningsmiðju. Síðan var geislað með ljóseindum

á fantómið og geislaskammtar mældir með jónunarhylki á sömu

stöðum. Reiknaðar niðurstöður voru bornar saman við mældar.

Hins vegar var búið til í MasterPlan-kerfinu rétthyrnt líkan með

efnisþéttleikann 1,0 líkt og vatn, gerð geislaáætlun fyrir líkanið

og reiknaðir geislaskammtar eftir láréttum línum á mismunandi

dýpi miðað við ákveðinn geislaskammt í snúningsmiðju. Geislað

var með ljóseindum og rafeindum á vatnsker og geislaskammtar

mældir með jónunarhylkjum eftir sömu línum. Reiknaðir ferlar

og mældir voru bornir saman

Niðurstöður: Í ljós kom að samræmi milli reiknaðra og mældra

geislaskammta var gott.

Ályktun: Sýnt hefur verið fram á útreiknaðir geislaskammtar

með MasterPlan-kerfinu á mismunandi stöðum á fantómi og í

vatni eru í góðu samræmi við mæld gildi.

 

V 46 Meðferð sýkts ósæðarskeifugarnarfistils – sjúkra–

tilfelli

 

Jóhann Páll Ingimarsson, Guðmundur Daníelsson

Skurðsviði Landspítala

johannpa@landspitali.is

 

Inngangur: Ósæðagarnafistlar er sjaldgæfir en alvarlegir

fylgikvillar aðgerða vegna ósæðagúls. Einkenni eru oft á tíðum

lítil í byrjun, oft endurteknar blæðingar frá meltingarfærum

og/eða hitavella en geta líka greinst sem lífshættuleg. Mikilvægt

er að hafa þetta í huga hjá öllum sjúklingum með blæðingu frá

meltingarvegi sem hafa sögu um aðgerðir á slagæðum í kvið.

Tíðni þeirra er talin um 1% og er nokkuð algengari þegar um

bráðaaðgerð hefur verið að ræða vegna ósæðarofs. Stærstur

hluti þeirra er talinn hafa orsakast af „lág-virulent“ bakteríum

sem colonisera graftinn og valda fistilmyndun á löngum tíma.

Mörgum skurðaðgerðum hefur verið lýst við meðhöndlun slíkra

fistla. Hafa flestar háa tíðni aðgerðatengds dauða og fylgikvillar

eftir aðgerð eru algengir. Umdeilt er hvaða meðferð beri að

veita.

Aðferðir: Lýst er tilfelli um sýktan ósæðaskeifugarnarfistil

samkvæmt upplýsingum úr sjúkraskrá og aðgerðarlýsingum.

Niðurstöður: 75 ára karlmaður, með fyrri sögu um Bilroth

I aðgerð á maga, leitar á bráðamóttöku vegna kviðverkja

og reynist vera með brátt ósæðargúlsrof í kviðarholi. Fór í

bráða aðgerð þar sem lagður var inn graftur og gekk aðgerð

vel. Gangur eftir aðgerð markverður fyrir þvagfærasýkingu

og langvinnan niðurgang. Greinist tveimur árum síðar með

blóðugan niðurgang. Illa gengur að greina blæðingarstað þrátt

fyrir endurteknar speglanir. Tölvusneiðmynd af kvið sýnir

skeifugörn lóðaða að ósæðargrafti og samgangur þar á milli.

Sjúklingur var óstöðugur í lífsmörkum, hafði blætt umtalsvert

síðustu daga og þurft endurteknar blóðgjafir. Því er lagður inn

„endoluminal“ ósæðargraftur í náraþræðingu frá nýrnaslagæðum

og að hægri interna iliaca æð. Blæðingin stöðvast. Grunur um

langvarandi sýkingu í fistlinum og sjúklingur settur á ævilanga

sýklalyfjameðferð. Var almennt slappur og hafði lést mikið á

síðustu mánuðum og honum því ekki treyst í stærri aðgerðir.

Sjö mánuðum síðar með kviðverki og stöku blóðug uppköst.

Við magaspeglun sést sár í skeifugörn og í botni sársins sést

í graftinn. Lagður axillo-bifemoral graftur og eldri graftur

í kvið fjarlægður. Frá þeim grafti ræktast E. coli með betalactam

ónæmi, E. sakazakii (fjölónæmur) og C. albicans. Fær

sárasýkingu og graftarkýli undir húð eftir aðgerð. Skánar af

viðeigandi sýklalyfjum. Fimm mánuðum eftir aðgerðina greinist

hann með erosion frá axillo-bifemoralgrafti út á húð, þó ekki

nein merki um sýkingu. Lagður er rectus abdominis flipi yfir

graftinn og sárinu lokað. Hefur verið einkennalaus síðan og

verið að þyngjast og líður almennt vel.

Umræður: Fylgikvillar í formi fistilmyndunar eftir aðgerð vegna

ósæðargúlsrofs eru langvarandi og þarfnast flókinna inngripa,

og umræðna er þörf um best inngrip hverju sinni.

 

V 47 Notkun faktors VIIa við meiriháttar blæðingar í

hjartaskurðaðgerðum – fyrsta reynsla af Landspítala

Jóhann Páll Ingimarsson1, Felix Valsson2, Brynjar Viðarsson3, Bjarni

Torfason1, Tómas Guðbjartsson1

1Hjarta- og lungnaskurðdeild, 2gjörgæslu- og svæfingadeild, 3blóðmeinafræðideild

Landspítala, læknadeild HÍ

johannpa@landspitali.is

 

Inngangur: Meiriháttar blæðingar eru þekktir fylgikvillar opinna

hjartaaðgerða. Storkuhvetjandi lyf og blóðhlutar eru gefin til að

stöðva blæðingu, en dugar þó ekki alltaf og dánarhlutfall er

hátt. Recombinant factor VIIa (rfVIIa), sem ætlað er sjúklingum

með blæðingarsjúkdóma hefur verið reynt við slíkar blæðingar,

oft með góðum árangri. Lítið er skráð um virkni lyfsins við

blæðingar í hjartaaðgerðum. Markmið þessarar afturvirku

rannsóknar var að kanna árangur meðferðar með rFVIIa á

Landspítala í slíkum aðgerðum.

Efniviður og aðferðir: Frá júní 2003 til febrúar 2006 hafa 10

sjúklingar fengið rFVIIa vegna meiriháttar blæðinga tengdum

hjartaaðgerðum á Landspítala. Upplýsingum var safnað úr

sjúkraskrám og aðgerðarlýsingum.

Niðurstöður: Algengustu aðgerðirnar voru ósæðarlokuskipti

með eða án kransæðarhjáveitu. Meðalaldur sjúklinganna var 66

ár (36-82) og voru allir í NYHA-flokki III eða IV. Tímalengd

aðgerðanna var 673 mínútur (475-932). Sjúklingar fengu að

meðaltali 17 einingar af rauðkornaþykkni í aðgerð (5-61) auk

blóðs úr hjarta- og lungnavél. Hjá níu sjúklingum náðist að

stöðva. Þrír þurftu þó í enduraðgerð vegna blæðinga, þar af

einn sjúklingur í tvær. Blæðingartími (APTT og PT) styttist

mjög við gjöf rFVIIa. Fimm sjúklingar létust. Einn lést úr

óstöðvandi blæðingu í aðgerð. Annar dó úr blóðtappa í heila

og í lungum. Aðrar orsakir voru hjartadrep, fjölkerfabilun og

blóðstorkusótt.

Ályktun: Hár aldur, alvarlegur hjartasjúkdómur og langar

skurðaðgerðir, mikil blæðing og fullreynd meðferð blóðhluta

eru einkennandi fyrir sjúklinga sem fengið hafa rFVIIa í

hjartaaðgerð hér á landi. Svo virðist sem rfVII sé mjög virkt lyf

í að stöðva alvarlegar blæðingar í hjartaaðgerðum. Dánartíðni

er þó há. Rannsaka þarf betur fylgikvilla rFVIIa-meðferðar, en

lyfið gæti hafa stuðlað að myndun blóðtappa í heila og lungum

hjá einum sjúklingi.

 

V 48 Æxli í skeifugörn

 

Jóhann Páll Ingimarsson1, Jón Gunnlaugur Jónasson2, Jónas Magnússon1,

Páll Helgi Möller1

1Skurðlækningadeild Landspítala, 2rannsóknarstofa HÍ í meinafræði

johannpa@landspitali.is

 

Inngangur: Æxli í skeifugörn eru sjaldgæf og hafa yfirleitt slæmar

horfur. Umdeilt er hvaða meðferð sé ákjósanlegust við slík æxli,

bæði þegar kemur að aðgerðavali og lyfjameðferð. Tilgangur

rannsóknar okkar var að athuga faraldsfræði skeifugarnaæxla,

greiningaraðferðir, meðferðir og lifun á Íslandi yfir 50 ára

tímabil, eða frá 1955 til 2005.

Efniviður og aðferðir: Upplýsingar voru fengnar

úr Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags Íslands um alla

einstaklinga sem greinst hafa með æxli í skeifugörn á

tímabilinu 1955 til 2005 og þær bornar saman við greiningaskrá

Rannsóknarstofu Háskólans í meinafræði. Gögn voru fengin

úr sjúkraskrám einstaklinganna. Öll sýni voru endurskoðuð af

einum og sama meinafræðingnum.

Niðurstöður: Tuttugu og níu manns greindust með æxli í

skeifugörn á tímabilinu, 18 karlar og 11 konur. Meðalaldur við

greiningu var 63 ár (bil 42-83). Heldur fleiri greindust seinustu 15

árin (n=13) samanborið við tímabilin þar á undan. Algengustu

einkennin voru: kviðverkir (n=19), slappleiki (n=16), blóðleysi

(n=7), þyngdartap (n=7), gula (n=6) og uppköst (n=6). Æxlin

voru oftast greind með tölvusneiðmynd (n=13), passage

(n=7) eða röntgen mynd af maga (n=7). Flest æxlanna voru

kirtilfrumukrabbamein (n=16) en önnur voru silfurfrumuæxli

(carcinoid) (n=7), strómaæxli (GIST) (n=2), meinvörp annarra

æxla (n=2) og önnur æxli voru 2. Algengustu aðgerðir voru

Whipple’s aðgerð (n=7), brottnám á skeifugörn og/eða ásgörn

(n=5) og brottnám á æxli (n=3). Tveir einstaklingar voru greindir

óskurðtækir í aðgerð, tveir fengu enga skurðmeðferð og einn

einstaklingur greindist við krufningu. Algengustu fylgikvillar

aðgerðar voru fistlar frá brisi (n=4) og sárasýkingar (n=3). Einn

sjúklingur lést í kjölfar aðgerðar, úr sýklasótt og losti. Einn

skurðlæknir hefur sinnt fimm tilfellum á Íslandi, einn þremur

og tveir tveimur. Sex manns fengu krabbameinslyfjameðferð

eftir skurðaðgerð en enginn fyrir skurðaðgerð, fjórir við

kirtilfrumukrabbameini og tveir við meinvörpum í skeifugörn.

Miðgildi lifunar fyrir kirtilfrumukrabbamein er 16 mánuðir (bil

0-39). Þar af eru fjórir sjúklingar enn á lífi, (13-39 mánuðir frá

greiningu). Miðgildi lifunar fyrir silfurfrumuæxli er 72 mánuðir

(bil 23-144).

Umræða: Æxli í skeifugörn eru sjaldgæf á Íslandi og skurðlæknar

því útsettir fyrir fáum tilfellum. Einkenni eru ósértæk og

greiningaraðferðir mismunandi. Hlutfall kirtilfrumuæxla og

silfurfrumuæxla er svipað hér og erlendis. Horfur eru slæmar

hérlendis og heldur verri en lýst er í erlendum rannsóknum, þó

þær rannsóknir nái flestar yfir mun skemmra tímabil. Tíðni fer

vaxandi af óþekktum ástæðum.

 

V 49 Vefjagerð carcinoid lungnaæxla er óáreiðanleg til að

spá fyrir um klíníska hegðun þeirra

Jóhanna M. Sigurðardóttir1, Kristinn B. Jóhannsson1, Helgi Ísaksson2,

Steinn Jónsson3,4, Bjarni Torfason1,4, Tómas Guðbjartsson1,4

1Hjarta- og lungnaskurðdeild, 2Rannsóknarstofa í meinafræði og 3lungnadeild

Landspítala, 4læknadeild HÍ

johannamsig@yahoo.com

 

Inngangur: Carcinoid æxli eru krabbamein af neuroendocrine

uppruna sem oftast greinast í kviðarholi en geta greinst í lungum.

Þau hegða sér oftast sem góðkynja æxli en geta þó meinverpst.

Hefð er fyrir því að skipta þeim í illkynja (atypical) og hefðbundna

(classical) vefjagerð. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna

faraldsfræði og árangur meðferðar við carcinoid lungnaæxlum á

Ísland með sérstaka áherslu á vefjagerð æxlanna.

Efniviður og aðferðir: Afturvirk rannsókn sem nær til allra

tilfella sem greinst hafa á Íslandi frá 1955-2005. Upplýsingar

fengust úr sjúkra- og aðgerðarskrám. Æxlin voru stiguð skv.

TNM stigunarkerfi fyrir lungnakrabbamein. Öll æxlin voru

endurskoðuð af meinafræðingi.

Niðurstöður: Alls greindust 64 tilfelli (22 karlmenn, 42 konur,

meðalaldur 49 ára), sem er 1,9% af öllum lungnakrabbameinum

greindum á þessum 50 árum. Algengustu einkennin voru

takverkur og hósti en 20 sjúklingar greindust fyrir tilviljun. Hjá

45 sjúklingum fannst æxlið miðlægt í lungum, jafnt í hægra sem

vinstra lunga. Langoftast var um að ræða klassíska vefjagerð

(84%) en 10 sjúklingar voru með illkynja vefjagerð. Meðalstærð

æxlanna var 2,6 cm (bil 0,4-5,5 cm) og reyndust 33 sjúklingar vera

á stigi I og 2 á stigi II. Hjá fjórum sjúklingum fundust meinvörp

í miðmætiseitlum (stig III) og 4 reyndust með fjarmeinvörp (stig

IV), en tveir þeirra (50%) voru með hefðbundna vefjagerð.

Einn sjúklingur lést innan 30 daga frá aðgerð en algengasta

aðgerðin var blaðnám (82%) og fjórir sjúklingar gengust undir

lungnabrottnám.Við eftirlit höfðu fimm af 64 sjúklingum látist af

völdum sjúkdómsins (7,8%), tveir þeirra voru með hefðbundna

vefjagerð. Fimm ára lífshorfur voru mun betri fyrir sjúklinga

með hefðbundna vefjagerð, eða 96% samanborið við 70%

(p<0,001).

Ályktun: Carcinoid lungnaæxli hegða sér ofast góðkynja en þessi

æxli geta sáð sér í miðmætiseitla og/eða önnur líffæri. Þetta getur

dregið sjúklingana til dauða. Engu að síður eru horfur hópsins í

heild mjög góðar og árangur skurðaðgerða er góður. Vefjagerð

virðist ekki vera áreiðanleg til að spá fyrir um klíníska hegðun

þessara æxla.

 

V 50 Skurðaðgerðir vegna lungnameinvarpa nýrna-frumukrabbameins

á Íslandi 1984-2006

Sæmundur J. Oddsson1,2, Helgi Ísaksson3, Eiríkur Jónsson1,4, Guðmundur V.

Einarsson4, Tómas Guðbjartsson2,1

1) Læknadeild HÍ, 2) Hjarta- og lungnaskurðdeild, 3) Rannsóknarstofa

Landspítala í meinafræði, 4) Þvagfæraskurðdeild Landspítala

saemiodds@hotmail.com

 

Inngangur: Við greiningu nýrnafrumukrabbameins eru tæplega

20% sjúklinga með lungnameinvörp. Hluti þessara sjúklinga

hefur stök meinvörp í lunga. Erlendar rannsóknir hafa sýnt

fram á 30-49% sjúkdómsfríar 5-ára lífshorfur hjá völdum

hópi sjúklinga sem fara í brottnám á lungnameinvarpi

nýrnafrumukrabbameins. Tilgangur þessarar rannsóknar var

að kanna afdrif sjúklinga sem gengust undir slíka aðgerð hér á

landi á tímabilinu 1984-2006.

Efniviður og aðferðir: Þessi rannsókn er hluti af stærri rannsókn

á nýrnafrumukrabbameini á Íslandi og byggir á gagnagrunni

sem inniheldur alla sjúklinga sem greinst hafa með sjúkdóminn

frá 1971 til 2006. Í þessari afturskyggnu rannsókn voru athugaðir

allir sjúklingar sem greinst höfðu með nýrnafrumukrabbamein

sem meinverptust til lungna á tímabilinu 1984-2006 og

gengust undir skurðaðgerð á lunga. Upplýsingar voru

fengnar úr sjúkraskrám og Krabbameinsskrá auk gagnagrunns

rannsóknarstofu Landspítala í meinafræði. Könnuð voru afdrif

sjúklinganna, fylgikvillar og lífshorfur. Notast var við TNM

stigun og reiknaðar lífshorfur þar sem útreikningar miðuðust

við 1. mars 2007.

Niðurstöður: Alls gengust 14 sjúklingar undir lungnaaðgerð

vegna meinvarpa frá nýrnafrumukrabbameini á 23 ára tímabili.

Í hópnum voru 10 karlar og 4 konur og meðalaldur við greiningu

meinvarpa var 59 ár (bil 45-78 ár). Allir sjúklingarnir höfðu áður

gengist undir nýrnabrottnám, að meðaltali 39 mánuðum áður

(bil 1-132 mánuðir). T-stig upprunalegu nýrnaæxlanna var: T1

(n=1), T2 (n=5), T3a (n=5) og T3b (n=3). Af þeim voru 9 án

eitlameinvarpa (N0) en 6 með dreifð eitlameinvörp (N1-2).

Lungnameinvarp var þekkt við greiningu hjá einum sjúklingi en

greint síðar (>3 mánuðum frá nýrnaaðgerð) hjá 13 sjúklingum.

Flestir (n=11) þessara sjúklinga voru með stakt meinvarp,

meðalstærð 27 mm (bil 8-50). Helmingur sjúklinganna gekkst

undir brottnám á lungnalappa (n=7), þrír fóru í fleygskurð og

aðrir þrír í lungnabrottnám. Einn sjúklingur gekkst bæði undir

fleygskurð og brottnám á lungnalappa. Hjá sex sjúklingum

voru meinvörp eingöngu hægra megin en hjá þremur vinstra

megin. Samtals fóru þrír sjúklingar í fleiri en eina aðgerð og

einn sjúklingur fór í aðgerð á báðum lungum. Fylgikvillar eftir

aðgerð reyndust fátíðir, sá helsti var gáttaflökt sem greindist

hjá einum sjúklingi. Aðgerðirnar tóku að meðaltali 123 mín

og miðgildi legutíma var 10 dagar. Í dag eru fjórir af þessum

sjúklingum á lífi (meðaleftirfylgni 82 mánuðir). Lífshorfur

tveimur árum frá greiningu meinvarpa í lungum voru 64% og

29% eftir fimm ár. Til samanburðar var lifun þeirra sem fóru

ekki í brottnám meinvarpsins (1984-2000) 34% eftir tvö ár og

11% eftir fimm ár.

Ályktun: Árangur brottnáms lungnameinvarpa frá nýrnafrumukrabbameini

er góður í völdum hópi sjúklinga (29% fimm

ára lífshorfur), mun betri en fyrir sjúklinga sem fara ekki aðgerð.

Þó verður að hafa í huga að hér um valinn efnivið að ræða.

 

V 51 Aðskilinn lungnahluti (pulmonary sequestration)

getur tengst efri hluta meltingarvegar. – Tvö einstök sjúkratilfelli

Sæmundur Jón Oddsson1,4, Þráinn Rósmundsson2,4, Vigdís Pétursdóttir3,4,

Friðrik E. Yngvason5, Bjarni Torfason1,4, Tómas Guðbjartsson1,4

1Hjarta- og lungnaskurðdeild, 2skurðdeild Barnaspítala Hringsins, 3rannsóknarstofu

í meinafræði, Landspítala, 4læknadeild HÍ, 5Fjórðungssjúkrahúsinu

á Akureyri

saemiodds@hotmail.com

 

Inngangur: Aðskilinn lungnahluti er sjaldgæfur meðfæddur

galli þar sem lungnavefur er án tengsla við bæði lungnaberkjur

og lungnablóðrás. Lungnahlutinn er nærður af kerfisslagæð

og getur ekki tekið þátt í loftskiptum. Einkenni geta verið

fjölbreytt en eru oftast rakin til endurtekinna lungnasýkinga

og/eða hjartabilunar. Orsök aðskilins lungnahluta er ekki þekkt.

Ein kenning gerir ráð fyrir því að um afleiðingar endurtekinna

lungnasýkinga sé að ræða. Síðari ár hafa þó flestir hallast að því

að orsökin sé um meðfædd. Hér er lýst tveimur mjög sérstökum

tilfellum sem styðja síðari tilgátuna. Þetta eru jafnframt fyrstu

íslensku tilfellin af aðskildum lungnahluta sem lýst hefur verið.

Sjúkratilfelli 1: Nýfætt stúlkubarn gekkst undir skuggaefnisrannsókn

á meltingarvegi vegna þrengingar á skeifugörn

(atresia). Við rannsóknina barst skuggaefni upp í neðra blað

hægra lunga og voru upptökin frá mótum maga og vélinda.

Við skurðaðgerð kom í ljós stór aðskilinn lungnahluti sem var

tvíblaða og lá út í bæði hægra og vinstra brjósthol. Lungnahlutinn

var þakinn eiginn fleiðru og nærður af stórri kviðarholsslagæð.

Lungnahlutinn var fjarlægður með skurðaðgerð. Tveimur árum

frá aðgerð heilsast stúlkunni vel.

Sjúkratilelli 2: 18 ára piltur með rúmlega árs sögu um endurtekna

lungnabólgu greindist á tölvusneiðmynd með fyrirferð í miðju

hægra lunga. Við skurðaðgerð sást aðskilinn lungnahluti neðst í

efri lugnalappa. Lungnahlutinn var þakinn eigin fleiðru og inn í

hann gekk berkja sem tengdist 4x5 cm stórri vökvafylltri blöðru.

Vefjagerð blöðrunnar samrýmdist vel vélindavegg. Ekki reyndist

beinn samgangur á milli hennar og vélinda. Efri lungnalappinn

var fjarlægður ásamt lungnahlutanum og blöðrunni. Hálfu ári

frá aðgerð er sjúklingurinn við ágæta líðan.

Niðurstaða: Aðskilinn lungnahluti getur tengst meltingarvegi

með beinum eða óbeinum hætti. Þessi tengsl geta ýtt stoðum

undir þá kenningu að um meðfæddan galla sé að ræða frekar en

áunninn, enda eru lungu og efri meltingarfæri bæði upprunnin

frá forgirni á fósturskeiði.

 

V 52 Sláandi hjartavöðvafrumur ræktaðar út frá ósérhæfðum

stofnfrumum úr músafósturvísi hafa virkjaða BMPboðleið

 

Sæmundur J. Oddsson1, 2, Eirikur Steingrímsson1, Guðrún Valdimarsdóttir1

1Lífefna- og sameindalíffræðistofa, HÍ, 2læknadeild HÍ

saemiodds@hotmail.com

 

Inngangur: Margir binda vonir við að hægt verði að

nýta stofnfrumur úr fósturvísum til lækninga á ýmsum

vefjarýrnunarsjúkdómum. Grunnhugmyndin er að láta

stofnfrumur sérhæfast í þann starfhæfa vef sem skortir sem yrði

síðan græddur í viðkomandi sjúkling. Valið á milli þess hvort

stofnfruma endurnýi sig eða sérhæfi í ákveðnar frumutegundir

er ákvarðað af ýmsum vaxtarþáttum, þekktum og óþekktum.

Sýnt hefur verið að meðlimir TGF-beta stórfjölskyldunnar,

t.d. BMP-boðleiðin, leika stórt hlutverk í fósturþroskun og

því líklegt að vaxtarþættir fjölskyldunnar taki þátt í örlögum

stofnfruma.

Markmið: Markmið rannsóknarinnar var að kanna virkni BMPboðleiðarinnar

í sérhæfingu stofnfruma úr fósturvísum músa í

hjartavöðvafrumur (cardiomyocytes).

Aðferðir: Stofnfrumur úr músafósturvísi voru meðhöndlaðar

með mismunandi vaxtarþáttum (TGF-β, Bmp4, Activin-a)

ásamt skilyrtu æti og sláandi hjartavöðvafrumur fengnar fram

með myndun frumuflóka (embryoid body). Notast var við

flúrljómandi tvímerkingu á próteinum BMP-boðleiðarinnar

annars vegar og á próteinum sem stjórna endurnýjun/sérhæfingu

stofnfrumna hins vegar. Greining frumusýna fór fram í Confocal

leysismásjá.

Niðurstöður: Alls voru útbúnir 108 frumuflókar og hver litun var

endurtekin að minnsta kosti í þrígang á rannsóknartímabilinu. Í

rannsókninni kom fram samtímis fram tjáning á próteinum

BMP-boðleiðarinnar (Id-1) og viðtæki sem er er einungis á

hjartavöðvafrumum (α-actinin).

Ályktun: Mótefnalitanir gefa til kynna að BMP-boðleiðin sé

virkjuð í ferlinu þegar ósérhæfð stofnfruma úr fósturvísi verður

að sláandi hjartavöðvafrumu.

 

V 53 Lungnameinvörp við greiningu nýrnafrumukrabbameins

– hverjir gætu hugsanlega haft gagn að brottnámi

meinvarpa?

Sæmundur J. Oddsson1,2, Sverrir Harðarson3, Vigdís Pétursdóttir3, Eiríkur

Jónsson1,4, Guðmundur V. Einarsson4, Tómas Guðbjartsson 2,1

1Læknadeild HÍ, 2hjarta- og lungnaskurðdeild, 3rannsóknarstofu Landspítala

í meinafræði, 4þvagfæraskurðdeild Landspítala

saemiodds@hotmail.com

 

Inngangur: Nýgengi nýrnafrumukrabbameins er með því hæsta

í heiminum á Íslandi og árlega greinast í kringum 30 tilfelli hér

á landi. Einkenni eru oft lúmsk sem sést best á því að allt að

þriðjungur sjúklinga greinist með útbreiddan sjúkdóm þar sem

lungnameinvörp eru algengust. Nýlegar rannsóknir hafa sýnt

að brottnám lungnameinvarpa hjá völdum hópi sjúklinga getur

bætt lífshorfur umtalsvert. Hefur verið lýst allt að 49% fimm

ára lifun hjá sjúklingum með skurðtækt stakt lungnameinvarp

og þar sem langur tími hefur liðið frá greiningu frumæxlisins.

Tilgangur rannsóknarinnar var að athuga fjölda sjúklinga með

lungnameinvörp við greiningu nýrnafrumukrabbameins og

reyna að leggja mat á hversu margir sjúklingar gætu hugsanlega

haft gagn af brottnámi slíkra meinvarpa.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er afturskyggn og er hluti

af stærri rannsókn á nýrnafrumukrabbameini á Íslandi sem

nær til allra sjúklinga sem greindust á lífi 1971-2000, samtals

701 sjúklings. Upplýsingar voru fengnar úr sjúkraskrám,

krabbameinsskrá KÍ auk gagnagrunns rannsóknarstofu

Landspítala í meinafræði. Kannað var hversu margir greindust

með meinvörp í lungum og var miðað við þrjá mánuði frá

greiningu nýrnafrumukrabbameinsins. Síðan var athugað hvort

um önnur meinvörp var að ræða og hvernig dreifing þeirra var

í lungum, einnig hvort um stök lungnameinvörp var að ræða.

Loks var kannað hversu margir þessara sjúklinga hefðu farið í

brottnám á lungnameinvarpi frá 1984-2000. Æxlin voru stiguð

skv. TNM-stigunarkerfi. Reiknaðar voru lífshorfur sjúklinga

með lungnameinvörp og þær bornar saman við aðra sjúklinga

með meinvörp nýrnafrumukrabbameins.

Niðurstöður: Alls greindust 130 sjúklingar með lungnameinvörp,

sem er 18,5% nýrnafrumukrabbameinssjúklinga sem greindust

1971-2000. Af þeim reyndust 73 með meinvörp annars staðar,

oftast í lifur, beinum og heila. Einnig reyndust 44 sjúklingar

hafa eitilmeinvörp. Hjá 56 sjúklingum voru meinvörp eingöngu

bundin við lungu og greindust átta þeirra (14%) fyrir tilviljun.

Stærð upprunalega nýrnaæxlisins var að meðtaltali 93 mm

(bil 30-189). Hægt var að stiga 38 af þessum 56 sjúklingum og

reyndust 6 sjúklingar á stigi T1, 5 á T2, 6 á T3a og 15 á T3b.

Á stigi T4 voru alls sex sjúklingar. Nákvæmar upplýsingar

um lungnameinvörp fengust hjá 36 sjúklingum. Af þeim

greindust 28 (78%) með fleiri en eitt meinvarp og 17 (47%)

með meinvörp í báðum lungum. Af átta sjúklingum með stakt

lungnameinvarp voru sex karlar og tvær konur og meðalaldur

við greiningu var 63 ár. Á tímabilinu 1984-2000 greindust 39

sjúklingar með lungnameinvarp innan 3ja mánaðar frá greiningu

nýrnafrumukrabbameins í nýra. Aðeins einn þeirra gekkst undir

brottnám meinvarpsins.

Ályktun: Lungnameinvörp greinast hjá tæplega fimmtungi

sjúklinga með nýrnafrumukrabbamein. Stór hluti þessara

meinvarpa (44%) er eingöngu bundinn við lungu, og 22%

þeirra eru stök. Ef hafðar eru til hliðsjónar niðurstöður nýlegra

erlendra rannsókna er ljóst að brottnám lungnameinvarpa getur

komið til greina hjá ákveðnum hluta síðastnefndu sjúklinganna.

Tiltölulega fáir þessara sjúklinga hefur farið í slíka aðgerð hér á

landi. Í þessu samhengi er þó rétt að hafa í huga þessi rannsókn

nær 35 ár aftur í tímann og að gagnsemi þessara aðgerða er

tiltölulega nýlega komin í ljós.

 

V 54 Tíðaloftbrjóst – snúin greining og meðferð. - Sjúkratilfelli

Guðrún Fönn Tómasdóttir1, Bjarni Torfason1,2, Tómas Guðbjartsson1,2

1Læknadeild HÍ, 2hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala

tomasgud@landspitali.is

 

Inngangur: Tíðaloftbrjóst er skilgreint sem endurtekið loftbrjóst

sem greinist <72 klukkustunum frá upphafi tíða. Einkenni eru

iðulega lúmsk sem getur tafið greiningu. Oftast er um að ræða

ungar konur með loftbrjóst hægra megin. Orsök tíðaloftbrjóst er

ekki þekkt en uppi eru getgátur um að legslímuflakk í brjóstholi

geti átt hlut að máli. Í nýlegri rannsókn á Landspítala gengust

50 konur undir aðgerð vegna sjálfkrafa loftbrjósts frá 1990-2005.

Ein þessara kvenna (2%) reyndist hafa tíðaloftbrjóst en hún

hafði þekkt legslímuflakk (endometriosis) í grindarbotni.

Tilfelli: 26 ára kona var lögð inn á bráðamóttöku Landspítala

með 4 cm loftbrjóst yfir hægri lungnatoppi. Hún hafði tveggja

daga sögu um takverk hægra megin sem gerði vart við sig

skömmu eftir að tíðir hófust. Sex árum áður hafði hún

greinst með legslímuflakk í grindarbotni og sem var brennt í

kviðsjárspeglun. Auk þess hafði hún fengið hormónameðferð

vegna legslímuflakks. Á bráðamóttöku kom fram að hún hafði

á síðastliðnum 5 árum fundið fyrir svipuðum einkennum (þ.e.

takverk) að minnsta kosti fjórum sinnum og þá ávallt í tengslum

við tíðir. Hún leitaði þó ekki læknis í þau skipti þar sem einkenni

gengu yfir á nokkrum dögum. Á bráðamóttöku var komið fyrir

brjóstholskera sem tengdur var við sog. Loftlekinn stöðvaðist á

nokkrum dögum og hún var send heim. Viku síðar greindist hjá

henni endurtekið loftbrjóst sömu megin á lungnamynd og var þá

settur inn keri. Tölvusneiðmyndir af lungum reyndust eðlilegar.

Loftleki hélt áfram og var því ákveðið að taka sjúkling til

aðgerðar. Þar var hægri lungnatoppur fjarlægður (fleygskurður)

í gegnum hægri brjóstholsskurð (mini-axillar thoracotomy).

Lungnatoppurinn og fleiðran litu eðlilega út í aðgerðinni.

Vefjaskoðun sýndi minniháttar blöðrur en engin merki um

legslímuflakk. Hún var útskrifuð fimm dögum eftir aðgerð

en var lögð inn að nýju viku síðar með takverk. Lungnamynd

staðfesti endurtekið loftbrjóst hægra megin (3,5 cm). Ákveðið

var að gera fleiðrulímingu (pleurodesis) þar sem talkúmi var

sprautað inn í fleiðruholið í gegnum brjóstholskera. Stöðvaðist

loftlekinn við þetta og var hún útskrifuð þremur dögum síðar.

Ekki hefur borið á endurteknu loftbrjósti síðan en liðin eru

tveimur ár frá fleiðurlímingu.

Ályktun: Tíðaloftbrjóst er sjaldgæft fyrirbæri og sennilega

vangreint. Eins og sést í þessu tilfelli eru einkenni oft væg

og endurtekið loftbrjóst algengt. Ekki tókst að sýna fram á

legslímuflakk í brjóstholi hjá þessum sjúklingi, þrátt fyrir fyrri

sögu um legslímuflakk í grindarbotni. Þetta tilfelli undirstrikar

því hversu flókið fyrirbæri meingerð tíðaloftbrjósts er og að

meðferð getur verið flókin.

 

V 55 Samanburður á opnum aðgerðum og aðgerðum með

brjóstholssjá við sjálfkrafa loftbrjósti

Guðrún Fönn Tómasdóttir1,3, Bjarni Torfason1,3, Helgi Ísaksson2, Tómas

Guðbjartsson1,3

1Hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala, 2rannsóknarstofu í meinafræði,

Landspítala, 3læknadeild HÍ

gft@hi.is

 

Inngangur: Hér á landi hafa skurðaðgerðir við loftbrjósti

verið framkvæmdar jöfnum höndum með opinni aðgerð og

brjóstholsspeglun. Markmið rannsóknarinnar var að kanna

árangur þessara aðgerða og bera þær saman, sérstaklega með

tilliti til fylgikvilla.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er óslembuð og náði til

allra sjúklinga sem fóru í aðgerð vegna sjálfkrafa loftbrjósts

á Landspítala 1991-2005. Af 210 sjúklingum (160 karlar,

meðalaldur 28,7 ár) voru 200 með loftbrjóst án undirliggjandi

lungnasjúkdóms (95%). Sjúklingum var skipt í tvo hópa: 134

sjúklinga sem fóru í brjóstholsspeglun og 100 í opna aðgerð

(axillar minithoracotomy). Af sjö skurðlæknum framkvæmdu

fjórir þeirra brjóstholsspeglun og val á aðgerðartækni fór því

eftir því hvaða læknir var á vakt hverju sinni. Snemmkomnir

fylgikvillar, ásamt endurteknu loftbrjósti sem þarfnaðist

aðgerðar, voru meðal þeirra breyta sem skráðar voru niður.

Niðurstöður: Fleygskurður á lungnatoppi var framkvæmdur

í öllum aðgerðum og fleiðruertingu bætt við í 25%

brjóstholsspeglana og 67% opnu aðgerðanna. Aðgerðartími

(meðaltal) var marktækt lengri fyrir speglunarhópinn, eða

65 mínútur á móti 51 mínútu fyrir opna hópinn (p=0,001).

Enduraðgerðir vegna síðkomins endurtekins loftbrjósts voru

þrjár eftir opna aðgerð og 10 eftir brjóstholsspeglun (p=0,004)

og viðvarandi loftleki sást hjá 2 og 14 sjúklingum í sömu

hópum (p<0,05). Enduraðgerðir vegna blæðinga voru hins

vegar sambærilegar (2%). Enginn lést eftir aðgerð. Legutími

(miðgildi) var lengri eftir opna aðgerð, eða fjórir dagar á móti

þremur.

Ályktanir: Enduraðgerðir eftir brjóstholsspeglanir eru algengari

samanborið við opnar brjóstholsaðgerðir. Skýringin á þessu felst

aðallega í hærra hlutfalli viðvarandi loftleka og endurtekins

loftbrjósts. Báðar aðgerðirnar eru öruggar og meiriháttar

fylgikvillar sjaldgæfir. Legutími er styttri eftir brjóstholsspeglun,

en á móti kemur að aðgerðartími er lengri. Meiri áhyggjum

veldur þó hærri tíðni enduraðgerða samanborið við opna

aðgerð og er brýnt að finna lausnir á því.

 

V 56 Meðfædd ósæðarþrenging hjá börnum á Íslandi

1990-2006

Sverrir I. Gunnarsson1,2, Bjarni Torfason2,1, Gunnlaugur Sigfússon3,1,

Hróðmar Helgason3, Tómas Guðbjartsson2,1

1Læknadeild HÍ, 2hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala, 3Barnaspítala

Hringsins

Inngangur: Ósæðarþrenging (aortic coarctation) er fremur

algengur meðfæddur hjartagalli. Þrengingin er á brjóstholshluta

ósæðar, oftast rétt neðan við vinstri a. subclavia. Þrengingin

hindrar blóðflæði frá vinstri slegli og veldur háþrýstingi í efri

hluta líkamans og skertu blóðflæði til neðri hluta líkamans.

Hjartabilun og lost geta sést í alvarlegum tilvikum. Í flestum

tilfellum er þrengingin fjarlægð með skurðaðgerð eða ósæðin

víkkuð með belg. Í vægum tilvikum nægir lyfjameðferð. Á

Íslandi eru ekki til rannsóknir á árangri skurðaðgerða við

þessum sjúkdómi. Tilgangur þessarar rannsóknar var að leggja

mat á árangur skurðaðgerða við meðfæddri ósæðarþrengingu og

kanna afdrif sjúklinganna.

Efniviður og aðferðir: Um er að ræða fyrstu niðurstöður úr

stærri rannsókn sem tekur til allra barna sem greinst hafa

með meðfædda ósæðarþrengingu á Íslandi á árunum 1990-

2006. Í þessari rannsókn eru eingöngu börn (yngri en 18

ára) sem gengust undir skurðaðgerð hér á landi vegna þessa

sjúkdóms. Rannsóknin er afturskyggn og fengust upplýsingar úr

sjúkraskrám auk greiningar- og aðgerðarskrám á Landspítala.

Könnuð voru einkenni og ábendingar skurðaðgerða auk þess

sem lagt var mat á fylgikvilla og árangur skurðmeðferðar.

Niðurstöður: Alls greindust 67 börn yngri en 18 ára með

meðfædda ósæðarþrengingu á þeim 17 árum sem rannsóknin

náði til. Af þeim fóru 38 í skurðaðgerð hér á landi, 22 drengir

og 16 stúlkur, meðalaldur 37 mánuðir (bil 3 dagar-17,8 ár).

Alls greindust 26 (68%) með einkenni þar sem einkenni

hjartabilunar voru algengust. Ellefu sjúklingar greindust fyrir

tilviljun og einn á fósturskeiði. Við skoðun voru 32 (84%)

með daufa eða óþreifanlega púlsa í nárum. Átta sjúklingar

fóru í bráðaaðgerð, oftast vegna alvarlegrar hjartabilunar og

losts. Þrýstingsfall fyrir og eftir aðgerð var 50 og 12 mmHg að

meðaltali. Algengasta aðgerðin var bein æðatenging (end-toend)

og subclavian-flap viðgerð. Aðgerðartími var að meðaltali

134 mínútur (bil 80-260 mínútur) og meðal-tangartími á ósæð 24

mínútur. Hjá einum sjúklingi þurfti að nota hjarta- og lungnavél

sem tengd var í nára. Algengustu fylgikvillar eftir aðgerð voru

háþrýstingur (n=22) og hjartabilun (n=3). Enginn sjúklingur

lamaðist eftir aðgerð. Miðgildi legutíma var níu dagar (bil 4-

127 dagar). Sjö börn (18 %) hafa þurft á víkkun að halda eftir

aðgerð og eitt barn fór í enduraðgerð í framhaldi af víkkun með

blöðru. Endurtekna skurðaðgerð þurfti ekki að gera hjá neinum

vegna endurþrengsla. Öll börnin lifðu af aðgerð og í dag eru öll

á lífi utan eitt sem dó rúmlega þremur mánuðum eftir aðgerð

vegna annarra flókinna meðfæddra galla.

Ályktun: Tíðni meðfæddrar ósæðarþrengingar er svipaður og í

nágrannalöndum okkar. Meira en helmingur þessara sjúklinga

fer í skurðaðgerð. Árangur skurðaðgerða er mjög góður og á

það bæði við um tíðni fylgikvilla í og eftir aðgerð. Skurðdauði er

lágur og langtímahorfur mjög góðar.

 

V 57 Tímatengd áhrif tolterodins á taugatengda blöðruofvirkni

í sjúklingum með mænuskaða

 

Guðmundur Geirsson1, A. Harðardóttir1, S. Steindórsdóttir1, D. Scholfield2,

S. Haughie2, P. Glue3, B. Malhotra3

1Þvagfæraskurðdeild Landspítala, 2Pfizer í Bretlandi og 3Bandaríkjunum

gug@landspitali.is

 

Tilgangur rannsóknar: Lyfið tolterodin er sértækur

samkeppnisblokki muskarinvirkra viðtaka með sértækni á

þvagblöðru. Þekkt er að lyfið tolterodin IR frásogast vel með

hámarksþéttni í blóði einni klukkustund eftir gjöf á töflu. Það

má því búast við að klínisk lyfjafræðileg áhrif sé í samræmi

við lyfjahvörf lyfsins. Það hefur áður verið sýnt fram á að

blöðruþrýstingsmæling með átaksfyllingu (force-fill cystometry,

FrFC) getur framkallað óhaminn blöðrusamdrátt hjá sjúklingum

með mænuskaða og taugatengda blöðruofvirkni. Hægt hefur

verið að draga úr þessum viðbrögðum með raförvunarmeðferð

og andkólínvirkum lyfjum. Tilgangur þessarar rannsóknar var að

meta þann tíma sem það tekur að bæla óhaminn blöðrusamdrátt

eftir gjöf á tveggja mg skammti af tolterodin IR, borið saman við

lyfleysu þegar átaksfyllingarpróf (FrFc)er notað.

Aðferðir: Þetta var tvíblind slembirannsókn með tvíhliða

víxlun (2 way cross over) þar sem notað var annars vegar einn

2ggja mg. skammtur af tolterodine og hins vegar lyfleysa. Átta

sjúklingar, sem eru með staðfesta taugatengda blöðruofvirkni

eftir mænuskaða, tóku þátt í rannsókninni. Fyrir lyfjagjöf

var gerð blöðruþrýstingsmæling með hraðri fyllingu (fast-fill

cystometry, FsFC) til að ákvarða blöðrurýmd við fyrsta óhaminn

samdrátt. Hámarksþéttni lyfs í sermi (PK) fyrir, ½, 1 og 2

klukkustundum eftir lyfjagjöf var mælt. Strax eftir blóðtöku var

gerð FrFC sem endurtekin var þrisvar með 2-5 mínútna millibili.

Blaðran var fyllt með 100 ml minni vökva en það magn sem olli

fyrsta óhamda samdrætti við FsFC. Síðan var 100 ml af saltvatni

sprautað hratt inn í blöðru með fyllihraða 10-20 ml/sek til að

framkalla óhaminn samdrátt. Flatarmál undir þrýstingskúrfu

þess samdráttar sem framkallaðist við FrFC(AUC) var mælt

fyrir lyfjagjöf, ½, 1 og 2 klukkustundum eftir lyfjagjöf. Auk

þess var hámarksþrýstingur samdráttar skoðaður á sömu

tímapunktum.

Niðurstöður:

Á mynd 1 sést þéttni tolterodins í sermi á mismunandi

tímapunktum og áhrif þess á flatarmál undir þrýstingskúrfu og

hámarksþrýsting. Gildin eru skráð sem mismunur á áhrifum

tolterodins og lyfleysu. Í ljós kom að munur er á áhrifum lyfs og

lyfleysu á því tímaskeiði sem rannsóknin náði til. Þessi mismunur

var marktækur hvað varðar hámarks blöðruþrýsting eftir ½

klukkustund og var nærri marktækum mun hvað varðar AUC.

Mestur munur milli meðferða mældist eftir eina klukkustund

sem þó var ekki marktækur vegna mikillar dreifingar (SD) á

mæligildum við lyfleysumeðferð (table 1).

Ályktun: Það var greinileg lækkun á AUC og Pmax gildum allt

að tveimur klukkustundum eftir gjöf á tveggja mg skammti af

tolterodin. Sama lækkun fannst einnig við lyfleysumeðferð og

virðist sem endurtekin kröftug fylling á blöðru hafi haft letjandi

áhrif á blöðrusamdrátt hjá flestum þátttakendum. Þörf er á

frekari rannsóknum til þess að skýra þessi þreytuááhrif.

 

V 58 Krufningagreind nýrnafrumukrabbamein á Íslandi

1971–2000: Samanburður við æxli greind í sjúklingum á lífi

Ármann Jónsson1, Sverrir Harðarson2,1, Vigdís Pétursdóttir2, Helga Björk

Pálsdóttir1, Eiríkur Jónsson3,1, Guðmundur Vikar Einarsson3, Tómas

Guðbjartsson3,1

1Læknadeild HÍ, 2rannsóknarstofu Landspítala í meinafræði,

3þvagfæraskurðdeild Landspítala

tomasgud@landspitali.is

 

Inngangur: Á síðasta áratug hefur nýgengi nýrnafrumukrabbameins

aukist töluvert hér á landi. Þetta hefur verið

skýrt með hratt vaxandi notkun ómskoðana og tölvusneiðmynda

við uppvinnslu óskyldra sjúkdóma í kviðarholi. Krufningagreind

nýrnafrumukrabbamein greinast fyrir tilviljun við krufningu

hjá sjúklingum sem fyrir andlát hafa ekki þekkt einkenni

sjúkdómsins. Þessi tilfelli geta geymt mikilvægar upplýsingar

um hegðun sjúkdómsins hér á landi, ekki síst hvað varðar

upplýsingar um raunverulega aukningu sjúkdómsins.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er hluti af stærri rannsókn á

nýrnafrumukrabbameini á Íslandi og byggir á gagnagrunni sem

inniheldur alla sjúklinga sem greindust 1971 til 2000. Í þessari

afturskyggnu rannsókn var eingöngu litið á krufningagreind

tilfelli. Upplýsingar fengust úr gagnagrunni rannsóknarstofu

Landspítala í meinafræði, Krabbameinsskrá og sjúkraskrám

Landspítala. Upplýsingar um fjölda krufninga og mannfjölda

á rannsóknartímabilinu fengust frá Hagstofu Íslands. Tíðni

krufninga lækkaði marktækt á rannsóknartímabilinu, eða úr 31-

38% fyrstu 10 árin í 19% árið 2000. Athugaður var aldur og kyn

sjúklinganna auk þess sem vefjasýni voru yfirfarin af tveimur

meinafræðingum og skráð vefjagerð, æxlisstærð, gráðun og

TNM-stigun. Krufningagreind tilfelli voru síðan borin saman við

629 sjúklinga sem greindust á lífi með nýrnafrumukrabbamein á

Íslandi á sama tímabili.

Niðurstöður: Alls greindust 104 æxli fyrir tilviljun við krufningu

og var meðalaldur 74,8 ár (tafla 1). Tíðni krufningagreininga var

mjög breytileg á 5 ára tímabilum, eða 0,5-1,9% krufninga frá

1971-1995 en aðeins 0,18% frá 1996-2000 (p<0,05). Samanburður

á æxlum sem greindust við krufningu og hjá lifandi greindum er

sýndur í töflu I. Kynjahlutfall var áþekkt, einnig hlutfall hægri og

vinstri æxla. Krufningagreindu æxlin voru marktækt minni, eða

3,7 miðað við 7,4 cm í þvermál. Totufrumugerð (papillary RCC)

var algengari í krufningagreinda hópnum og tærfrumugerð

(clear cell RCC) heldur fátíðari samanborið við lifandi greinda.

Krufningagreindu æxlin reyndust með lægri stigun og gráðun en

hjá lifandi greindum.

Ályktun: Eins og búast mátti við eru krufningagreind

nýrnafrumukrabbamein á lægri stigum og gráðun, enda greind

fyrir tilviljun. Totufrumgerð er þó algengari samanborið við

lifandi greinda. Krufningagreindum nýrnafrumukrabbameinum

hefur fækkað á Íslandi, sérstaklega eftir 1995. Þetta er staðreynd

jafnvel þótt leiðrétt sé fyrir hlutfallslegri fækkun krufninga.

Aukið nýgengi nýrnafrumukrabbameins skýrist því ekki af

tilfellum greindum við krufningu.

 

V 59 Berkjufleiðrufistla eftir lungnabrottnám vegna lungnakrabbameins

er oftast hægt að lækna án skurðaðgerðar

Tómas Guðbjartsson1,3, Erik Gyllstedt2

Hjarta- og lungnaskurðdeildir 1Landspítala og 2háskólasjúkrahússins í

Lundi, Svíþjóð, 3læknadeild HÍ

tomasgud@landspitali.is

 

Inngangur: Lungnabrottnámi er aðallega beitt við stór og

miðlæg lungnakrabbamein. Um stóra aðgerð er að ræða sem

getur haft fylgikvilla í för með sér. Fistill á milli berkjustúfs og

fleiðru er hættulegur fylgikvilli þessara aðgerða. Fistillinn veldur

þá sýkingu í fleiðruholi sem getur valdið blóðeitrun sem getur

reynst banvæn. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna

tíðni þessara fistla eftir lungnabrottnám og leggja mat á árangur

meðferðar.

Efniviður og aðferðir: Á tímabilinu 1996-2003 gengust 130

sjúklingar undir lungnabrottnám vegna lungnakrabbameins

(NSCLC) á háskólasjúkrahúsinu í Lundi. Eftir aðgerðina

greindust alls átta sjúklingar (6,2%) með fistil á milli berkjustúfs

(sjö karlar og ein kona, meðalaldur 62,3 ár). Upplýsingar

fengust úr sjúkraskrám og aðgerðarlýsingum. Sjúklingar með

fistil voru bornir saman við þá sem ekki greindust með fistil

(n=122) og þannig reynt að leggja mat á hugsanlega áhættuþætti

fistilmyndunar.

Niðurstöður: Niðurstöður eru sýndar í töflu I. Í sjö tilfellum

greindust fistlar eftir hægra lungnabrottnám og í einu tilviki

vinstra megin (p<0,05), yfirleitt innan viku frá aðgerð.

Algengustu einkenni voru hósti, uppgangur og hiti. Flestir

sjúklinganna reyndust með lungnakrabbamein á háu stigi, en

sex sjúklingar voru á stigi IIIA eða IIIB. Þrír sjúklingar höfðu

fengið bæði geisla- (44 Gy) og krabbameinslyfjameðferð fyrir

lungnabrottnám. Aðrir þrír fengu geislun eftir aðgerð. Hjá

sex sjúklingum var stúfurinn þakinn, ýmis með fleiðru eða

bláæð (v. azygos) en límefni voru notuð í þremur tilvikum. Af

átta sjúklingum með fistil þurftu aðeins þrír að gangast undir

skurðaðgerð. Hjá tveimur þeirra var vöðvaflipi saumaður á

berkjustúfinn og í einu tilviki var saumað yfir stúfinn. Hinir

fimm voru meðhöndlaðir án skurðaðgerðar þar sem lokað

var fyrir fistilinn með vefjalími (Tissel®) en því var sprautað

í fistilgatið að innanverðu með berkjuspeglun. Stök meðferð

dugði hjá fjórum en hjá einum þurfti endurtekna sprautun

með vefjalími. Legutími var 21,5 dagar að meðaltali og enginn

sjúklinganna lést innan 30 daga. Tveimur árum frá aðgerð voru

þrír af átta sjúklingum á lífi. Í dag er aðeins einn sjúklingur á lífi

og hefur sá lifað í 98 mánuði.

Ályktun: Berkjufleiðrufistill er frekar sjaldgæfur en alvarlegur

fylgikvilli eftir lungnabrottnám við lungnakrabbameini. Tíðni

fistla í þessari rannsókn (6%) er frekar lág, sérstaklega

þegar haft er í huga að rúmur fjórðungur sjúklinganna

fékk geisla- og krabbameinslyfjameðferð fyrir aðgerðina.

Sjúklingar með fistil eru yfirleitt karlar með langt genginn

sjúkdóm í hægra lunga og langtímahorfur þeirra eru lakar.

Einnig er áhætta á fistilmyndun aukin hjá þeim sem fá geislaog/

eða krabbameinslyfjameðferð fyrir og eftir aðgerð. Flesta

berkjufleiðrufistla eftir lungnabrottnám er hægt að meðhöndla

án skurðaðgerðar, t.d. með því að sprauta í þá vefjalími við

berkjuspeglun.

 

V 60 Nuss-aðgerð - nýjung í meðferð trektarbrjósts

 

Tómas Guðbjartsson, Bjarni Torfason

Hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala, læknadeild HÍ

tomasgud@landspitali.is

 

Inngangur: Trektarbrjóst (pectus excavatum) er algengur

meðfæddur galli sem sést hjá einu af hverjum 1000 börnum

og er fjórum sinnum algengara hjá drengjum en stúlkum.

Trektarbrjóst er oftast án einkenna en getur í vissum tilvikum

þrengt að hjarta og lungum. Langalgengasta ábending aðgerðar

er þó til að lagfæra lýti. Fram til þessa hefur verið beitt opnum

brjóstholsskurðaðgerðum þar sem geislungar eru fjarlægðir að

hluta og rif ásamt bringubeini sveigð og fest með spöng, plötu

og/eða stálvírum. Um er að ræða allstórar skurðaðgerðir með

töluverðum fylgikvillum og langri sjúkrahússvistun. Reynt

hefur verið að notast við sílikonfyllingu í stað lagfæringar á

brjóstveggnum en fyllingin þolist illa vegna verkja. Nuss-aðgerð

er ný meðferð við trektarbrjósti. Aðgerðinni var fyrst lýst fyrir

17 árum og felst í því að sterkum stálboga er komið fyrir aftan

við bringubeinið og rétt úr trektinni. Aðgerðin hefur verið þróuð

frekar á síðustu árum og er stálboganum nú komið fyrir með

aðstoð brjóstholssjár og örin eftir aðgerðina eru því hverfandi

lítil. Sjúkrahússvistun er í kringum eina viku en þann tíma fá

sjúklingarnir epiduraldeyfingu. Stálboginn er oftast látinn sitja í

tvö til þrjú ár og síðan fjarlægður.

Árið 2004 var Nuss-aðgerð tekinn upp á Íslandi í stað eldri og

stærri aðgerðar við trektarbrjósti. Lýst er fyrstu aðgerðunm

hérlendis og helstu skrefum aðgerðar með skýringarmyndum

úr aðgerð.

Niðurstöður: Alls hafa verið framkvæmdar 16 Nuss aðgerðir

hér á landi (15 karlar, ein kona, meðalaldur 18,4 ár. Allar

aðgerðirnar voru framkvæmdar til að lagfæra lýti. Einn

sjúklingur var með Marfans-heilkenni og tveir með alvarlega

hryggskekkju. Aðgerðirnar tóku að meðaltali 68 mínútur (bil 40-

110). Engir fylgikvillar komu upp í aðgerð og allir sjúklingarnir

lifðu aðgerðina. Tveir sjúklingar fengu yfirborðssýkingar í

skurðsár sem létu undan sýklalyfjameðferð og tveir sjúklingar

fengu loftbrjóst. Annan síðastnefndu sjúklinganna þurfti að

leggja inn og gekkst hann undir fleygskurð á lunga með aðstoð

brjóstholssjár. Árangur aðgerðanna (útlitslegur) var metinn

tveimur vikum frá aðgerð og reyndist ágætur í 12 (75%)

tilfellum og góður (skor 4) hjá fjórum (25%). Sjúklingarnir

voru drengir á aldrinum 15 til 25 ára. Aðgerðartími var stuttur

og sjúkrahúsdvöl á bilinu sjö til 13 dagar. Aðgerðirnar voru án

stærri fylgikvilla í öllum tilvikum. Ekki þurfti að snúa neinni

aðgerðanna í opna aðgerð. Trektarbrjóstið tókst að lagfæra í

öllum tilvikum með góðum árangri. Stálbogarnir bíða nú þess

að verða fjarlægðir.

Ályktun: Nuss-aðgerð er örugg og fljótleg aðgerð við

trektarbrjósti sem skilur eftir lítil ör. Aðgerðin leysir af hólmi

allstóra opna aðgerð og verður því að teljast fýsilegur kostur

sem meðferð við trektarbrjósti hjá börnum og ungu fólki.

 

V 61 Valmiltistökur á Landspítala 1993 til 2004

 

Bergþór Björnsson1, Guðjón Birgisson1, Pétur Hannesson2, Margrét

Oddsdóttir1,3

1Skurðlækningadeild og 2myndgreiningadeild Landspítala, 2læknadeild HÍ

bergthor@landspitali.is

 

Inngangur: Brottnám á milta er vel þekkt meðferð við ýmsum

góðkynja og illkynja blóðsjúkdómum. Fram til ársins 1991 var

um að ræða stóra opna kviðarholsaðgerð en miltistöku með

kviðsjá var fyrst lýst það ár. Byrjað var að gera þessar aðgerðir á

Landspítala árið 1994. Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna

ástæður þessara aðgerða hér á landi og bera saman við opnar

aðgerðir með tilliti til aðgerðarlengdar, fylgikvilla og legutíma.

Efniviður og aðferðir: Farið var yfir sjúkraskrár sjúklinga sem

gengust undir brottnám á milta á Landspítala sem valaðgerð á

rannsóknartímanum. Skráð var ábending aðgerðar, þættir tengdir

aðgerð, legutími eftir aðgerð og fylgikvillar. Rannsóknin var

samþykkt af Persónuvernd og Vísindasiðanefnd Landspítala.

Niðurstöður: Á tímabilinu voru gerðar 66 valmiltistökur.

Meðalaldur sjúklinga við aðgerð var 49,8 (8,9-82,3) ár, ekki

var munur á aldri milli þeirra sem fóru í opna aðgerð og þeirra

sem fóru í kviðsjáraðgerð. Karlar voru 34 en konur 32, ekki

var munur á aldri milli kynja. Í 27 tilfellum var byrjað með

kviðsjáraðgerð en í þremur tilfellum þurfti að skipta yfir í opna

aðgerð, í tveimur tilfellum vegna blæðingar og í einu tilfelli

liggja ekki fyrir upplýsingar um ástæðu. Opnar aðgerðir voru 38

og í einu tilfelli vantaði upplýsingar. Kynjaskipting í hópunum

var jöfn. Algengustu ábendingar aðgerðar voru blóðflögufæð

32, eitilfrumukrabbamein 10 og hnattrauðkornakvilli

(spherocytosis) fimm. Samsvörun milli ábendinga aðgerða

og meinafræði sýna var góð. Miðgildi aðgerðartíma var 110

mínútur, fyrir kviðsjáraðgerðir 132 mínútur en opnar 91 mínúta

(p<0,0001). Meðal blæðing var 670 ml, í kviðsjáraðgerðum

var meðal blæðing 580 ml en í opnum 730 ml (p=0,4413).

Meðallegutími var 8,4 dagar, eftir opnar aðgerðir var legulengd

11,2 dagar en 4,4 eftir kviðsjáraðgerðir (p=0,0394). Í 39 tilfellum

komu ekki fram fylgikvillar en hjá 23 sjúklingum komu fram

fylgikvillar, upplýsinar vantar í fjórum tilfellum. Af sjúklingum

sem fóru í opnar aðgerðir fengu 15 (42%) fylgikvilla og eitt

dauðsfall varð innan 30 daga frá aðgerð. Af sjúklingum sem fóru

í kviðsjáraðgerð fengu 8 (31%) fylgikvilla. Ekki var marktækur

munur á tíðni fylgikvilla.

Ályktun: Miltistaka um kviðsjá hefur í för með sér tilhneigingu

til minni blæðingar í aðgerð og færri fylgikvilla en opin aðgerð.

Legutími er styttri eftir kviðsjáraðgerðir en opnar aðgerðir.

Kviðsjáraðgerðir eru tímafrekari en opnar aðgerðir.

 

V 62 Nýrnahettubrottnám með kviðsjá á Íslandi 1997-2005

Bergþór Björnsson1, Margrét Oddsdóttir1,2

1Skurðdeild Landspítala, 2læknadeild HÍ

bergthor@landspitali.is

 

Inngangur: Æxli í nýrnahettum eru sjaldgæf en geta verið

margvísleg. Frá 1997 hafa valaðgerðir vegna nýrnahettuæxla

á Íslandi verið gerðar með kviðsjártækni. Flestar aðgerðirnar

hafa verið gerðar af einum skurðlækni. Tilgangur þessarar

rannsóknar var að kanna árangur umræddra aðgerða hér á landi

og bera saman við erlendar niðurstöður.

Efniviður og aðferðir: Sjúkraskrár allra voru skoðaðar og

upplýsingum safnað um ástæður aðgerða, þætti tengda aðgerð,

fylgikvilla, fjölda legudaga og vefjagreiningu.

Niðurstöður: Fjarlægðar voru 53 nýrnahettur úr 48 sjúklingum

á tímabilinu frá 1997 til 2005. Konur voru í meirihluta (37),

meðalaldur sjúklinga var 53,6 ár (24,4-78,8). Algengara var að

vinstri nýrnahetta væri fjarlægð en sú hægri (34/19), í fjórum

tilfellum voru báðar nýrnahettur fjarlægðar í sömu aðgerð.

Meðalstærð sýna var 6,8 cm (4,5-10,5). Ástæður aðgerða voru

17 vegna stærðar kirtils, 12 vegna hækkunar aldosterons í

blóði, 10 vegna gruns um litfíkilsæxli, fjórir vegna Cushings

heilkennis/sjúkdóms, fjórir vegna offramleiðslu karlhormóna,

tveir vegna gruns um meinvarp. Meðal agerðartími var 168

(87-370) mínútur (ein nýrnahetta) og meðalblæðing var 117 ml

(0-650). Aðgerðartími var marktækt lengri þegar um litfíkilsæxli

var að ræða (233 mínútur) en aðrar fyrirferðir (p=0,003) og í

þeim aðgerðum var blæðing einnig meiri (260 ml) en í öðrum

aðgerðum á annarri nýrnahettu (p<0,0001). Fylgikvillar voru

sjaldgæfir, engir meiriháttar. Meðal legutími var 2,6 dagar

(1-6 dagar). Aldrei þurfti að skipta yfir í opna aðgerð. Einn

sjúklingur reyndist óvænt vera með illkynja æxli og einn sem

talinn var vera með litfíkilsæxli reyndist ekki hafa það.

Ályktanir: Nýrnahettubrottnám um kviðsjá hafa gengið

vel á Íslandi og er í dag valmeðferð við góðkynja fyrirferð

í nýrnahettu. Niðurstöður á Íslandi eru í góðu samræmi við

niðurstöður erlendra rannsókna. Brottnám litfíkilsæxla með

kviðsjá er örugg þó það sé tímafrekara og hafi í för með sér

lítillega meiri blæðingu en brottnám annarra æxla.

 

V 63 Árangur af ísetningu lyfjabrunna á Landspítala yfir

eins árs tímabil

 

Bergþór Björnsson1, Pétur Hannesson2, Agnes Smáradóttir3, Páll Möller1

1Skurðlækningadeild, 2 myndgreiningadeild og 3lyflækningadeild krabbameina

Landspítala

bergthor@landspitali.is

 

Inngangur: Notkun lyfjabunna hefur aukist undanfarin ár á

Landspítala. Erlendar rannsóknir sýna að tíðni bráðra sem og

síðkomina fylgikvilla er lág. Þetta hefur ekki verið rannsakað

áður hér á landi og því var tilgangur rannsóknarinnar að kanna

notkun lyfjabrunna á Landspítala auk tíðni fylgikvilla og bera

saman við niðurstöður erlendra rannsókna.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn. Allir

fullorðnir sjúklingar sem fengu lyfjabrunn á skurðlækningadeild

Landspítala Hringbraut á tímabilinu 1. september 2005 til

31. ágúst 2006 voru teknir inn í rannsóknina. Skráðar voru

upplýsingar úr aðgerð, niðurstöður lungnamyndatöku eftir

ísetningu og klínískar upplýsingar á meðan á notkun stóð. Farið

var yfir myndrannsóknir allra sjúklinga, bæði lungnamyndatöku

og síðari viðeigandi rannsóknir. Rannsóknin var samþykkt af

Vísindasiðanefnd Landspítala og Persónuvernd.

Niðurstöður: Settir voru 128 lyfjabunnar í 121 sjúkling.

Heildarfjöldi daga þar sem sjúklingar voru með lyfjabrunn

var 32.290. Konur voru 85, karlar 44. Meðalaldur sjúklinga

var 57 (18-86,4) ár. Algengasta ástæða ísetningar var

krabbameinslyfjameðferð (n=121). Algengustu greiningar voru

brjóstakrabbamein (34), ristil- og endaþarmskrabbamein (31),

eitlakrabbamein (12) og briskrabbamein (8). Í 14 tilfellum náði

slanga ekki inn í efri miðbláæð og í 19 tilfellum var slanga niður

undir hægri gátt eftir ísetningu. Í sex tilfellum lá slanga niður

í hægri gátt og í þremur tilfellum færðist slanga þangað síðar.

Snemmkomnir fylgikvillar við ísetningar voru sex ástungur á

slagæð (án alvarlegra afleiðinga), tvö loftbrjóst sem hvorugt

greindist fyrir útskrift og í einu tilfelli blæðing sem leiddi til

enduraðgerðar. Eftir 101 ísetningu komu ekki fram neinir

síðkomnir fylgikvillar en í 27 (21%) tilfellum komu fram

fylgikvillar.

Ályktun: Tíðni fylgikvilla við ísetningu og notkun lyfjabrunna

á Landspítala er hærri en þekkt er úr erlendum rannsóknum.

Ástæður þessa geta verið margvíslegar m.a. hvort lyfjabrunnar

séu settir í veikari sjúklinga hér á landi. Tegund lyfjabrunna sem

notaðir eru gætu einnig skipt máli. Þörf er á frekari rannsóknum

á notkun lyfjabrunna yfir lengra tímabil á Landspítala.

 

V 64 Langtíma (5-10 ára) árangur aðgerða við vélindabakflæði

 

Aðalheiður Jóhannesdóttir1, Kristinn Tómasson2, Margrét Oddsdóttir3

Læknadeild HÍ1, Vinnueftirlit ríkisins, atvinnusjúkdómadeild2, skurðdeild

Landspítala Hringbraut3

margreto@landspitali.is

 

Bakgrunnur: Langtíma árangur bakflæðisaðgerða um opinn

skurð er góður í um 90% tilfella. Þessar aðgerðir hófust um

kviðsjá á Íslandi 1994 og voru fyrstu fimm árin nánast eingöngu

í höndum eins skurðlæknis. Erlendis er mat á langtímaárangri

oft erfitt vegna fjölda skurðlækna sem að uppgjörinu koma og

hve fáa sjúklinga næst í til langtíma mats. Mat á langtíma árangri

hérlendis getur því gefið mikilvægar upplýsingar.

Tilgangur: Að meta lífsgæði 5-10 árum eftir bakflæðisaðgerð.

Að meta einkenni frá meltingarfærum og einkenni um bakflæði

svo löngu eftir aðgerð, ásamt því að athuga hvort finna mætti

mun á þeim sem töldu að aðgerðin hefði heppnast vel og þeim

sem töldu að hún hefði misheppnast.

Efniviður og aðferðir: 158 sjúklingar sem gengust undir aðgerð

1994-1999 uppfylltu skilyrði rannsóknarinnar. Þeim voru sendir

fjórir spurningalistar. GSRS (Gastrointestinal Symptom Rating

Scale), QOLRAD (Qualitiy of Life in Reflux and Dyspepsia),

HL (Heilsutengd lífsgæði) og spurningar um lyfjanotkun

við bakflæði. Auk þess voru sóttar upplýsingar í sjúkraskrár

sjúklinganna. Sjúkraskrárupplýsingar voru bornar saman við

svör sjúklinga 5-10 árum eftir aðgerðina.

Niðurstöður: Svör bárust frá 120 sem gefur 76% svörun.

Svarendum var skipt í tvo hópa. Þá sem voru ánægðir með

árangur aðgerðar og þá sem voru óánægðir. 99 svarendur voru

ánægðir, eða 83%, 21 svarandi var óánægður, eða 17%. Þeir

sem töldu að aðgerðin hefði heppnast höfðu betri heilsutengd

lífsgæði en þeir sem töldu að aðgerðin hefði misheppnast. Þeir

höfðu einnig minni einkenni frá meltingarfærum. Samtals 35 hafa

fundið bakflæðiseinkenni frá aðgerð og svöruðu þeir sértækum

lista fyrir bakflæði, QOLRAD. Í ljós að bakflæðiseinkenni þeirra

óánægðu voru marktækt verri en þeirra sem ánægðir voru.

Ályktun: 5-10 árum eftir aðgerð eru >80% sjúklinga ánægðir

með árangur bakflæðisaðgerðar. Þeir ánægðu hafa marktækt

betri lífsgæðiog minni einkenni frá meltingarfærum en þeir sem

eru óánægðir með árangur sinnar aðgerðar.

 

V 65 Árangur enduraðgerða vegna vélindabakflæðis. - Er

eitthvað sammerkt með þeim sem fara í enduraðgerð?

 

Hildur Guðjónsdóttir1, Kristinn Tómasson2, Margrét Oddsdóttir3

Læknadeild HÍ1, Vinnueftirlit ríkisins, atvinnusjúkdómadeild2, skurðdeild

Landspítala Hringbraut3

margreto@landspitali.is

 

Inngangur: Með breyttu lífsmynstri hefur fólki með einkenni

bakflæðis fjölgað. Árangur vélindabakflæðisaðgerða um kviðsjá

er almennt vel þekktur og hafa þær gerfið góða raun. Alltaf er

þó einhver hluti sjúklinga sem ekki hlýtur fullnægjandi bata af

aðgerðinni og þarf á enduraðgerð að halda. Hvað er sammerkt

með þeim sjúklingum og hvernig hefur þeim reitt af?

Efniviður og aðferð: Upplýsingum var safnað úr sjúkraskrám

allra sem farið hafa í endurtekna kviðsjáraðgerð vegna

vélindabakflæðis á Landspítala til ársins 2004 (N=42). Allar

upplýsingar um mælingar, einkenni og lyfjanotkun sjúklings frá

því fyrir upprunalega aðgerð allt til dagsins í dag voru skráðar

sem og upplýsingar úr aðgerðarlýsingum og almenn sjúkrasaga.

Sjúklingarnir fengu allir senda heim tvo spurningalista,

Heilsutengd lífsgæði – HL og Gastrointestinal Symptom Rating

Scale – GSRS, ásamt viðbótarspurningum. Kannað var hvort

þessi sjúklinga hópur ætti eitthvað sammerkt sem hægt væri að

nota til að spá fyrir um hugsanlegan árangur aðgerðar.

Þessi hópur sjúklinga var borinn saman við sjúklingahóp úr

rannsóknarverkefni Aðalheiðar Rósu Jóhannsdóttur: Langtíma

(5 ára) árangur aðgerða við vélindabakflæði með tilliti til

einkenna fyrir aðgerð (fyrir fyrri aðgerð þessa hóps), annarra

sjúkdóma og stigaskorunar á HL og GSRS-spurningalistunum.

Niðurstöður: 33 sjúklingar sendu inn svöruðum spurningalistum

(79% svörun). 23 eru ánægðir með árangur enduraðgerðar

(70%) og af þeim 10 sem ekki eru ánægðir eru sjö með

einkenni sem mætti rekja til bakflæðis eða aðgerðarinnar

sjálfrar. Sjúklingar sem hafa farið í endurtekna kviðsjáraðgerð

vegna vélindabakflæðis hafa mun verri og margþættari

einkenni bakflæðis fyrir upprunalega aðgerð en sjúklingar

sem fengið hafa bót meina sinna eftir eina aðgerð. Þeir hafa

einnig marktækt hærri tíðni annarra sjúkdóma (co-morbiditet)

sem vitað er að hafa mjög mikil áhrif á lífsgæði fólks. Þegar

borinn saman við samanburðarhópinn kemur í ljós að skor á

HL og GSRS-spurningalistunum er marktækt lakara meðal

enduraðgerðarsjúklinga.

Ályktanir: Ánægja sjúklinga sem fara í enduraðgerð er minni

en þeirra sem fá bata eftir eina aðgerð. Sjúklingar með flókna

sjúkrasögu og sjúklingar með svæsin einkenni bakflæðis sýna

verri árangur af kviðsjáraðgerðum en bakflæðissjúklingar sem

eru að öðru leyti við góða heilsu.

 

V 66 BNP-mælingar til að ákvarða meðferðarlengd á

ECMO-dælu. – Sjúkratilfelli af 27 ára karlmanni með svæsna

hjartaþelsbólgu og hjartabilun

 

Einar Þór Bogason1, Bjarni Torfason1,3, Tómas Guðbjartsson1,3, Felix

Valsson2

1Hjarta- og lungnaskurðdeild og 2svæfinga- og gjörgæsludeild Landspítala,

3læknadeild HÍ

einarthb@gmail.com

 

Inngangur: BNP (brain natriuretic peptide) er hormón sem er

losnar úr sleglum hjartans við þan á hjartavöðvafrumum og

hefur hækkað gildi á BNP sýnt sterka fylgni við hjartabilun.

Einnig hefur nýleg rannsókn bent til fylgni hækkaðs BNP

gildis og lakari árangurs eftir hjartaskurðaðgerð. Lýst er

tilfelli af svæsinni hjartaþelsbólgu þar sem beita þurfti

ECMO-dælu (extra-corporeal membrane oxygenation) eftir

ósæðarrótarskipti. Sýnt er fram á fylgni milli BNP-mælinga,

hjartabilunar og meðferð með ECMO-dælu.

Tilfelli: 27 ára karlmaður með tvíblaða ósæðarloku var lagður

inn á gjörgæsludeild Landspítala með nokkra daga sögu um

bakverk og háan hita. Ómskoðun sýndi ígerð í ósæðarrótinni

með lokuhrúður á lokublöðum auk alvarlegs lokuleka.

Streptococcus mitis ræktaðist úr blóði og var hafin meðferð

með sýklalyfjum. Sólarhring síðar var gerð bráðaaðgerð vegna

skyndilegrar öndunar- og hjartabilunar auk losts. Þar kom í ljós

tætt óæðarloka með stórri ígerð í ósæðarrótinni sem teygði sig

niður á míturlokuna auk fistils inn í vinstri gátt. Skipt var um

ósæðarrótina með tilfærslu á kransæðum og notast við lífræna

ósæðaarloku án grindar (Freestyle). Aðgerðin var tæknilega

erfið og tók rúmar 10 klukkustundir (vélartími: 382 mínútur,

tangartími: 273 mínútur). Leggja þurfti bæði ósæðardælu (IABP,

intra-aortic balloon pump) og ECMO-dælu sem var veitt úr

hægri gátt í lærisslagæð til að halda uppi súrefnismettun og

blóðþrýstingi. Gera þurfti enduraðgerð til blóðstillingar sama

sólarhring. Blæðing var veruleg og fékk hann samtals í aðgerð

50 einingar af plasma, 37 einingar af rauðkornaþykkni og 11

einingar af blóðflögum. Ástand sjúklings var mjög tvísýnt næstu

daga en fór svo hægt batnandi. Sjö dögum frá aðgerð var hægt

að fjarlægja ECMO-dælu og tveimur dögum síðar ósæðardælu.

Viku síðar var hann tekinn úr öndunarvél og rúmum mánuði

frá aðgerð útskrifaður heim. Í legunni voru gerðar endurteknar

BNP mælingar sem sýndar eru á mynd 1. Í ljós kom fylgni BNPmælinga

við annnars vegar hjartabilunareinkenni sjúklings og

hins vegar hvenær ECMO-meðferð var hafin og henni hætt.

Hins vegar hafði lítil áhrif á BNP þegar ósæðardæla var fjarlægð.

Tveimur mánuðum frá aðgerð voru BNP-gildi nánast eðlileg.

Ályktun: Geysilega hátt BNP fyrir aðgerð samrýmdist

mikilli hjartabilun sjúklings. Við minnkað álag á hjartað með

notkun ECMO-dælu lækkaði styrkur BNP verulega sem og

hjartabilunareinkenni. Þegar ECMO-dælan var fjarlægð og

álag á hjartað jókst á ný hækkaði styrkur BNP aftur. Þessar

niðurstöður gætu bent til þess að nota megi styrk BNP sem bæði

viðmið um virkni og meðferðarlengd með ECMO-dælu. Þar

sem um einstakt tilfelli er að ræða er ljóst að frekari rannsókna

er þörf.

 

V 67 Vélindaómskoðanir svæfingalækna við hjartaskurðaðgerðir

- greina nýjar upplýsingar sem geta haft áhrif á

aðgerðina

 

Guðmundur Klemenzson1, Felix Valsson1, Gunnar S. Ármannsson1, Hildur

Tómasdóttir1, Hjörtur Sigurðsson1, Ívar Gunnarsson1, Kári Hreinsson1,

Bjarni Torfason2

1Svæfinga- og gjörgæsludeild Landspítala, 2hjarta- og lungnaskurðdeild

Landspítala

klemenzs@landspitali.is

 

Inngangur: Til að fá sem bestar upplýsingar um ástand hjarta

sjúklinga sem fara í opnar hjartaaðgerðir eru þeir rannsakaðir

með hjartaþræðingu og oft einnig með hjartaómun fyrir

aðgerð. Á síðustu árum hafa hjartasvæfingalæknar farið að

nota vélindaómskoðanir (TEE- Trans esophageal echo) sem

vöktunar og greiningartæki við hjartaaðgerðir á Landspítala.

Tilgangur þessarar framsýnu rannsóknar var að kanna hversu

oft nýjar upplýsingar koma fram og hve oft þær leiða til

breytinga á fyrirhugaðri aðgerð.

Aðferðir: Á tveggja ára tímabili, frá mars 2005 til mars 2007,

voru allir sjúklingar sem fóru í opnar hjartaskurðaðgerðir á

Landspítala vaktaðir með vélindaómun af svæfingalækni meðan

á hjartaaðgerð stóð.

Niðurstöður: Alls var 401 sjúklingur ómaður.

Skipting aðgerða:

- Kransæðaaðgerð (CABG) á hjarta- og lungnavél (HLV): 207

(einn með mazeaðgerð)

- Kransæðaaðgerð á sláandi hjarta (OPCAB): 66 (einn með

mazeaðgerð)

- Ósæðarlokuskipti + CABG: 47 (þrír með mazeaðgerð)

- Ósæðarlokuskipti: 39 (tveir með mazeaðgerð)

- Aðrar loku- og hjartaðgerðir: 42 (þrír með mazeaðgerð)

Áður óþekktar upplýsingar um ástand sjúklings fundust í 114

ómunum (28,4%), þar af í 95 fyrir aðgerð og í 19 eftir aðgerð.

Þessar nýju upplýsingar leiddu til breytingar á aðgerð eða

meðferð í 41 sjúklingi (10,2%).

Samantekt: Í rúmlega fjórðungi sjúklinga sem koma til

hjartaaðgerðar á Landspítala uppgötvast áður óþekktar

upplýsingar, ellegar ástand sjúklings skýrist með hjálp

vélindaómunar. Þetta er heldur hærra hlutfall en í uppgjörum frá

erlendum háskólasjúkrahúsum. Í rúmum 10% sjúklinga hefur

vélindaómun bein áhrif á eðli aðgerðar ellegar breytir meðferð

sjúklings t.d. með tilliti til enduraðgerðar, lyfjagjafar eða

annarra inngripa. Vandaðar vélindaómskoðanir ásamt náinni

teymisvinnu svæfingalækna og hjartaskurðlækna hjálpar til þess

að sjúklingar njóti hámarksávinnings af hjartaskurðaðgerðum.

 

V 68 Djúpar sýkingar í bringubeinsskurði eftir opnar

hjartaskurðaðgerðir á Íslandi

Steinn Steingrímsson1, Magnús Gottfreðsson1,2, Bjarni Torfason 1,3, Karl G.

Kristinsson1,4, Tómas Guðbjartsson1,3

1Læknadeild HÍ, 2smitsjúkdómadeild, 3hjarta- og lungnaskurðdeild,

4sýklafræðideild Landspítala

steinns@hi.is

 

Inngangur: Sýking í bringubeinsskurði er alvarlegur fylgikvilli

opinna hjartaskurðaðgerða en skv. erlendum rannsóknum

greinast þær í 1-8% tilfella. Í kjölfar slíkra sýkinga eykst

dánartíðni umtalsvert og sömuleiðis legutími. Markmið þessarar

rannsóknar var að kanna tíðni þessara alvarlegu sýkinga hér á

landi og rannsaka áhættuþætti.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er afturvirk og náði til

allra fullorðinna sem gengust undir opnar hjartaskurðaðgerðir

á Íslandi 1997-2004, eða samtals 1650 einstaklinga (63

börnum var sleppt). Upplýsingar um sjúklinga fengust úr

sjúkra- og aðgerðarskrám. Sjúklingar sem reyndust vera

með grunna sýkingu eða los á bringubeinsskurði af öðrum

orsökum en sýkingu voru ekki teknir með í rannsóknina. Fyrir

sérhvern sjúkling með sýkingu voru valdir fjórir sjúklingar í

samanburðarhóp sem gengist höfðu undir hjartaskurðaðgerð á

sama tímabili. Hóparnir voru bornir saman með tilliti til ýmissa

áhættuþátta og fjölbreytugreining notuð til að meta áhættuþætti

fyrir sýkingu. Einnig var farið yfir sýklaræktanir, lagt mat á

árangur meðferðar og kannaðar lífshorfur

Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu greindist 41 sjúklingur

(2,5%) með sýkingu í bringubeini og miðmæti og greindist

sýkingin yfirleitt innan tveggja vikna frá aðgerð. Oftast var um

að ræða kransæðahjáveituaðgerð (75%) og ósæðarlokuskipti

(17%). Ekki var marktækur munur á sýkingartíðni milli ára á

þessu átta ára tímabili (bil 1,2-4%). Algengustu sýkingavaldar

voru Staphylococcus aureus (37%) og kóagúlasa-neikvæðir

Staphylokokkar (34%). Hóparnir voru sambærilegir hvað

varðar kynjahlutföll, líkamsþyngdarstuðul og ábendingu fyrir

aðgerð. Sjúklingar með sýkingu reyndust vera eldri (68,8 vs. 65,5

ára, p=0,04), höfðu oftar sögu um útæðasjúkdóm (32% vs. 8%,

p<0,001), heilablóðfall (15% vs. 3%, p=0,003) og nýrnabilun

(5% vs. 1%, p=0,04). Einnig reyndust sýktu sjúklingarnir hafa

hærra Euroscore (7,6 vs. 4,6, p=0,001) og fleiri voru í NYHA

flokki IV (54% vs. 30%, p=0,004). Legutími (43 vs. 10 dagar,

p<0,001) og lengd meðferðar í öndunarvél var marktækt lengri

hjá sýkingarhópnum. Í þessum hópi sást einnig tilhneiging til

hærri sjúkrahússdauða (10% vs. 4%, p=ns) og eins árs lífshorfur

voru marktækt lakari en hjá viðmiðunarhópi (83% vs. 95%,

p=0,01). Fjölbreytugreining sýndi að sterkustu sjálfstæðu

áhættuþættirnir fyrir sýkingu voru heilablóðfall (RR=5,1),

útæðasjúkdómar (RR=5,0), meðferð með bólgueyðandi sterum

(RR=4,3), enduraðgerð vegna blæðinga (RR=4,7) og reykingar

(RR=3,7).

Ályktun: Tíðni bringubeins- og miðmætissýkinga á Íslandi

(2,5%) og áhættuþættir eru sambærilegir við stærri erlendar

rannsóknir. Dánarhlutfall sjúklinga með sýkingar er umtalsvert

hér á landi (17,1%) en sambærilegt og í nágrannalöndum

okkar.

 

V 69 Frelsi eða fjötrar? - Meðferðarheldni frá sjónarhóli

sykursjúkra: Áskoranir, samræður og samningar

 

Brynja Ingadóttir

Hjarta- og lungnaskurðdeild og legudeild augndeildar, Landspítala

brynjain@landspitali.is

 

Inngangur: Innan heilbrigðisþjónustunnar er það álitið

vandamál þegar sjúklingar fylgja ekki meðferðarfyrirmælum

við sjúkdómum sínum. Þrátt fyrir ítarlegar rannsóknir áratugum

saman fer meðferðarheldni lítt batnandi. Athygli hefur verið

vakin á þeirri staðreynd að sjónarhorn sjúklinga koma sjaldan

fram í þeim rannsóknum.

Markmið: Rannsókn þessi leitar svara við spurningunni:

Hver er reynsla sykursjúkra af því að fylgja og/eða fylgja ekki

meðferðarfyrirmælum og hvað gerist í samskiptum þeirra við

heilbrigðisstarfsfólk þegar meðferð er ekki fylgt?

Aðferð: Um túlkandi fyrirbærafræðilega rannsókn er að ræða

með samræður sem gagnasöfnunaraðgerð og var úrtakið

tilgangsúrtak 11 einstaklinga.

Niðurstöður: Megininntaki þessarar reynslu er lýst sem

stöðugum áskorunum, svo og samræðum og samningum við

sjálfan sig í þeirri viðleitni að finna ásættanlegt jafnvægi á

milli meðferðar og líkamlegrar og sálfélagslegrar vellíðunar.

Þekking og skilningur á sjúkdómnum kemur með tímanum

og er grundvallaratriði þess að hægt sé að stjórna honum en

nægir ekki eitt og sér. Ótti og langanir einkenna reynsluna og

tímabil ábyrgðarkenndar og sjálfsblekkingar skiptast gjarnan á.

Mikilvægi þess að borin sé virðing fyrir sjálfræði einstaklingsins

var undirstrikuð af þátttakendum. Heilbrigðisstarfsfólk beitir

mismunandi samskiptaformum sem ýmist hvetja eða letja

meðferðarheldni.

Ályktun: Meðferðarheldni er flókið og margþætt fyrirbrigði

sem felur í sér samskipti tveggja aðila, sjúklings og

heilbrigðisstarfsfólks. Það er siðfræðilegt í eðli sínu því

togstreita skapast gjarnan á milli þeirra höfuðreglna er leiðbeina

heilbrigðisstarfsfólki, sjálfræðisreglunni og velgjörðarreglunni.

Stuðningur í formi samræðna sem byggðar eru á gagnkvæmri

virðingu og trausti auðveldar sykursýkissjúklingum það

lífsverkefni sem blóðsykurstjórnun er. Sé hann ekki í boði

getur það leitt til þess að sjúklingar lágmarka samskipti sín við

heilbrigðiskerfið eins mikið og unnt er.

 

V 70 Aðskilinn lungnahluti – átta tilfelli meðhöndluð með

skurðaðgerð

 

Andreas Pikwer1, Tómas Guðbjartsson2,3

Læknadeild Háskólans í Lundi1, hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala2,

læknadeild HÍ3

tomasgud@landspitali.is

 

Inngangur: Aðskilinn lungnahluti (pulmonary sequestration)

er sjaldgæfur meðfæddur galli þar sem hluti lungna er án

tengsla við lungnaberkjur og lungnablóðrás. Lungnahlutinn

tekur því ekki þátt í loftskiptum. Oftar en ekki veldur aðskilinn

lungnahluti einkennum en sjúklingarnir geta einnig verið án

einkenna og greinast stundum fyrir tilviljun. Meðferð felst í

skurðaðgerð þar sem lungnahlutinn er fjarlægður. Þó er umdeilt

hversu umfangsmikil skurðaðgerðin þarf að vera. Tilgangur

þessarar rannsóknar var að rannsaka alla sjúklinga sem fengu

meðferð við meðfæddum lungnahluta á Háskólasjúkrahúsinu

í Lundi frá 1994 til 2004. Aðaláhersla var lögð á einkenni og

greiningu sjúkdómsins auk árangurs skurðmeðferðar.

Efniviður og aðferðir: Alls greindust átta tilfelli, sjö karlar og

ein kona. Meðalaldur við greiningu var 7,3 ár (bil 25 dagar-

17 ár). Upplýsingar um sjúklinga fengust úr sjúkraskrám og

gagnagrunni meinafræðideildar Háskólasjúkrahússins í Lundi.

Haft var samband við sjúklinga eða aðstandendur þeirra og var

lengd eftirfylgni 87 mánuðir (miðgildi).

Niðurstöður: Alls greindust átta sjúklingar og gengust þeir

allir undir skurðaðgerð. Sjö þessara sjúklinga greindust í

kjölfar einkenna frá loftvegum, oftast vegna lungnabólgu.

Tveir greindust með hjartabilun. Fimm sjúklingar voru með

aðra meðfædda galla, þar á meðal scimitar-heilkenni og

meðfædda hjartasjúkdóma. Greining aðskilins lungnahluta

fékkst með slagæðamyndatöku hjá sjö sjúklingum en hjá

einum með segulómskoðun. Í öllum tilvikum var framkvæmd

skurðaðgerð þar sem lungnablaðið með lungnahlutanum var

fjarlægt (blaðnám, lobectomy). Fylgikvillar eftir aðgerð voru

sjaldgæfir og engir alvarlegir. Í dag eru allir sjúklingarnir að

einum undanskildum (sem hefur aðra flókna meðfædda galla)

við góða líðan.

Ályktun: Algengustu einkenni aðskilins lungnahluta eru frá

öndunarfærum og hjarta. Fjölbreytileg einkenni gera greiningu

erfiða og geta valdið töfum á greiningu. Þetta á ekki síst við um

greiningu hjá börnum sem einnig eru með meðfædda hjartagalla.

Þess vegna verður að hafa einkenni aðskilins lungnahluta í huga

sem hugsanlega mismunagreiningu í þessum hópi sjúklinga.

Hægt er að meðhöndla aðskilinn lungnahluta með góðum

árangri með blaðnámi.

 

V 71 Miðblaðsheilkenni. Klínísk einkenni og meinafræði

Jón Þorkell Einarsson1, Jónas G. Einarsson1, Helgi J. Ísaksson2, Tómas

Guðbjartsson3, Gunnar Guðmundsson1

1Lungnadeild, 2rannsóknastofu í meinafræði og 3hjarta- og lungnaskurðdeild

Landspítala

tomasgud@landspitali.is

 

Inngangur: Miðblaðsheilkenni (Middle lobe syndrome) er

sjaldgæft sjúkdómsástand í miðblaði hægra lunga. Lítið er

vitað um klínísk einkenni og meinafræði þess. Tilgangur

rannsóknarinnar var að kanna þessi atriði.

Efniviður og aðferðir: Skoðuð voru sjúkragögn sjúklinga þar

sem miðblaðið hafði verið fjarlægt (lobectomy) árin 1984 til

2006. Þeir fundust með leit í gagnagrunni rannsóknarstofu

í meinafræði, Landspítala, og sjúkraskýrslur frá klínískum

deildum voru kannaðar.

Niðurstöður: Um var að ræða 17 sjúklinga, fjóra karla og 13

konur á aldrinum 2-86 ára (meðalaldur 53 ár). Algengast var

að sjúklingar hefðu endurteknar sýkingar (13) og hósta (11).

Einnig uppgang (9), mæði (8), brjóstverk (7) og blóðhósta

(2) sem einkenni. Átta voru með teppusjúkdóm í lungum.

Við skoðun heyrðist önghljóð yfir lungum hjá sjö sjúklingum.

Tölvusneiðmyndir voru til af öllum sjúklingunum og sýndu þær

þéttingu (9), samfall (9), berkjuskúlk (6) og dreifðar þéttingar

(4). Hjá einum sást aðskotahlutur í berkju. Alls sáust níu

mismunandi vefjafræðilegar orsakir fyrir miðblaðsheilkenni.

Algengast var að sjá berkjuskúlk eða hjá átta sjúklingum. Þrír

höfðu aðskotahlutsviðbragð.

Til viðbótar var algengt að sjá

trefjavefslungnabólgu og berkjubólgu. Berkjuspeglun hafði

verið gerð í 15 sjúklinganna og var fyrirstaða í miðblaðsberkju

hjá einum.

Ályktanir: Miðblaðsheilkenni var algengara í konum.

 

Endurteknar sýkingar, hósti, uppgangur og mæði voru algeng

einkenni. Ýmsar vefjagreiningar koma fyrir en berkjuskúlk er

algengast og æxli er sjaldgæft. Fyrirstaða í berkju var sjaldan

fyrir hendi.

 

V 72 Sogæðaæxli í kviðarholi - sjúkratilfelli

Gígja Guðbrandsdóttir1, Jónas Magnússon1, Sigurður V. Sigurjónsson2

Kristrún R. Benediktsdóttir3, Páll Helgi Möller1

1Skurðlækningadeild, 2myndgreiningardeild og 3rannsóknastofu í meinafræði,

Landspítala

gigjagud@landspitali.is

 

Inngangur: Sogæðaæxli í kviðarholi hjá fullorðnum er sjaldgæfur

góðkynja sjúkdómur en einungis 2-8% þeirra eiga upptök sín

þar. Þessi æxli eru algengari hjá konum, koma fyrir í öllum

aldurshópum og geta haft breytilega sjúkdómsmynd. Orsök

sjúkdómsins er talin vera þróunarlegur galli á sogæðakerfinu

en einnig er kenning um að bólga eða sýking í sogæðakerfinu

geti leitt til hindrunar á streymi vökva og þar af leiðandi

samsöfnunar og myndunar fyrirferða. Meðferðin er brottnám

með skurðaðgerð og horfur eftir aðgerð eru góðar. Í september

2006 voru tveir karlmenn teknir til aðgerðar á Landspítala með

sogæðaæxli og er þeim tilfellum lýst hér.

Tilfelli: Fyrra tilfellið var 23ja ára hraustur karlmaður með

tveggja ára sögu um vaxandi bakverki sem ekki svöruðu

hefðbundinni meðferð. Tölvusneiðmynd af kviðarholi sýndi

fyrirferð umhverfis briskirtil. Vefjasýni var fengið frá fyrirferðinni

með kviðsjárspeglun sem staðfesti greininguna. Sjúklingur fór í

kviðarholsskurð þar sem blöðrukennd fyrirferð var fjarlægð.

Einnig var tekið sýni frá briskirtli. Aðgerðin var fylgikvillalaus

sem og gangur eftir aðgerð. Engar illkynja breytingar greindust

og var ekki mælt með frekari meðferð.

Seinna tilfellið var 46 ára karlmaður með nýgreindan háþrýsting

og nætursvita. Sökum háþrýtsings var hann sendur í hjartaómun

sem sýndi víkkun á ósæðarrótinni. Tölvusneiðmynd af brjóstholi

og kviðarholi í kjölfarið sýndi vel afmarkaða fyrirferð í

risristilshengi hægra megin í kviðarholi, hliðlægt við skeifugörn

og framan við efri pól hægra nýra ásamt annari minni fyrir

ofan. Við aðgerð var framkvæmt hægra ristilbrottnám þar

sem blöðrulíka breytingin lá þétt við ristilinn í risristilhengju.

Aðgerðin var fylgikvillalaus. Vefjarannsókn staðfesti sogæðaæxli.

Tuttugu og tveir svæðiseitlar voru án afbrigða. Eftir aðgerð fékk

sjúklingur lungnabólgu sem var meðhöndluð. Engar illkynja

breytingar greindust og var ekki mælt með frekari meðferð.

Umræða: Í ljósi þess hve sjaldgæfur þessi sjúkdómur er verður

að teljast mjög óvenjulegt að tveir einstaklingar séu greindir á

sama ári og skornir upp í sama mánuði hérlendis.

 

V 73 Verkir og verkjameðferð skurðsjúklinga á Land–

spítala

 

Lára Borg Ásmundsdóttir1,2, Anna Gyða Gunnlaugsdóttir1, Herdís

Sveinsdóttir1, 2

1Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Landspítali

laraasmu@landspitali.is

 

Inngangur: Íslenskar og erlendar rannsóknir hafa endurtekið sýnt

að sjúklingar hafa talsverða verki eftir skurðaðgerð. Markmið

rannsóknar var að kanna algengi verkja hjá skurðsjúklingum og

lýsa væntingum til og reynslu af verkjameðferð eftir skurðaðgerð

og viðhorfum til verkjameðferðar.

Efniviður og aðferðir: Úrtakið var 216 sjúklingar sem gengust

undir skurðaðgerð á Landspítala á tímabilinu 6.-25. febrúar

2006. Gagna var aflað með APS-spurningalistanum og var spurt

um styrk verkja á tölukvarða frá 0-10 við mismunandi aðstæður

og jafnframt um áhrif verkjanna. Við gagnaúrvinnslu var notað

lýsandi tölfræði, Pearson r og t-próf. Listinn var lagður fyrir að

kvöldi aðgerðadags/daginn eftir aðgerð.

Niðurstöður: Þátttakendur voru 216 (62% þeirra konur) og

var meðaldur 54, ár. 81% greindi frá verk eftir aðgerð og var

meðaltalsstyrkur versta verkjar 5,87 (sd 2.64) og sólarhring eftir

aðgerð 4,02 (sd 2,18). Konur greindu frá hærri styrk verkja en

karlar (t(109)=2,36; p<0,05) eftir aðgerð. Verkir höfðu áhrif á

getu sjúklings sjúklings til að hósta, draga djúpt andann eða

hreyfa sig í rúmi, á daglegar athafnir, getu til göngu og á svefn.

85% sjúklinga var ánægðir með verkjameðferð sína. Biðtími

eftir verkjalyfjum var stuttur. Upplýsingar um verki eftir aðgerð

fengu 73% þátttakenda og um mikilvægi verkjameðferðar 47%.

Almennt voru upplýsingarnar gagnlegar eða mjög gagnlegar.

Fylgni var á milli verkja fyrir aðgerð við ýmsar breytur

rannsóknarinnar.Viðhorf til verkjameðferðar voru frekar

íhaldssöm og voru eldri íhaldssamari en yngri.

Ályktanir: Skurðsjúklingar á Landspítala hafa verki eftir aðgerð

sem koma mætti í veg fyrir með bættri fræðslu um verki og

verkjameðferð og með betri verkjameðferð. Truflandi áhrif

verkja á daglegar athafnir eftir aðgerð getur haft neikvæðar

afleiðingar í för með sér og því þarf að taka á vanmeðhöndlun

verkja.

 

V 74 Gæði frá sjónarhóli aðstandenda á gjörgæsludeildum

Landspítala

Margrét Ásgeirsdóttir, Ólöf S. Sigurðardóttir, Helga Hrönn Þórsdóttir,

Elísabet Þorkelsdóttir, Agnes Gísladóttir, Linda Björk Loftsdóttir, Auðna

Ágústsdóttir

1Gjörgæsludeild Landspítala, 3kennslu- og fræðasviði Landspítala

margas@landspitali.is

 

Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna gæði þjónustu

frá sjónarhóli aðstandenda sjúklinga á gjörgæsludeildum

Landspítala.

Markmið rannsóknarinnar var að fá svör við rannsóknarspurningunum:

1) Hvert er mat aðstandenda á gæðum

þjónustu á gjörgæsludeildum Landspítala samkvæmt fjórum

víddum MiniKUPP spurningalistans? 2) Hvar er aðgerða þörf

til að bæta gæði samkvæmt aðgerðarvog? 3) Er marktækur

munur á mati aðstandenda á gæðum sjúkrahúsþjónustu

eftir lýðfræðilegum bakgrunni (aldri, kyni, heimilisaðstæðum,

þjóðerni, menntun, starfi, aðdraganda innlagnar, tengslum við

sjúkling, og hve lengi sjúklingur lá á gjörgæsludeild) miðað við

víddir spurningalistans MiniKUPP?

Aðferðir Úrtakið var þægindaúrtak og þátttakendur voru

92. Notaður var spurningalisti sem byggður var á MiniKUPP,

mælitæki til að meta gæði þjónustu á sjúkrastofnun, að viðbættum

atriðum sértækum fyrir aðstandendur á gjörgæsludeildum.

Spurningalistinn var forprófaður með „cognitive interviewing“

aðferð með sjö aðstandendum. Spurningalistinn metur gæði út

frá mati aðstandenda á reynslu og mikilvægi 38 atriða. Hann

er flokkaður í fjórar víddir; faglega færni, einstaklingsmiðaða

nálgun, félagslegt andrúmsloft og aðbúnað. Tölfræðileg

úrvinnsla var bæði lýsandi en einnig var reiknuð út aðgerðarvog.

Aðgerðarvog var reiknuð út frá svörum frá hópi aðstandenda

þar sem voru borin saman reynsla og mikilvægi fyrir hvert

atriði og vegið hvar er skortur á gæðum og hvar eru gæði

fullnægjandi eða rífleg. Unnið var úr opnum spurningum með

innihaldsgreiningu

Niðurstöður Frumniðurstöður rannsóknarinnar sýna að

aðstandendur mátu reynslu sína að meðaltali hærri en

mikilvægi atriða innan allra víddanna. Þó voru nokkur atrið

þar sem umbóta er þörf. Ýtarlegri niðurstöður verða birtar á

veggspjaldi.

Ályktanir: Almennt er veitt gæðaþjónusta á gjörgæsludeildum

Landspítala.

 

V 75 Alvarleg sýklasótt og sýklasóttarlost á gjörgæsludeildum

Landspítala: Eðli, orsakir og dánartíðni

Einar Björgvinsson1, Sigurbergur Kárason1,2, Gísli H. Sigurðsson1,2

1Læknadeild HÍ, 2svæfinga- og gjörgæsludeild Landspítala

gislihs@landspitali.is

 

Inngangur: Sýklasótt er heilkenni sem orsakast af almennu

bólguviðbragði í líkamanum við alvarlega sýkingu og hefur

háa dánartíðni. Alvarlegustu stigin eru svæsin sýklasótt og

sýklasóttarlost. Markmið þessarar rannsóknar var að kanna eðli

og umfang þess síðastnefnda á gjörgæsludeildum Landspítala á

einu ári.

 

Aðferðir: Aftursæ rannsókn var gerð á sjúkraskýrslum allra

sem lögðust inn á gjörgæsludeildir árið 2004. Þeir sjúklingar

sem höfðu skilmerki svæsin sýklasótt og sýklasóttarlost voru

greindir. Upplýsingum var safnað um ástand við innlögn

(APACHE, SAPS), líffærabilanir (SOFA), umfang meðferðar

(NEMS) og tegund sýkingar. Dvalartími á gjörgæslu og spítala

ásamt dánartíðni á gjörgæslu, eftir 28 daga og sex mánuði voru

könnuð.

Niðurstöður: Á árinu lögðust 1325 sjúklingar á gjörgæsludeildir

Landspítala (meðalaldur 58 ár, APACHE 11, SAPS 38,

meðallegutími þrír dagar og dánartíðni 8%). Af þeim reyndust

75 (5,7%) hafa svæsna sýklasótt (20) eða sýklasóttarlost (55).

Meðalaldur var 65±14 ár, APACHE 26±9, SAPS 50±18,

SOFA 9±3 og NEMS 43±14. Meðaldvöl á gjörgæslu

var 9,3±13 dagar og á spítala 29±34 dagar. Dánartíðni á

gjörgæslu var 21%, eftir 28 daga 28% og eftir sex mánuði 43%.

Þau líffærakerfi sem oftast biluðu voru öndunarfæri (84%)

ásamt blóðrás (71%). 87% voru með sýklasótt við innlögn en

13% fengu sýklasótt meðan á gjörgæsludvöl stóð. Algengasta

orsök sýkingar var lungnabólga (44%). Gram jákvæðar

bakteríur voru sýkingarvaldurinn hjá 63% og gram neikvæðar

hjá 36%. Blóðræktanir voru jákvæðar í 45% tilfella.

Umræða: Dánartíðni af völdum sýklasóttar á gjörgæsludeildum

Landspítala árið 2004 er há (21%) í samanburði við alla þá sem

vistast á gjörgæslu (8%). Þessar niðurstöður eru sambærilegar

eða heldur lægri en aðrar nýlegar rannsóknir.

Ályktun: Sýklasótt er algengt vandamál á gjörgæsludeildum

Landspítala og er dánarorsök hjá tugum sjúklinga á ári.

Árangur af meðferð er þó sambærilegur við það sem best gerist

í vestrænum löndum.

 

V 76 Vökvagjöf við skurðaðgerðir: áhrif á súrefnisþrýsting

í kviðarholslíffærum

 

Gísli H. Sigurðsson1, Luzius B Hiltebrand2, Andrea Kurz2,

1Svæfinga og gjörgæsludeild, Landspítala, læknadeild, HÍ, 2Department of

Anaesthesia, Inselspital University Hospital Bern, Sviss

gislihs@landspitali.is

 

Inngangur: Ófullnægjandi blóðflæði og súrefnisþrýstingur í

görnum getur leitt til alvarlegra aukakvilla eftir kviðarholsaðgerðir.

Við könnuðum áhrif mismunandi vökvagjafar á súrefnisþrýsting

í görnum við kviðarholsaðgerðir.

Aðferðir: 27 svín voru svæfð, lögð í öndunarvél og skipt í

þrjá hópa (n=9 í hverjum). Hópur A fékk 3 ml/kg/klst, B 7

ml/kg/klst og C 20 ml/kg/klst af Ringer lausn í æð. Auk þess

fengu öll svínin ýmist 30% eða 100% innandað súrefni fyrst

og síðar öfugt. Hjartaútfall var mælt með „thermodilution“ og

súrefnisþrýstingur í vefjum með „microoxymetry“ (Licox) í

smáþörmum, ristli og í undirhúðarfitu.

Niðurstöður: Blóðþrýstingur (MAP) og hjartaútfall (CO)

voru áþekk í hópum A og B en í hópi C voru MAP, CO og

undirhúðarsúrefnismettun marktækt hærri en í hinum hópunum.

Súrefnisþrýstingur í smáþörmum og ristli var áþekkur í öllum

hópunum, þrátt fyrir lægri fylliþrýsting, lægra CO og minni

þvagútskilnað í hópum A og B.

Umræða: Mismunandi vökvamagn sem hóparnir þrír fengu

meðan á aðgerð stóð virðist ekki hafa haft áhrif á súrefnisþrýsting

í smáþörmum og ristli. Þessar niðurstöður benda til að

„autoregulation“ á blóðflæði garna sé mjög virkt í heilbrigðum

einstaklingum sem undirgangast kviðarholsaðgerðir.

 

V 77 Lostástand veldur verulegum breytingum á smáæðablóðflæði

í þörmum. Möguleg orsök þarmalömunar hjá

bráðveikum sjúklingum

Gísli H. Sigurðsson1, Vladimir Krejci2, Luzius Hiltebrand 2

1Svæfinga- og gjörgæsludeild, Landspítala, læknadeild HÍ, 2Department of

Anesthesiology, Inselspital University Hospital, Bern, Sviss

gislihs@landspitali.is

 

Inngangur: Það er þekkt samband milli slímhúðarskaða í

meltingarvegi (gut-mucosa-barrier injury), fjöllíffærabilunar

og dauða hjá bráðveikum gjörgæslusjúklingum. Lítið er

vitað um dreifingu á blóðflæði innan mismunandi svæða í

þörmunum þegar súrefnisupptaka verður háð flæði. Markmið

þessarar rannsóknar var að mæla dreifingu á smáæðablóðflæði

(microcirculatory blood flow, MBF) í mismunandi lögum

þarmaveggsins og mismunandi hlutum meltingarvegsins.

Efniviður og aðferðir: Hjartaútfall (CI), svæðisblóðflæði

(mesenteric artery flow; SMA) og smáæðablóðflæði voru

mæld í 11 svínum sem voru meðhöndluð eins og sjúklingar á

gjörgæsludeild. MBF var mælt með fjölrása smáæðablóðflæðimæli

(multichannel laser Doppler flowmeter system, LDF) í maga,

smáþarma- og ristilslímhúð svo og mótsvarandi vöðvalagi

(muscularis). Sýklasóttarlost (septic shock) var framkallað með

því að dreifa ristilinnihaldi um kviðarholið. Eftir 240 mínútur var

gefið ríkulegt magn af vökva í æð til að breyta „hypodynamisku“

lostástandi yfir í „hyperdynamist“ sýklasóttarlost.

Helstu niðurstöður: Fyrstu 240 mínútur (hypodyanmist lost)

minnkaði CI, SMA og MBF í magaslímhúð um helming meðan

MBF í smáþarma- og ristilslímhúð var óbreytt. Í vöðvalagi

smáþarma og ristils minnkaði MBF hlutfallslega mun meira en

CI og SMA. Við vökvagjöf varð mikil aukning á CI og SMA svo

og MBF í slímhúð maga, smáþarma og ristils. Aftur á móti var

svo til engin breyting á MBF í vöðvalagi smáþarma og ristils sem

bendir til langvarandi blóðþurrðar þar.

Ályktanir: Smáæðablóðflæði í slímhúð smáþarma og ristils

minnkaði lítið sem ekkert þrátt fyrir helmings minnkun á

hjartaútfalli og svæðisblóðflæði, sem bendir til að sjálfstýring

(autoregulation) á blóðflæði sé virk í sýklasóttarlosti. Flutningur

á blóðflæði frá vöðvalagi til slímhúðar í smáþörmum og ristli

veldur alvarlegri blóðþurrð í vöðvalaginu sem er líkleg skýring á

þarmalömun (paralytic ileus) sem oft sést hjá alvarlega veikum

gjörgæslusjúklingum.

 

V 78 Blóðflæðisskortur til þarma: aðlögun á smáæðablóðflæði

sem dregur úr truflunum á súrefnisháðum

efnaskiptum

Gísli H. Sigurðsson1, Vladimir Krejci2, Luzius Hiltebrand 3

1Svæfinga- og gjörgæsludeild, Landspítala, læknadeild HÍ, 2Department

of Anesthesiology, Washington University, St. Louis, MO, Bandaríkjunum

3Department of Anesthesiology, Inselspital University Hospital, Bern, Sviss

gislihs@landspitali.is

 

Inngangur: Það er samband milli minnkaðs blóðflæðis í þörmum,

fjöllíffærabilunar og dauða hjá bráðveikum sjúklingum.

Markmiðið með þessari rannsókn var að kanna áhrif

minnkaðs mesenterial blóðflæðis (SMAF) á smáæðablóðflæði

og efnaskipti í þörmum.

Efniviður og aðferðir: Þrettán svín (27-31 kg) voru svæfð

og lögð í öndunarvél. Átta þeirra voru útsett fyrir minnkun

á SMAF (15% á 30 mínútna fresti) meðan hin fimm voru

viðmiðunarhópur. SMAF var mælt með ultrasonic transit time

flæðitækni og smáæðablóðflæði í slímhúð og vöðvalagi smáþarma

og ristils var mælt með fjölrása laser Doppler flæðitækni (LDF).

PH í slímhúð smáþarma var mælt með tonometry og efnaskipti

(glukósa, laktat og pyruvat) með mikrodialysu.

Helstu niðurstöður: Við minnkað SMAF varð smáæðablóðflæði

í slímhúð smáþarma mjög ójafnt (herterogenous) þótt það

minnkaði ekki að magni til að byrja með. Þéttni glukosu í

smáþarmavegg minnkaði um nærri helming þegar við 15%

minnkun á SMAF (p<0.05) og hélt áfram að minnka við frekari

minnkun á SMAF. Aftur á móti fór ekki að bera á hækkun á

laktat/pyruvat hlutfalli fyrr en eftir 45% minnkun á SMAF og

pH lækkun í slímhúð smáþarma fyrr en eftir 60% minnkun

á SMAF. Súrefnisnotkun í þörmum minnkaði og laktat í

bláæðablóði þarma hækkaði fyrst eftir 75% minnkun á SMAF.

Ályktanir: Þessi rannsókn bendir til að breytingar á

svæðisblóðflæði og smáæðablóðflæði dragi úr truflunum á

súrefnisháðum efnaskiptum í þörmum við skort á blóðflæði.

Lækkun á þéttni glúkósu í þarmavegg þegar við óverulega

minnkun á svæðisblóðflæði bendir til að það verði fyrr skortur

á efni til brennslu (substrati) en á súrefni við blóðflæðisskort í

smáþörmum.

 

V 79 Orthogonal polarization spectroscopy er ný

tækni til að skoða smáæðablóðflæði í slímhúð: Mat á

greiningaraðferðum

Gísli H. Sigurðsson1, Vladimir Krejci2, Luzius Hiltebrand 3 Jukka Takala4,

Stephan Jacob4.

1Svæfinga- og gjörgæsludeild, Landspítala, læknadeild HÍ, 2Department of

Anesthesiology, Washington University, St. Louis, MO, Bandaríkjunum,

3Department of Anesthesiology, 4Department of Intensive Care, Inselspital

University Hospital, Bern, Sviss

gislihs@landspitali.is

 

Inngangur: Orthogonal polarization spectroscopy (OPS) hefur

nýlega verið kynnt sem aðferð til að mæla smáæðablóðflæði

í slímhúð. Það hefur verið sýnt fram á að truflanir á

smáæðablóðflæði (impaired and heterogeneous microcirculatory

blood flow) er algengt ástand í sýklasótt og við blæðingarlost og

er líkleg orsök fyrir fjöllíffærabilun. Vandamálið hefur verið að

mæla þetta klíniskt hjá sjúklingum. Fram að þessu hefur laser

Doppler flowmetry verið aðalmælitækið á smáæðablóðflæði

en það er erfitt að koma því við hjá sjúklingum. OPS imaging

er ný tækni sem gefur möguleika á kvikmyndatöku af

smáæðablóðflæði í litlum arteriolum og háræðum í slímhúð.

Vandamálið við OPS hefur verið að finna mælistiku sem mælir

„magn“ truflana (quantify) á smáæðablóðflæði sem eru greinileg

þegar horft er á skjá tækisins. Hluti af vandamálinu er að flæðið

er í þrívídd en sést í tvívídd. Markmiðið með þessari rannsókn

var að kanna næmni OPS við mælingu á smáæðablóðflæði í

slímhúð við minnkað mesenterial blóðflæði.

Aðferðir: Í átta svínum sem voru svæfð og ventileruð eins og

sjúklingar í skurðaðgerð var blóðflæði í superior mesenteric

slagæðinni minnkað í stigum um 15% í einu (15, 30, 45, 60, 75

og 90%) frá eðlilegu flæði allt í niður í 90% minnkun. 5 dýr

voru til samanburðar. Smáæðablóðflæði í smágirnisslímhúð

var mælt stöðugt með OPS tækni. Stafrænar kvikmyndir af

smáæðablóðflæði voru vistaðar í tölvu frá hverju stigi minnkunar

blóðflæðis. Myndum frá öllum 13 dýrunum var síðan ruglað

áður en mat var gert. Tveir rannsakendur sem vissu ekki hvort

rannsóknin sem þeir voru að skoða hverju sinni var frá dýri með

minnkað blóðflæði eða frá samanburðardýri mátu breytingar

á blóðflæði í öllum rannsóknardýrunum. Mælingarnar voru

gerðar þannig að fjöldi háræða sem fóru yfir ákveðnar línur á

skjánum (number of vessel crossings) voru taldar á ákveðnu

svæði sem var ákveðið fyrirfram (predefined).

Niðurstöður: Inter-observer CV var 0.34 (0.04-1.41) og intraobserver

CV var 0.10 (0.02-0.61). Aðeins öðrum rannsakendanna

tókst að sýna fram á minnkað blóðflæði (decrease in vessel

crossings) við 45% minnkun á blóðflæði í superior mesenterica

slagæðinni.

Umræða og helstu niðurstöður: Sjónrænt mat á þéttni háræða

mælt með OPS gat ekki greint nægilega vel á milli dýra sem

höfðu minnkað blóðflæði og þeirra sem höfðu eðlilegt blóðflæði.

Hluti af skýringunni getur verið breytingar á blóðflæði

(redistribution and heterogenesity) og „suboptimal contrast“

OPS myndanna. Þrátt fyrir að rannsakendur hefðu komið sér

saman um aðferðina fyrirfram var „inter-observer“ munur á

mati fjölda æða sem voru opnar mjög hár. Það er því augljóst

að það þarf að finna nýjar leiðir til þess að mæla breytingar í

smáæðablóðflæði sem eru metnar með OPS tækni.

 

V 80 Samanburður á verkjastillingu karla og kvenna á

sambærilegum aldri eftir brjóstholsskurðaðgerðir

 

Gísli Vigfússon, Steinunn Hauksdóttir, Gísli H. Sigurðsson

Svæfinga- og gjörgæsludeild Landspítala Hringbraut

gislivig@landspitali.is

 

Inngangur: Rannsóknir sýna að kynjamunur getur haft áhrif

á verkun lyfja eftir aðgerðir1. Ástæður eru margþættar svo

sem hormóna áhrif, mismunandi næmni ópíat viðtækja og

verkunarmáti lyfjanna, erfða- og sálrænir þættir. Gerðar

hafa verið allnokkrar kannanir á verkun ópíat lyfja á karla

og konur við sambærilegar aðgerðir og kringumstæður.

Fáar klínískar rannsóknir hafa borið saman kynjamun og

utanbastverkjameðferð. Í ljósi þessa voru gögn svæfingadeildar

Landspítala skoðuð með tilliti til kynjamunar á sama aldursskeiði

og utanbastverkjameðferðar eftir brjóstholsaðgerðir.

Efniviður og aðferð: Úr skráðum gögnum áranna 1996-2006 var

kannaður árangur utanbastverkja-meðferðar hjá 149 körlum

(meðalaldur 60.05ár) og 159 konum (meðalaldur 60,02 ár) á

aldrinum 51-70 ára. Árangur var metinn á fyrsta og öðrum

degi eftir aðgerð og notast við VAS kvarða. VAS ≤3 var metinn

ásættanlegur árangur. Dreypihraði í ml/klukkustund og notkun

verkjalyfja var borin saman milli hópa.

Niðurstöður:

 

Ályktun: Verkjastilling var betri við hreyfingu, dreypihraði lægri

og notkun sterkra verkjalyfja var minni hjá konum en körlum.

 

V 81 Aldur sjúklinga hefur áhrif á árangur utan-bastverkjameðferðar

- samanburður á þremur aldurshópum 369 karla

eftir brjóstholsaðgerðir

 

Gísli Vigfússon, Steinunn Hauksdóttir, Gísli H. Sigurðsson

Svæfinga- og gjörgæsludeild Landspítala Hringbraut

gislivig@landspitali.is

 

Inngangur: Rannsóknir sýna að ýmsir þættir eins aldur og kyn

geta haft áhrif á verkun lyfja í og utan utanbasts. Um er að

ræða fáar rannsóknir með litlu úrtaki sjúklinga. Fáar stærri

klínískar rannsóknir liggja fyrir sem staðfesta áhrif aldurs

á verkun utanbastverkjameðferðar. Í ljósi þessa voru gögn

svæfingadeildar Landspítala skoðuð með tilliti til aldurs og

utanbastverkjameðferðar eftir brjóstholsaðgerðir.

Efniviður og aðferð: Úr skráðum gögnum áranna 1996-2006 var

kannaður árangur utanbastverkja-meðferðar hjá 369 körlum,

sem skipt var í þrjá aldurshópa, 50 ára og yngri, 108 sjúklingar,

meðalaldur 32,8 ár , 51-70 ára, 156 sjúklingar, meðalaldur 61ár

og 70 ára og eldri, 105 sjúklingar, meðalaldur 75,2 ár. Árangur

var metinn á fyrsta og öðrun degi eftir aðgerð og notast við VAS

kvarða. VAS ≤3 var metinn ásættanlegur árangur. Dreypihraði

í ml/klukkustund og notkun verkjalyfja var borin saman milli

hópa.

Niðurstöður:

 

Ályktun: Verkjastilling var betri, dreypihraði lægri og notkun

sterkra verkjalyfja var minni hjá eldri sjúklingum en þeim

yngri.

 

V 82 Notkun ECMO-dælu á Íslandi

 

Þorsteinn H. Ástráðsson1, Bjarni Torfason2,3, Tómas Guðbjartsson2,3, Líney

Símonardóttir2, Felix Valsson1

1Svæfinga- og gjörgæsludeild, 2hjarta- og lungnaskurðdeild Landspítala,

3læknadeild HÍ

felix@landspitali.is

 

Inngangur: ECMO-dæla (extracorporeal membrane

oxygenation) hefur verið eitt af meðferðarúrræðum við

alvarlega öndunarbilun í rúma þrjá áratugi, einkum hjá

nýburum. Hjá fullorðnum eru ábendingar hins vegar ekki eins

skýrar og árangur talinn lakari. Tilgangur þessarar rannsóknar

var að kanna árangur meðferðar ECMO-dælu á Íslandi og þá

sérstaklega afdrif sjúklinganna.

Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er afturvirk og nær til allra

tilfella þar sem ECMO-dælu var beitt hér á landi. Upplýsingar

um sjúklinga fengust afturskyggnt úr sjúkraskrám. ECMO-dælan

var notuð til að „hvíla“ lungu sjúklinganna og þá með því að

veita blóði úr stórri bláæð í loftskiptatæki (gervilunga). Þar var

blóðið mettað súrefni um leið og koltvísýringur var fjarlægður

og blóðinu síðan veitt aftur til sjúklings í holæð eða náraslagæð.

Rannsóknin nær ekki til þriggja íslenskra sjúklinga sem fluttir

voru erlendis til ECMO-meðferðar, tvö börn og einn fullorðinn.

Tveir af þessum þremur einstaklingum létust. Rannsóknin nær

heldur ekki til fjögurra sjúklinga sem meðhöndlaðir voru með

ECMO án dælu (Novalung®) en tveir þeirra lifðu af.

Niðurstöður: Alls hafa átta sjúklingar verið meðhöndlaðir

með ECMO-dælu á Íslandi frá 1991, meðalaldur 30 ár (14-71

ára), sex karlar og tvær konur. Ástæða öndunarbilunar er sýnd

í töflu. Í öllum tilfellum var meðferð með ECMO-dælu talin

síðasta meðferðarúrræðið. Meðaltími á ECMO var 16 dagar

(6-40 dagar). Tveir sjúklingar (nr. 5 og 6) fengu marktækar

blæðingar sem að hluta mátti rekja til blóðþynningar í tengslum

við meðferðina. Að öðru leyti varð ekki vart alvarlegra

fylgikvilla hjá þeim fimm sjúklingum (63%) sem lifðu

meðferðina. Sjúklingarnir þrír sem dóu, létust í öllum tilvikum

vegna undirliggjandi sjúkdóms án þess að hægt væri að rekja

dánarorsök til ECMO-meðferðarinnar. Einn sjúklingur (nr. 3)

var úrskurðaður heiladáinn en endurlífgun hafði verið gerð fyrir

ECMO-meðferðina. Annar sjúklingur (nr. 6) lést vegna mikillar

brjóstholsblæðingar eftir bílslys og sá þriðji (nr. 7) lést af völdum

hjartabilunar og sýklasóttarlosts.

Ályktun: Tveir þriðju sjúklinganna (63%) lifðu sem er betri

árangur en víðast erlendis þar sem hlutfallið er oftast á bilinu

15-54%. Hafa ber þó í huga að tilfelli í þessari rannsókn eru fá.

Engu að síður styðja niðurstöður þessarar rannsóknir til þess að

ECMO-dæla geti nýst í alvarlegri öndunarbilun hjá fullorðnum.

Hjá þessum sjúklingum var ekki um önnur meðferðarúrræði að

ræða og telja meðferðaraðilar að án ECMO-meðferðarinnar

hefðu þeir allir látist.

 

 

V 83 Bæliáhrif anti-TNFα (Infliximab) meðferðar á ræsingu

óreyndra T-fruma in vitro orsakast ekki af auknum

frumudauða

 

Brynja Gunnlaugsdóttir, Björn Rúnar Lúðvíksson

Rannsóknastofu í gigtsjúkdómum, ónæmisfræðideild, Landspítala, læknadeild

HÍ

brynja@landspitali.is

 

Inngangur: TNFα er bólgumiðlandi boðefni sem hefur breiða

virkni innan ósérhæfða og sérhæfða hluta ónæmiskerfisins.

Anti-TNFα er nú notað sem meðferð gegn langvinnum

bólgusjúkdómum en áhrifin á T-frumur eru ekki að fullu

þekkt. Mögulegt er að mótefnið bindist himnubundnu TNFα

á yfirborði T-frumna og beini þeim þar með í sjálfstýrðan

frumudauða. Í þessari rannsókn könnuðum við áhrif anti-TNFα

á lifun og fjölgun óreyndra T-frumna úr naflastrengsblóði.

Efni og aðferðir: Óreyndar T-frumur úr naflastrengsblóði voru

ræstar í 96 klukkustundir með αCD3 (10µg/mL), +/- αCD28

(1µg/mL) og +/- αTNFα (100µg/mL Infliximab (Remicade;

Centocor Inc.)) í sermislausu æti. Fjölgun var metin út frá

upptöku á geislamerktu thymidíni eða út frá helmingun á

frumulitnum CFSE. Hlutfall dauðra fruma var metið út frá litun

með Viaprobe.

Niðurstöður: Infliximab bældi T-frumufjölgun (αCD3: 247.475

±96.602 cpm vs. αCD3 + αTNFα: 141.167 ±95.222 cpm; P≤0.05)

en dró úr frumudauða. Þessi áhrif á lifun voru þó eingöngu

marktæk fyrir CD8+ T-frumur (% lifandi αCD3: 51.6 ±14.8

vs. αCD3 + αTNFα: 77.7±19.6; P≤0.05) en ekki fyrir CD4+ Tfrumur

(% lifandi αCD3: 67.8 ±12.0 vs. αCD3 + αTNFα: 85.6

±11.3; NS). Síðast en ekki síst kom í ljós að hjálparörvun um

CD28 hindraði algerlega bæliáhrif anti-TNFα.

Ályktun: Bæliáhrifum Infliximab á fjölgun óreyndra T-frumna

er ekki miðlað með auknum frumudauða. Auk þess eru

bæliáhrifin háð því að viðbótarörvun um CD28 sé ekki til

staðar. Niðurstöðurnar varpa nýju ljósi á það hversu mikilvæg

ræsingarskilyrði eru fyrir virkni anti-TNFα lyfjameðferðar.

 

V 84 Tengsl þriggja áhættuþátta fyrir SLE; PD-1.3a, C4AQ0

og lágt MBL, við SLE og sjálfsofnæmissjúkdóma í íslenskum

fjölskyldum með ættlægan SLE

Helga Kristjánsdóttir1,3, Sædis Sævarsdóttir2, Gerður Gröndal1, Marta E.

Alarcon-Riquelme3, Helgi Valdimarsson2, Kristján Steinsson1

1 Rannsóknastofa í gigtjsúkdómum, Landspítala 2 rannsóknastofu í ónæmisfræði,

Landspítali, 3 Department of Genetics and Pathology, Rudbeck

Laboratory, Uppsala University, Svíþjóð

helgak@landspitali.is

 

Inngangur: Erfðafræðilegir áhættuþættir geta verið sameiginlegir

ólíkum sjálfsofnæmissjúkdómum.

Hér eru skoðuð tengsl þriggja áhættuþátta fyrir SLE; PD-

1.3A, C4A prótein skortur (C4AQ0) og lágt MBL í sermi, við

sjálfsofnæmissjúkdóma og sjálfsmótefni í fjölskyldum með

ættlægan SLE og háa tíðni sjálfsofnæmissjúkdóma.

Efniviður: Átta SLE fjölskyldur (n=124): 23 SLE sjúklingar, 101

ættingi. Viðmiðunarhópar: PD-1.3 (n=263), C4A (n=250), MBL

(n=330).

Aðferðir: Arfgerðagreing fyrir PD-1.3 A/G með PCR og PStI

skerðiensími (RFLP) og fyrir breytileika í MBL geninu með

RT-PCR. C4A allotýpur greindar með próteinrafdrætti og MBL

gildi í sermi með ELISU. Sjálfsmótefni mæld í sermi.

Niðurstöður:

A) 33% fjölskyldumeðlima hafa SLE eða aðra sjálfsofnæmissjúkdóma,

samanborið við 5-8% í viðmiðunarhópi.

B) 4 8% fjölskyldumeðlima mælast jákvæðir fyrir sjálfsmótefnum.

C) Tíðni PD-1.3A og C4AQ0 er hækkuð í fjölskyldunum

miðað við viðmiðunarhóp og tíðni PD-1.3A, C4AA0 og lágs

MBL er hærri í hópi SLE sjúklinga samanborið við

ættingja.

D) PD-1.3A, C4AQ0 og lágt MBL sýna ekki marktæk tengsl

við aðra sjálfsofnæmissjúkdóma samanborið við heilbrigða

ættingja. Hins vegar er vísbending um tengsl C4AQ0 við

aðra sjálfofnæmissjúkdóma.

E) Samlegðaráhrif PD-1.3A, C4AQ0 og lágs MBL koma fram

í bæði SLE og öðrum sjálfsofnæmissjúkdómum:

i) Allar samsetningar eru algengari hjá SLE sjúklingum.

ii) PD-1.3A samfara lágu MBL eða C4AQ0 sýnir

tilhneigingu um tengsl við sjálfofnæmissjúkdóma

samanborið við heilbrigða ættingja.

iii) 91% SLE sjúklinga og 85% ættingja með sjálfofnæmissjúkdóma

hafa einn eða fleiri af áhættuþáttunum

þremur.

F) PD-1.3A, C4AQ0 eða lágt MBL sýna ekki tengsl við

sjálfmótefni í sermi.

Ályktun: Í þessum íslensku SLE fjölskyldum þar sem

áhættuþættirnir PD-1.3A, C4AQ0 og lágt MBL eru

undirliggjandi, er jafnframt hækkuð tíðni annarra sjálfsofnæmissjúkdóma

og sjálfsmótefna. Niðurstöður okkar sýna

að PD-1.3A, C4AQ0 eða lágt MBL sýna ekki jafn sterk

tengsl við aðra sjálfsofnæmissjúkdóma. Hins vegar koma fram

samlegðaráhrif áhættuþáttanna í tengslum við bæði SLE og

aðra sjálfofnæmissjúkdóma.

 

 

V 85 Samanburður á tjáningu PD-1 ónæmisviðtakans

á frosnum einkjarna hvítfrumum úr SLE sjúklingum og

heilbrigðum

Helga Kristjánsdóttir1,2, Iva Gunnarsson3, Elisabeth Svenungsson3, Kristján

Steinsson1, Marta E. Alarcon-Riquelme2.

1 Rannsóknastofu í gigtsjúkdómum, Landspítala, 2 Department of Genetics

and Pathology, Rudbeck Laboratory, Uppsala University, Svíþjóð, 3 Unit for

Rheumatology, Karolinska University Hospital, Solna, Svíþjóð

helgak@landspitali.is

 

Inngangur: PD-1.3A arfgerðinnni hefur verið lýst sem

áhættuþætti fyrir SLE og er talin leiða til breyttrar tjáningu

PD-1 ónæmisviðtakans, sem gegnir lykilhlutverki í viðhaldi

sjálfsþols.

Markmið:

A. Ákvarða aðstæður fyrir ræsingu T-fruma með αCD3+CD28

og bera saman tjáningu PD-1 viðtakans á frosnum og

ferskum eitilfrumum.

B. Bera saman tjáningu PD-1 viðtakans hjá SLE sjúklingum og

heilbrigðum viðmunarhópi.

Efniviður:

A. Einkjarna hvítfrumur úr íslenskum og sænskum SLE

sjúklingar og heilbrigðum viðmiðunarhópi.

Aðferðir:

 

Einkjarna hvítfrumur einangraðar á þyngdarstigli og ræstar

ferskar og frystar með veggbundnu αCD3 og óbundnu αCD28

í háum (10µg/ml) og lágum styrk (1µg/ml). Eftir 0, 24 og 48

klukkustundir voru frumurnar merktar með flúorljómandi

einstofna mótefnum gegn PD-1, CD3, CD4, CD8, CD25 og

tjáning yfirborðssameindanna greind í frumuflæðisjá.

Niðurstöður:

A. Styrkur αCD3+CD28 ræsingar og ræktunartími fyrir ferskar

og frystar PBMCs úr viðmiðunar einstaklingum.

? Ferskar PBMC sýndu aukna tjáning PD-1 viðtakans eftir

ræsingu með αCD3+CD28 í 24 og 48 klukkustundir með

bæði háum og lágum styrk αCD3+CD28.

? Á grundvelli þessa niðurtaðna voru frystar PBMC ræstar í

48 klukkustundir með háum styrk αCD3+CD28 og fengust

sambærilegar niðurstöður við ferskar frumur.

B. Tjáning PD-1 viðtakans á frystum PBMC frá SLE sjúklingum

og viðmiðunar einstaklingum.

? Við 48 klukkustundir var tjáning PD-1 viðtakans aukin hjá

bæði SLE sjúklingum og viðmiðunarhópi. SLE sjúklingar

sýndu hins vegar marktækt minni tjáningu PD-1 viðtakans

(p=0,012).

? Greining mismunandi hópa eitilfruma sýnir aukna tjáningu

PD-1 viðtakans hjá CD4+CD25+ T-frumum eftir ræsingu með

αCD3+CD28 í 48 klukkustundir hjá bæði SLE sjúklingum og

viðmiðunarhópi. SLE sjúklingar sýndu marktækt minni

tjáningu (p=0.05).

? Tjáning PD-1 viðtakans á CD4+CD25- T-frumum var ekki

marktækt frábrugðin hjá SLE sjúklingum samanborið við

viðmiðunarhóp.

Ályktun: Ræsing ferskra og frystra PBMC með αCD3+CD28

í 48 klukkustundir leiðir til sambærilegrar tjáningar á PD-

1 viðtakanum. Fyrstu niðurstöður á samanburði á tjáningu

PD-1 viðtakans hjá SLE sjúklingum og viðmiðunarhópi sýna

marktækt minni tjáningu PD-1 viðtakans hjá SLE sjúklingum.

Þessi munur er helst vegna minni tjáningar PD-1 viðtakans hjá

CD4+CD25+ T-frumum hjá SLE sjúklingum. Verið er að kanna

hvort minni tjáning PD-1 viðtakans hjá SLE sjúklingum tengist

PD-1.3A arfgerðinni eða hvort aðrir þættir liggja að baki.

 

 

V 86 Algengi IgA skorts hjá einstaklingum með sjálfsofnæmissjúkdóma

í skjaldkirtli

 

Árni Egill Örnólfsson1, Guðmundur Haukur Jörgensen1, Ari J. Jóhannesson2,

Sveinn Guðmundsson3, Lennart Hammarström4, Björn Rúnar Lúðvíksson1

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2innkirtladeild Landspítala, 3Blóðbankinn,

4Div. of Clinical Immunology, Karolinska University Hospital Huddinge,

Svíþjóð

bjornlud@landspitali.is

 

Inngangur: IgA skortur er algengasti mótefnaskorturinn og einn

algengasti meðfæddi ónæmisgallinn. Algengi IgA skorts var

nýlega rannsakað hjá íslenskum blóðgjöfum og reyndist vera

1:570. Á undanförnum árum hafa rannsóknir sýnt fram á tengsl

IgA skorts við hina ýmsu sjálfsofnæmissjúkdóma en ekki hefur

verið sýnt ótvírætt fram á að samband sé milli IgA skorts og

sjálfsofnæmissjúkdóma í skjaldkirtli.

Markmið: Meta algengi IgA skorts hjá einstaklingum með

ofstarfsemi í skjaldkirtli á Íslandi og athuga tengsl IgA og

sjálfsmótefna gegn skjaldkirtli.

Aðferðir: IgA styrkur í sermi var mældur hjá 319 einstaklingum

með ofstarfsemi á skjaldkirtli og borinn saman við styrk IgA í

sermi 609 blóðgjafa. Styrkur IgA var einnig skoðaður í tengslum

við styrk mótefna gegn TSH viðtaka (TRAb) og thyroid

peroxidasa (anti TPO).

Niðurstöður: Af þeim 319 sýnum sem mæld voru greindist

enginn einstaklingur með sértækan IgA skort. Konur með

ofstarfsemi á skjaldkirtli höfðu marktækt lægri styrk IgA í sermi

en karlar með ofstarfsemi á skjaldkirtli ([IgA]♂ = 2,67 ± 1,16

g/L m.v. [IgA]♀ = 2,11 ± 1,04 g/L; p<0,001). Hins vegar fannst

álíka kynjamunur á styrk IgA í sermi hjá blóðgjöfum. Styrkur

IgA hækkaði marktækt með aldri hjá einstaklingum með

ofstarfsemi á skjaldkirtli (p<0,01) og svipaða fylgni mátti sjá hjá

blóðgjafahópnum. Neikvæð fylgni reyndist vera milli styrks IgA

og TRAb (correlation coefficient = -0.322, p=0,0455) og einnig

milli styrks IgA og antiTPO í sermi (correlation coefficient =

-0,376, p=0,0204).

Ályktun: Af þessum niðurstöðum má draga þá ályktun að

algengi IgA skorts sé ekki aukið hjá einstaklingum með

ofstarfsemi á skjaldkirtli á Íslandi. Neikvæð fylgni IgA við styrk

sjálfsmótefna gegn skjaldkirtli bendir til hugsanlegs hlutverks

IgA í meingerð sjálfsofnæmissjúkdóma í skjaldkirtli.

 

V 87 Ónæmisglæðirinn DC-Chol eykur ónæmissvar

nýburamúsa gegn próteintengdum pneumókokkafjölsykrum

og vernd gegn pneumókokkasýkingum

Brenda C. Adarna1,2, Håvard Jakobsen1,2, Stefanía P. Bjarnarson1,2, Jean

Haensler3, Emanuelle Trannoy3, Ingileif Jónsdóttir1,2

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2læknadeild HÍ, 3sanofi pasteur, Marcy

l´Etolie, Frakklandi

brenda@landspitali.is

 

Inngangur: Ónæmisglæðirinn DC-Chol, eykur blandað Th1/Th2

svar gegn ýmsum bóluefnum í fullorðnum músum. Ónæmissvör

nýbura eru hæg og dauf og þörf fyrir örugga og öfluga

ónæmisglæða til að auka ónæmissvörun nýbura. Markmið

rannsóknarinnar var að kanna áhrif DC-Chol á ónæmissvar

nýburamúsa gegn próteintengdum pneumókokkafjölsykrum

(Pnc-TT).

Aðferðir: Fullorðnar mýs og nýburamýs (einnar viku gamlar)

voru bólusettar tvisvar sinnum undir húð með 0,5 µg af Pnc-

TT með/án DC-Chol. Fjölsykrusértæk mótefni í sermi voru

mæld með ELISA. Tveim vikum eftir seinni bólusetningu voru

mýsnar voru sýktar um nef með pneumókokkum (106 CFU) og

fjöldi pneumókokka í blóði og lungum (CFU/mL) talinn.

Niðurstöður: Bólusetning fullorðinna og nýburamúsa með Pnc-

TT með og án DC-Chol olli marktækri hækkun á sérstækum

mótefnum, miðað við óbólusettar mýs (p<0,001). Ef DC-Chol

var gefið með Pnc-TT jókst mótefnasvörun í fullorðnum

(p<0,001) og nýburamúsum (p=0,017) miðað við Pnc-TT eitt og

sér. Í nýburamúsum olli DC-Chol aukningu á IgG1 (p=0,013),

IgG2a (p<0,001), IgG2b (p=0,001) og IgG3 (p=0,003),

sem endurspeglar aukna virkni bæði Th1 og Th2-frumna. Í

fullorðnum músum var aukningin aðeins marktæk fyrir IgG2a

(p=0,004) og IgG3 (p=0,005), en IgG1 og IgG2b voru þegar há

eftir bólusetningu með Pnc-TT án ónæmisglæðis.

Bólusetning fullorðinna músa með Pnc-TT, með eða án DCChol,

veitti fullkomna vernd gegn blóðsýkingu og bólusetning

nýburamúsa dró marktækt úr blóðsýkingu (p<0,001) og þær sem

fengu DC-Chol voru algerlega verndaðar. Bæði í nýburamúsum

og fullorðnum dró bólusetningin úr lungnasýkingu (p<0,001).

Ályktun: Þessi rannsókn er sú fyrsta til að sýna virkni DC-Chol

í nýburamúsum, en samfara aukinni mótefnamyndun fékkst

stóraukin vernd gegn pneumókokkasjúkdómi. DC-Chol virðist

ákjósanlegur ónæmisglæðir fyrir nýbura.

 

 

V 88 Notkun eitraðra einstofna mótefna til að kanna

hlutdeild einstakra frumutegunda í meinmyndun sóra

(psoriasis)

 

Jóhann E. Guðjónsson1, Johnston A2, Helgi Valdimarsson2, Elder JT1,3

1Department of Dermatology, University of Michigan Medical Center, Ann

Arbor, MI, Bandaríkunum, 2ónæmisfræðideild, Landspítala, 3Ann Arbor

Veterans Affairs Health System, Ann Arbor, MI, Bandaríkjunum

andrewj@landspitali.is

 

Inngangur: Flestir eru núorðið sammála um að sóri sé

sjálfsofnæmissjúkdómur sem er miðlaður af T eitilfrumum. Hins

vegar eru skiptar skoðanir um hlutfallslegt mikilvægi CD4+ og

CD8+ T frumna í myndun sóraútbrota. Birtar niðurstöður benda

til þess að CD4+ T frumur séu nauðsynlegar til þess að útbrotin

myndist. Hins vegar eru langflestar þeirra T frumna sem eru í

yfirhúð sóraútbrota fáklóna (oligoclonal) CD8+ T frumur. Með

sértækri eyðingu CD8+ T frumna úr sóraskellum sem þegar hafa

myndast, eða eru i þann veginn að brjótast út, má fá hugmynd

um mikilvægi þeirra i meinmyndun sjúkdómsins.

Efniviður og aðferðir: Húð með sóraskellum var grædd á

mýs sem hafa engar T, B eða virkar NK frumur (NOD/SCID/

γcnull). Mýsnar voru síðan ýmist sprautaðar með saltvatni,

óeiturtengdum eða eitur(saporin)tengdum mótefnum gegn

CD8+ T frumum.

Niðurstöður: Eiturtengda mótefnið reyndist einvörðungu

drepa CD8+ T frumur þegar því var bætt út í in vitro ræktir

hnattkjarna hvítfruma sem einangraðar voru úr blóði (PBMCs).

Jafnframt hurfu sóraútbrotin alveg eða að mestu leyti úr

græðlingum músa sem gefið var eiturtengda mótefnið gegn

CD8+ T frumum, en héldust óbreytt hjá þeim sem fengu

saltvatn eða eitur(saporin)tengt viðmiðunarmótefni (isotype

control). Jafnframt kom í ljós með ónæmislitun að engar CD8+

T frumur voru greinanlegar i græðlingum þeirra músa sem fengu

eiturtengda mótefnið en þessar frumur voru ennþá til staðar i

græðlingum viðmiðunarmúsanna.

Ályktanir: Ofangreint músamódel er nothæft til að kanna þætti

sem orsaka sóraútbrot og þar með lyf sem geta eytt slíkum

útbrotum eða komið í veg fyrir þau. Ennfremur virðast CD8+ T

frumur gegna lykil hlutverki í myndun sóraútbrota.

 

V 89 Börn sem fá ífarandi pneumókokkasjúkdóm hafa

lægri mótefni gegn meinvirknipróteinum pneumókokka en

jafnaldrar þeirra sem bera pneumókokka í nefkoki

Ingileif Jónsdóttir1,2, Gunnhildur Ingólfsdóttir1, James C. Paton3, Karl G.

Kristinsson2,4, Þórólfur Guðnason5

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2læknadeild HÍ, 3háskólanum í Adelaide,

Ástralíu, 4sýkladeild Landspítala 5landlæknisembættinu Reykjavík

ingileif@landspitali.is

 

Inngangur: Unnið er að þróun breiðvirkra próteinbóluefna

gegn pneumókokkasjúkdómi og hafa meðal annars

meinvirknipróteinin CbpA, Ply, PsaA og PspA verið prófuð í

dýrum, en leitað er að nýjum próteinum til að nota í bóluefni.

Markmið rannsóknarinnar var að greina ónæmisfræðilega

þætti sem tengjast áhættu á ífarandi pneumókokkasjúkdómi í

börnum.

Aðferðir: IgG mótefni gegn CbpA, Ply, PsaA og PspA voru

mæld með ELISA í átta börnum sem fengu sjúkdóminn undir

7 ára aldri og 15 börnum af sama aldri og kyni, sem báru

pneumókokka af sömu/skyldri hjúpgerðí nefkoki. Heildarmagn

immunóglóbúlina og IgG undirflokka og mannan-bindilektíns

(MBL var einnig mælt.

Niðurstöður: Ónæmisgeta allra barna í báðum hópum var

eðlileg, þau höfðu eðlilegt heildarmagn IgM, IgG og IgA m.v.

aldur, en 2/8 tilfella og 5/15 viðmiða höfðu hækkað IgE. Magn

IgG1, IgG2 og IgG4 undirflokka var innan eðlilegra marka

hjá öllum, en 1/8 tilfella og 1/15 viðmiða höfðu hækkað IgG3.

Styrkur MBL í sermi var sambærilegur milli hópa (p=0,455),

en 1/8 tilfella og 3/15 viðmiða höfðu lágt MBL (<500 mg/L).

Við upphaf ífarandi pneumókokkasjúkdóms höfðu börnin lægri

IgG mótefni gegn pneumókokkapróteinum en viðmiðin, og var

munur á styrk gegn CbpA 26-faldur (p=0,005), PsaA 4-faldur

(p=0,005), Ply 4-faldur (p=0,009) og PspA 13-faldur (p<0,001).

Mótefnin hækkuðu í kjölfar sýkingarinnar, en voru mánuði síðar

ennþá lægri en hjá viðmiðum gegn öllum fjórum próteinum.

Ályktun: Lág mótefni gegn CbpA, PsaA, PspA og Ply tengjast

áhættu á að fá ífarandi pneumókokkasjúkdóm. Virkt ónæmissvar

gegn meinvirknipróteinunum virðist skipti máli fyrir vernd gegn

ífarandi pneumókokkasjúkdómi. Skortur á mótefnum í upphafi

sýkinga getur bent til að viðkomandi prótein gegni mikilvægu

hlutverki í sjúkdómsferlinu og séu því líklega heppileg til

notkunar í bóluefni.

 

V 90 Hlutverk adipókína í meingerð sóra

Johnston A.1, Arndís Sigmarsdóttir2, Sverrir I. Gunnarsson2, Sigurlaug

Árnadóttir2, Steingrímur Davíðsson3, Helgi Valdimarsson1, 2

1Ónæmisfræðideild, Landspítala, 2læknadeild HÍ, 3Bláa Lónið Heilsulind,

240 Grindavík

andrewj@landspitali.is

 

Inngangur: Fituvefur er ekki lengur álitinn óvirk

orkubirgðageymsla heldur mögulegur áhrifavaldur í meingerð

sumra ónæmisfræðilegra sjúkdóma. Sóri (psoriasis) er algengur

sjálfsofnæmissjúkdómur er hrjáir 2% íbúa Norður Evrópu og

sýnt hefur verið að offita sem er áhættuþáttur fyrir þennan

sjúkdóm, tengist beint virkni sjúkdómsins.

Markmið: Markmið þessarar rannsóknar var því að kanna

sambandið milli offitu og sóra og þá sérstaklega þeirra

frumuboðefna sem eru að öllu eða einhverju leyti framleidd

af fituvef (adipókína), þ.e. leptín, resistín, adipónektín, IL-8 og

IL-18. Vitað er að þessi adipónektín geta haft áhrif á virkni T

frumna og sýnifrumna og þar með á virkni sórans.

Efniviður og aðferðir: Hæð, þyngd og mittismál voru mæld og

sjúkdómsvirkni metin (PASI) hjá sórasjúklingum (n=32) sem

komu til meðferðar í Heilsulind Bláa Lónsins. Blóðsýni voru

tekin úr fastandi sjúklingum fyrir og eftir UVB ljósameðferð

og böðun í lóninu. ELISA aðferð var notuð til að mæla þéttni

leptíns, leptínviðtaka, resistíns, adipónektíns, IL-8, IL-18 og IL-

22 í sermi. Viðmiðunarhópur (n=32) samanstóð af einstaklingum

sem voru sambærilegir sjúklingunum að því er varðar kyn, aldur

og BMI.

Niðurstöður: Við upphaf rannsóknarinnar var enginn marktækur

munur á styrk leptíns, leptínsviðtaka, adipónektíns, IL-18 eða IL-

22 milli sórasjúklinga og viðmiðunarhóps. Hins vegar var þéttni

bæði resistíns og IL-8 marktækt hækkað í sjúklingahópnum

(p≤0,005) og auk þess var jákvæð fylgni milli þéttni resistíns í

sermi og sjúkdómsvirkni (r=0.412, p=0,019). Við lok meðferðar

voru marktæk tengsl milli bötnunar og lækkunar á styrk IL-8 og

IL-22 í sermi. Hins vegar hækkaði IL-18.

Ályktun: Þessar niðurstöður benda til þess að sum frumuboðefni

sem uppruna sinn eiga í fituvef séu mikilvægir bólgumiðlar og

gætu verið tengdir meingerð sóra í of feitum einstaklingum.

 

V 91 Genatjáning í forverafrumum: Samanburður

á genatjáningu í óræktuðum blóðmyndandi forvera

frumum (CD34+) og óræktuðum bandvefsforverafrumum

(CD105+CD34+CD31-CD45-)

 

Katrine Frønsdal1, Aboulghassem Shahdadfar1, Xiaolin Wang1, Ólafur E.

Sigurjónsson1, Andrew C. Boquest2 Siv H. Tunheim4 Jan E. Brinchmann1)

1Institute of Immunology, Osló, 2Blóðbanka Landspítala 3Centre

for Occupational and Environmental Medicine, Rikshospitalet-

Radiumhospitalet Medical Centre, Oslo, 4Institute of Basic Medical

Sciences, Oslóarháskóla

oes@landspitali.is

 

Inngangur: Vitað hefur verið um tilvist blóðmyndandi

stofnfrumna og bandvefsstofnfrumna í beinmerg í áratugi.

Erfiðlega hefur gengið að einangra bandvefstofnfrumur

beint úr beinmerg í nægjanlegu magni (á frumuræktunar) til

að hægt sé að framkvæma örflögugreiningar á þeim. Nýlega

voru einangraðar fjölhæfar (sérhæfast yfir í brjósk, bein og

fituvef) bandvefsstofnfrumur úr fituvef (CD105+CD34+CD31-

CD45-) í nægjanlegu magni þannig að hægt var að gera á

þeim örflögugreiningu (cDNA microarray) og bera saman við

örflögugreiningu á CD34+ blóðmyndandi forverafrumum.

Markmið: Bera saman genatjáningarmynstur tveggja frumugerða

með stofnfrumu eiginleika, úr mesoderm, sem ekki hafa verið

einangraðar með frumuræktun.

Aðferðir: CD34+ frumur (blóðmyndandi forverafrumur) og

CD105+CD34+CD31-CD45- frumur (bandvefsforverafrumur)

voru einangraðar með segulkúluaðferðum, RNA einangrað úr

þeim og örflögugreining framkvæmd og borin saman. Real time

PCR aðferðum var beitt til að staðfesta niðurstöður úr völdum

genum af örflögunum. Borin var saman tjáning úr þremur

einstaklingum fyrir hvora frumugerð.

Niðurstöður: Niðurstöður okkar benda til þess að í báðum

frumuhópunum er að finna gen sem hafa tengsl við

stofnfrumueiginleika. Í bandvefsforverafrumunum fundust

meira af genum sem eru tengd mesoderm og ectoderm sérhæfingu

en gen sem tengjast endoderm sérhæfingu var að finna í báðum

frumugerðum. Viðtakar sem tengjast WNT og TGFβ ferlunum

var að finna í meira mæli í bandvefsforverafrumunum auk þess

sem gen sem tengjast taugamyndun voru í töluverðum mæli.

Ályktanir: Flest bendir til þess að í CD34+ forverafrumum sé

búið að slökkva á flestum genum sem tengjast stofnfrumuhæfni

en í bandvefsforverafrumum er fjöldi þessara gena tjáður. Þetta

gæti bent til þess að bandvefsforverafrumur hafi meiri hæfni

sem stofnfrumur en CD34+ forverafrumur.

 

V 92 B-minnisfrumur sem myndast við bólusetningu gegn

meningókokkum C eru langlífar

 

Maren Henneken1, Nicolas Burdin2, Einar Thoroddsen3, Sigurveig Þ.

Sigurðardóttir1,4, Emanuelle Trannoy2, Ingileif Jónsdóttir1,4

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2Sanofi Pasteur, Marcy l Étolie, Frakklandi,

3 háls-, nef- og eyrnadeild Landspítala, 4læknadeild HÍ

marenh@landspitali.is

 

Inngangur: Mikilvægt er að bólusetning veki ónæmisminni

sem veitir langtímavernd gegn smitsjúkdómum. Markmið

rannsóknarinnar var að kanna myndun og viðhald Bminnisfrumna

gegn fjölsykru (FS) Neisseria meningitides

 

(meningókokka) af gerð C (MenC)

Aðferðir: B-frumur voru merktar með flúrskinsmerktri MenCFS

og tíðni þeirra metin í flæðifrumusjá eftir bólusetningu

fullorðinna (n=12) með MenC-FS tengdri TT (MenC-TT), og

ungbörnum (n=21) sem fengu MenC-TT sex og átta mánaða, og

eldri börunum sem fengu einn skammt. Tíðni MenC-FS sértækra

plasmafrumna fyrir var mæld með ELISPOT og mótefni mæld

með ELISA.

Niðurstöður: Tíðni MenC-FS sértækra B-frumna í blóði var

hæst á níunda degi (0,07% fyrir og 0,29% eftir bólusetningu), og

marktæk aukning var í tíðni MenC-FS-sértækra plasmafrumna.

MenC-sértæk IgA mótefni voru 1,2µg/ml og 5,0µg/ml fyrir og

eftir bólusetningu (p=0,002), IgG mótefni voru 1,9µg/ml og 5,4µg/

ml fyrir og eftir bólusetningu (p=0,006) og hátt hlutfall IgG/IgM

benti til minnissvars. Í ungbörnum sem fengu tvo skammta af

MenC-TT var tíðni MenC-FS sértækra 0,16% og IgG mótefni

1,5µg/ml. Í börnum sem fengu einn skammt af MenC-TT 0,5-2

(n=15), 3-10 (n=14) eða 11-18 (n=4) ára gömul var tíðni MenCFS

sértækra B-frumna var 0,12%, 0,10% og 0,08% og magn IgG

mótefna var 1,3, 4,2 og 1,6 µg/ml. Langflestar MenC-FS sértækar

B frumur höfðu svipgerð minnisfrumna (86,6%; 6,7-100%) og

það var marktæk fylgni milli tíðni MenC-FS sértækra B-frumna

og MenC-FS sértækra B-minnisfrumna (r=0,931, p<0,001).

Ályktun: Rannsókn okkar sýnir að hægt er að greina og meta

tíðni FS-sértækra B-minnisfrumna þrem árum eftir bólusetningu

með próteintengdu fjölsykrubóluefni, jafnvel hjá börnum sem

fengu einn skammt af bóluefni sem ungabörn. Aðferðin mun

gagnast við mat á langtímaáhrifum bólusetninga.

 

 

V 93 Mótefnasvar og ónæmisminni aukast við bólusetningu

nýburamúsa með prótein-tengdum meningókokkafjölsykrum

C ef ónæmisglæðirinn LT-K63 er gefinn með

Siggeir F. Brynjólfsson1,2, Stefanía P. Bjarnarson1,2, Giuseppe Del Giudice3,

Ingileif Jónsdóttir1,2

1Ónæmisfræðideild Landspítala,2læknadeild HÍ, 3Novartis Vaccines, Siena,

Ítalíu

siggeir@landspitali.is

 

Inngangur: Ónæmiskerfi nýbura einkennist af vanþroska. Því

er brýnt að þróa bólusetningaleiðir sem hámarka vernd gegn

smitsjúkdómum, sérstaklega í nýburum. Meningókokkar, sem

geta valdið heilahimnubólgu og blóðsýkingu, er gott dæmi um

slíkan sýkil. Nýburamúsamódel fyrir pneumókokkasýkingar

hefur verið aðlagað að bólusetningu gegn meningókokkum.

Þar sem meningókokkar sýkja ekki mýs er verndandi virkni í

sermi eftir bólusetningu metin in vitro sem „serum bactericidial

activity“ (SBA). Verndandi áhrifum próteintengdra MenC

bóluefna hefur verið lýst í unglingum og ungbörnum en þau

hafa ekki verið gefin nýburum.

Markmið rannsóknarinnar var að meta hæfni próteintengds

fjölsykrubóluefnis gegn meningókokkum af gerð C (MenCCRM197)

til að vekja ónæmisvar í nýburamúsum. Áhrif

ónæmisglæðisins LT-K63 og mismunandi bólusetningaleiða

voru einnig könnuð.

Aðferðir: Nýburamýs (einnar viku gamlar) voru frumbólusettar

með MenC-CRM með eða án LT-K63, undir húð (s.c.) eða um

nef (i.n.) og endurbólusettar 16 dögum síðar með MenC-CRM

með eða án LT-K63, MenC fjölsykru, LT-K63 eða salvatni eftir

sömu leið. Mótefni voru mæld með ELISA og minnismyndun

metinn. Eftir er að mæla SBA.

Niðurstöður: MenC-CRM var lítt ónæmisvekjandi, en LT-K63

jók ónæmisvarið marktækt gagnvart MenC-CRM bæði við

bólusetningu s.c. og i.n. Endurbólusetning með MenC-CRM

og LT-K63 kallaði fram sterkt ónæmisvar og mikla aukningu

í IgG mótefnamagni, sem gefur til kynna að minnisfrumur

hafi myndast við frumbólusetningu. Endurbólusetning með

fjölsykru og LT-K63 gaf slakt mótefnasvar.

Ályktun: Rannsóknin sýndi að ónæmisglæðirinn LT-K63

eykur mótefnasvar og ónæmisminni gegn MenC-CRM í

nýburamúsum, bæði við bólusetningu s.c. og i.n., og bendir til að

hægt sé að þróa örugga og öfluga leið til bólusetninga nýbura

gegn meningókokkum C.

 

V 94 Tjáning á hCAP18/LL-37 í kverkeitlum

 

Sigrún Laufey Sigurðardóttir1,2 ,Guðmundur Hrafn Guðmundsson,3 Helgi

Valdimarsson,1,2 Andrew Johnston1

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2læknadeild HÍ, 3líffræðistofnun HÍ

andrewj@landspitali.is

 

Inngangur: LL-37 er örverudrepandi peptíð með breiða virkni

gegn ýmsum bakteríum auk þess sem það er virkur efnatogi og

hefur áhrif á stjórnun ónæmissvara.

LL-37 var nýlega greint í kverkeitlum (palatine tonsils) en

virkni þess og tjáning hefur ekki verið að fullu rannsökuð.

Markmið: Markmið verkefnisins var að greina hvaða frumur tjá

LL-37 í kverkeitlum.

Efni og aðferðir: Tjáning á LL-37 var metin með ónæmisfræðilegum

vefjalitunum á kverkeitlum fjarlægðum vegna

endurtekinna sýkinga úr fimm sórasjúklingum og 15 einstaklingum

án sóra auk fimm kverkeitla sem fjarlægðir voru

vegna ofvaxtar. LL-37 jákvæðar frumur voru greindar með

flúorljómandi mótefnum.

Niðurstöður: Þekja kverkeitlaganga (crypts) tjáði mikið af LL-

37 en hins vegar var flöguþekjan einungis jákvæð á svæðum með

ífarandi hvítfrumum sem reyndust að stærstum hluta vera sterkt

jákvæðir neutrofílar. Makrófagar virtust ekki tjá peptíðið en

veik tjáning var til staðar á ljósa svæði sumra virkra kímmiðja

í kverkeitlum fjarlægðum vegna endurtekinna sýkinga úr

einstaklingum með eða án sóra. Tvílitun með flúorljómandi

mótefnum leiddi í ljós að algengustu angafrumur ljósa svæðisins

(CNA.42+) tjáðu ekki peptíðið heldur var um að ræða lítinn

undirhóp CD13+ angafrumna.

Ályktun: LL-37 tjáning í kverkeitlum er helst að finna í

neutrófílum. Ennfremur virðast CD13+ angafrumur, staðsettar

í virkum kímmiðjum, tjá peptíðið sem bendir til þess að LL-37

gæti tekið þátt í stjórnun ónæmissvara og haft áhrif á myndun

eða hrörnun kímmiðja.

 

V 95 Ónæmisglæðirinn LT-K63 nær að yfirvinna aldursháðar

takmarkanir í myndun kímmiðja og mótefnaseytandi

frumna gegn próteintengdu pneumókokkafjölsykru bóluefni

í nýbura músum

Stefanía P. Bjarnarson1,2, Brenda C. Adarna1, Maren Henneken1, Giuseppe

Del Giudice3, Emanuelle Trannoy4, Ingileif Jónsdóttir1,2

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2læknadeild HÍ, 3Novartis Vaccines, Ítalíu,

4Sanofi pasteur, Frakklandi

stefbja@landspitali.is

 

Inngangur: Langtímavernd gegn sýkingum byggist á B

minnisfrumum. Myndun þeirra tengist flokkaskiptum og

sækniþroskun mótefna sem fer fram í kímmiðjum eitilvefja. Við

höfum sýnt að próteintengd pneumókokkafjölsykra (Pnc-TT)

með ónæmisglæðinum LT-K63 eykur mótefnamyndun og vernd

gegn pneumókokkasýkingum í nýburamúsum.

Markmið: Markmið rannsóknarinnar var að kanna myndun

kímmiðja og mótefnaseytandi frumna (AbSC) í nýburamúsum

(1 vikna) eftir frumbólusetningu með Pnc-TT (Pnc-TT) og áhrif

LT-K63, samanborið við fullorðnar mýs.

Efni og aðferðir: Nýburamýs og fullorðnar mýs voru bólusettar

undir húð (s.c.) með Pnc-TT eða ásamt LT-K63. Mýs sem fengu

saltvatn eða einungis LT-K63 voru notaðar sem viðmið. Miltu

voru einangruð, á degi 14 eftir frumbólusetningu nýburamúsa

og degi 10 úr fullorðnum músum, helmingur miltans var skorðað

í OCT og snöggfryst. Skornar voru 7 μm þykkar vefjasneiðar og

litaðar með PNA sem einkennir virkjaðar kímmiðjur, IgM sem

litar B frumur sem hafa ekki hafa farið í gegnum flokkaskipti

og IgG sem litar þær sem hafa farið í gegnum flokkaskipti. Hinn

helmingur miltans var nýttur til að meta fjölda IgG sértækra

AbSC miltisfrumna bæði fyrir fjölsykru- og próteinhluta

bóluefnisins með ELISPOT.

Niðurstöður: Í Pnc1-TT bólusettum nýburum voru marktækt

færri PNA, IgG eða IgM jákvæðar kímmiðjur en í fullorðnum.

Einnig voru kímmiðjur í nýburum minni og form þeirra ekki

eins fullmyndað og í fullorðnum músum. Sértækar IgG AbSC

voru vart mælanlegar í nýbura-músum, sérstaklega gegn

fjölsykruhluta bóluefnisins. Þegar ónæmisglæðirinn LT-K63 var

gefinn með bóluefninu varð aukning á fjölda kímmiðja bæði í

nýfæddum og fullorðnum músum, en minni aldursháður munur.

Mikilvægast var að kímmiðjur í nýburum voru stærri og form

þeirra líkara því sem sást í fullorðnum músum. Ónæmisglæðirinn

LT-K63 jók einnig marktækt fjölda IgG AbSC gegn fjölsykru- og

próteinhluta bóluefnisins í nýburamúsum.

Ályktun: LT-K63 nær að yfirvinna takmörkun í kímmiðjumyndun

nýburamúsa og myndun fjölsykrusértækra IgG mótefnamyndandi

miltisfrumna.

 

V 96 Ný rannsóknaraðferð til greiningar á jarðhnetu–

ofnæmi

 

Valentínus Þ. Valdimarsson1,2, Sigurveig Þ. Sigurðardóttir2, Inga

Skaftadóttir2, Michael Clausen3, Björn R. Lúðvíksson1,2

1Læknadeild HÍ, 2rannsóknastofnun Landspítala, ónæmisfræði-deild,

3göngudeild ofnæmis, lungna og svefns, Landspítala

valentv@hi.is

 

Inngangur: Fæðuofnæmi er algengur sjúkdómur sem veldur

flestum tilfellum ofnæmislosts í börnum. Greining þess er oft

vandkvæðum bundin. U.þ.b. 20% telja sig vera með fæðuofnæmi

en einungis um 2% eru greindir með IgE miðlað ofnæmissvar.

Hér er lýst aðferð til greiningar fæðuofnæmis sem grundvallast

á virkjun hvítfrumna í blóði.

Efniviður og aðferðir: Rannsakaðir voru einstaklingar með

(n=5) eða án (n=3) jarðhnetuofnæmi. Sértæk flúorskinsmerkt

músamótefni fyrir CD63 og CD203c var blandað í heilblóð

með eða án ofnæmisvaka (jarðhnetur) og svörun metin í

frumuflæðissjá (basófílvirkjunarpróf/BVP). Ofnæmi var einnig

metið með mælingu á sértæku IgE með ImmunoCAP aðferð og

ofnæmishúðprófum (SPT).

Niðurstöður: Hlutfall sértækt merktra frumna (BVP) jókst

marktækt frá 4,19 ±0,6% í 60,88 ±31,9% (p=0,008) hjá þeim sem

voru klínískt með jarðhnetuofnæmi en ekki hjá viðmiðunarhópi.

Marktæk fylgni var á milli svörunar BVP miðað við SPT

(R=0,817; p=0,013) en hins vegar náði fylgni milli BVP og

sértæks IgE ekki marktækni (R=0,602; p=0,102). Samanburður

á næmi og sértæki er umtalsvert betri fyrir BVP en SPT og

sértækt IgE (sjá töflu I).

 

Tafla I. Næmi og sértæki reiknað miðað við álit ofnæmislæknis um

einstaklinga með eða án jarðhnetuofnæmi.

 

Ályktanir: BVP er gott til þess að greina jarðhnetuofnæmi

og jafnvel vænlegra en SPT og mæling á sértæku IgE. SPT og

mæling á sértæku IgE sem er hærra en 15 kUA/L greinir of

marga falskt neikvætt en mæling á sértæku IgE hærra en 0,35

kUA/L greinir of marga falskt jákvætt.

 

V 97 Ónæmissvörun og verndandi áhrif prótínbóluefna

gegn pneumókokkum í nýburamúsum

Þórunn Ásta Ólafsdóttir1,2, Pétur Sigurjónsson1,2, James C. Paton3, Ingileif

Jónsdóttir1,2

1Ónæmisfræðideild Landspítala, 2læknadeild HÍ, 3University of Adelaide,

Ástralíu

thorasta@landspitali.is

 

Inngangur: Flest prótín eru ónæmisvekjandi frá fæðingu og

því ættu pneumókokka-prótínbóluefni að geta vakið upp

ónæmissvar í nýburum. Vel varðveitt prótín gætu veitt vernd

gegn mörgum hjúpgerðum í mismunandi heimssvæðum. PspA,

CbpA og PdB eru vel skilgreind pneumókokkaprótín sem hafa

verið rannsökuð með tilliti til bóluefnagerðar.

Markmið: Markmið rannsóknarinnar var að meta ónæmisvekjandi

og verndandi áhrif þessara þriggja prótína í nýburamúsum.

Efniviður og aðferðir: Nýburamýs voru bólusettar þrisvar, undir

húð (s.c) eða um nef (i.n) með PspA einu sér eða í blöndu

með CbpA og PdB, með eða án CpG2006. IgG mótefni voru

mæld með ELISA. Tveimur vikum eftir þriðju bólusetningu

voru mýsnar sýktar um nef með S. pneumoniae og lungna- og

blóðsýking metin með því að telja kóloníu myndandi einingar

(CFU). Mýs sem fengu blöndu allra prótínanna s.c. voru með

marktækt hærri mótefni gegn CbpA og PdB en óbólusetti

hópurinn. CpG2006 jók mótefnasvarið gegn PdB (p=0,002) eftir

i.n. bólusetningu miðað við ef enginn ónæmisglæðir var gefinn

með bóluefninu og mótefnasvör gegn CbpA voru marktækt

hærri (p=0,038) ef CpG var gefinn með bóluefninu um nef

miðað við óbólusetta hópinn. Hærri PspA mótefni mældust

í músum sem bólusettar voru með PspA og CpG2006 s.c.

(p<0,001) og i.n. (p=0,01) og þær höfðu færri CFU í blóði (s.c.

p<0,001, i.n. p=0,041) og lungum (s.c. p=0,004, i.n. p<0,001) en

óbólusettar mýs. Mýs sem fengu blöndu allra þriggja prótínanna

höfðu einnig minni sýkingu í lungum en óbólusettu mýsnar, en

ekki var munur á sýkingu í blóði.

Niðurstöður: Niðurstöður okkar sýna að PspA, CbpA og PdB eru

ónæmisvekjandi í nýburamúsa líkani og að mótefni gegn PspA

veita mesta vernd gegn pneumókokkasýkingu um nef. Þetta

nýburamúsalíkan er hægt að nota til að prófa ný prótínbóluefni

fyrir yngsta markhóp pneumókokkabólusetninga.

 

V 98 Áhrif æðaþelsfrumna á þekjufrumur brjóstkirtils

 

Sævar Ingþórsson1,2, Valgarður Sigurðsson1,2, Magnús Karl Magnússon1,

Þórarinn Guðjónsson1

1 Blóðmeinafræðideild Landspítala, 2 rannsóknastofu Krabbameinsfélags

Íslands og HÍ í sameinda- og frumulíffræði

saevari@hi.is

 

Inngangur: Það verður sífellt greinilegra að ekki er nóg að horfa

á einstakar frumugerðir þegar kanna á form og starfsemi líffæra.

Innan sérhvers vefjar eru fjölmargar frumugerðir í nánum

samskiptum hver við aðra og hver og ein hefur áhrif á umhverfi

sitt. Í brjóstkirtlinum er grunneiningin hið tvílaga kirtilber og er

það háð samskiptum við millifrumefni og frumur stoðvefjar. Við

framþróun æxlisvaxtar riðlast samskipti fruma sem leiðir til taps

á eðlilegri formgerð og ífarandi vaxtar. Sýnt hefur verið fram á

að æðamyndun er mikilvægur þáttur í framþróun æxlisvaxtar

þar sem nýjar æðar flytja súrefni og næringarefni til æxlisins.

Lítið er hins vegar vitað hvaða áhrif æðaþelsfrumur hafa vöxt

og sérhæfingu þekjufruma.

Markmið: Að kanna áhrif æðaþelsfruma á þekjufrumur

brjóstkirtilsins og greina hvaða þættir það eru sem áhrifunum

valda.

Aðferðir: Notast var við þrívíð frumuræktunarlíkön sem

endurspegla betur en hefðbundin tvívíð frumuræktun umhverfi

frumnanna í líkamanum. Við höfum nýlega þróað aðferð

til einangrunar og langtíma ræktunar á æðaþelsfrumum úr

brjóstkirtli. Æðaþeli og þekjufrumum var steypt inn í gel og

áhrif á vöxt metin. Frumuþyrpingar í gelum voru taldar og stæð

þeirra mæld. Að loknum ræktunartíma voru gelin fixeruð og

mótefnalituð með flúrljómandi mótefnum gegn frumusértækum

kennipróteinum. Til að greina áhrif æðaþelsins á þekjufrumurnar

voru frumur ræktaðar aðskildar á transwell filtrum ásamt því að

æti af æðaþelsfrumum var notað á þekjufrumur. Ennfremur

voru hindrar gegn tyrosín-kínasa viðtökum notaðir til að bera

kennsl á þá þætti sem mest áhrif hafa.

Niðurstöður: Æðaþelsfrumur höfðu vaxtarhvetjandi áhrif

á þekjuvefsfrumur. Æðaþelsfrumurnar vaxa ekki sjálfar

þegar þær eru ræktaðar í geli sem auðveldar að þekja þær frá

þekjufrumum í rækt. Hægt var að hindra áhrif æðaþelsins með

því að nota mótefni sem hindra starfræna virkni tyrosín-kínasa

viðtaka á þekjufrumunum.

Ályktun: Æðaþelsfrumur örva vöxt þekjufruma og þessum

áhrifum er að hluta til miðlað gegnum tyrosín-kínasa viðtaka

á yfirborði þekjufruma. Áframhaldandi rannsóknir miða að

því að skilgreina hlutverk tyrosín-kínasa viðtaka í þroskun og

sérhæfingu brjóstkirtilsins.

 

V 99 Tjáningarmynstur Sprouty stjórnpróteina í eðlilegum

brjóstkirtli

 

Valgarður Sigurðsson1,2, Katrín Briem1, Sævar Ingþórsson1,2, Þórarinn

Guðjónsson1, Magnús Karl Magnússon1

1Rannsóknastofa í frumulíffræði, blóðmeinafræðideild Landspítala, 2rannsóknastofu

í sameinda- og frumulíffræði, Krabbameinsfélag Íslands og HÍ

valgardur@krabb.is

 

Inngangur: Boðferlar sem taldir eru mikilvægir fyrir greinótta

formgerð ýmissa vefja eru vel varðveittir milli mismunandi

líffæra og mismunandi dýrategunda og eru boð gegnum tyrosínkínasa

viðtaka dæmi um slíka boðferla. Innanfrumustjórnprótein

sem tilheyra sprouty fjölskyldunni hafa áhrif á virkni tyrosínkínasa

viðtaka og hafa þannig virk áhrif á greinótta formgerð

ýmissa líffæra. Fundist hafa fjögur mismunandi sprouty gen

í manninum; sprouty-1, 2, 3 og 4. Sýnt hefur verið að sprouty

prótein gegna mikilvægu hlutverki í myndun greinóttrar

formgerðar í lungum, nýrum og æðakerfi en hlutverk þeirra í

brjóstkirtli manna hefur lítið verið kannað.

Markmið: Skilgreining á tjáningarmynstri sprouty próteina í

brjóstkirtli.

Aðferðir: Tjáning sprouty próteina í brjóstvef frá brjóstaminnkunaraðgerðum

og í ræktuðum frumum var metin með

mótefnalitun, western blot, og Real time-PCR.

Niðurstöður: Mótefnalitanir á vefjasneiðum úr brjóstkirtli

sýna að sprouty-2 er tjáð í Þekjufrumum og í nokkru mæli í

æðaþelsfrumum en ekki sást nein tjáning í bandvefsfrumum.

Tjáning á sprouty-3 fannst í meira mæli í vöðvaþekjufrumum

og frekar í stærri göngum en endastykkjum og kirtilberjum.

Unnið er að því að fá niðurstöður úr frumuræktunum en

fyrstu niðurstöður benda til þess að bæði þekjufrumur og

stoðvefsfrumur tjái sprouty-2 í rækt. Niðurstöður á sprouty-3 í

ræktuðum frumum úr brjóstkirtli liggja ekki fyrir.

Ályktun: Niðurstöður okkar sýna að sprouty-2 og -3 eru tjáð

í brjóstkirtli en á mismunandi stöðum. Sprouty-2 finnst bæði

í þekjufrumum og stoðvefsfrumum en sprouty-3 aðallega í

vöðvaþekjufrumum. Það að sprouty 3 sé meira tjáð í stærri

göngum bendir til að hlutverk þess í brjóstkirtlinum gæti verið

að hindra greinótta formgerð sem er meira einkennandi fyrir

endastykki brjóstkirtilsins.

 

V 100 Vinnsla stofnfrumna fyrir háskammtalyfjameðferð á

Íslandi 2003-2006

Steinunn J. Matthíasdóttir1, Leifur Þorsteinsson1, Björgvin Hilmarsson1,

Kristbjörn Orri Guðmundsson1, Ólafur E Sigurjónsson1, Erna

Guðmundsdóttir1, Svala Karlsdóttir1, Guðmundur Rúnarsson2, Sigrún

Reykdal2, Brynjar Viðarsson,2 Hlíf Steingrímsdóttir2, Þórunn

Sævarsdóttir2,Þorbjörn Jónsson1, Sveinn Guðmundsson1)

Blóðbankinn1, blóðlækningadeild Landspítalans2

steinmat@lsh.is

 

Inngangur: Háskammtalyfjameðferð með stofnfrumustuðningi

þar sem frumur eru einangraðar frá sjúklingi (autologous)

í sjúkdómshléi (remission), hefur verið hratt vaxandi meðferðarform

gegn ýmsum illkynja sjúkdómum frá upphafi níunda

áratugarins. Frumurnar eru ýmist einangraðar úr beinmerg eða

blóði eftir tilfærslu úr merg í blóð. Fyrsta söfnun og vinnsla af

þessu tagi var framkvæmd á Landspítala í desember 2003.

Markmið: Markmiðið er að draga saman niðurstöður

stofnfrumuvinnslunnar fyrstu þrjú ár starfseminnar á

Landspítala.

Efniviður og aðferðir: Í lok árs 2006 höfðu 48 sjúklingar hafið

meðferð, 29 með eitlakrabbamein (lymphoma), þar af sex með

Hodgkins sjúkdóm, 16 með mergfrumuæxli (multiple myeloma)

og þrír með hvítblæði. Tilfærsla á stofnfrumum (CD34+) úr merg

í blóð var gerð með frumuvaxtaþætti (G-CSF) eða vebeside

að undangenginni meðferð með frumuhemjandi lyfjum.

Stofnfrumum var safnað með blóðskilunarvél (apheresis).

CD34+ frumur voru taldar með frumuflæðissjá. Fjöldi lifandi

frumna (viability) var ákvarðaður með 7-AAD.

Niðurstöður: Frá sjúklingunum 46 þar sem tilfærsla tókst var

safnað 114 sinnum, meðaltal 2,5 (1-5). Meðalheildarfjöldi

CD34+ frumna sem tókst að safna frá hverjum sjúklingi var

9,0x106/kg (3,0x106/kg-31,0x106/kg). Þrjátíu og þrír sjúklingar

hafa fengið sínar frumur til baka að hluta eða öllu leyti. Allir

fengu lifandi CD34+ frumur, ≥2,0x106/kg, sem er það lágmark

sem fjölmargir rannsóknarhópar leggja til viðmiðunar svo

að rótun (engraftment) verði í beinmergnum. Hjá öllum

sjúklingunum varð rótun (fjöldi hvítfrumna mælist ≥0,5x109/

L) aðeins 12-14 dögum eftir ígræðslu. Á sama hátt var fjöldi

á blóðflögum kominn upp í ≥25,0x109/L á 15-17 dögum eftir

ígræðslu.

Ályktanir: Á fyrstu þremur árum starfseminnar hefur verið

safnað stofnfrumum hjá 46 sjúklingum. Að meðaltali þurfti að

safna 2,5 sinnum hjá hverjum sjúklingi. Söfnun stofnfrumna

hjá sjúklingum sem fá háskammtameðferð er vaxandi

meðferðarform hér á landi. Fyrstu niðurstöður benda til

árangurs í takt við það sem gerist í nágrannalöndum okkar.

 

V 101 Eðlileg enduruppsetning á bak-kviðlægri genatjáningu

eftir endurmyndun á fósturmænu kjúklinga

 

Ólafur E. Sigurjónsson1,2,3,, Gabor Halasi3,, Kobra Sultani3, Torstein

Egeland2, Joel C. Glover3

Blóðbanki Landspítalans1, Institute of Immunology, Rikshospitalet

University Hospital and University of Oslo2, Department of Physiology,

Institute of Basic Medical Science, University of Oslo, 0319 Oslo, Norway3

oes@landspitali.is

 

Inngangur: Mismunandi taugar í fósturmænu kjúklinga

myndast frá mismunandi taugaforverafrumum sem er að finna

í afmörkuðum forverasvæðum í fósturmænunni. Þessi svæði

er hægt að aðgreina með því að skoða bak-kviðlæg (dorsalventral)

tjáningu mismunandi umritunarþátta. Fósturmæna

kjúklinga getur endurmyndast mjög sértækt snemma í þroskun

þeirra. Við höfum áður sýnt fram á að við slíka endurmyndun

þroskast taugar á réttan hátt og myndast á réttum stöðum. Hins

vegar er lítið vitað um það hvernig þetta á sér stað eða hvort

enduruppsetning á bak-kviðlægri tjáningu umritunarþátta,

sem eru taldir stýra því hvar ákveðnar tegundir tauga myndast

í fósturmænunni, eigi sér stað og þá hvenær í endurmynduninni.

Markmið: Að athuga hvort endurmyndun á fósturmænu kjúklinga

leiði til enduruppsetningar á sértækri bak-kviðlægri tjáningu

umritunarþátta í taugaforverafrumum og taugafrumum.

Aðferðir: Um það bil 100µm langur hluti (öðru megin) á

fósturmænu kjúklinga (HH15, HH16 og HH17) var fjarlægður

með örskurði og látinn endurmyndast (í allt að 36 t). Tjáning á

umritunarþáttum (Pax-7, Pax6, Nkx2.2) og taugafrumugenum

(HB9, Isl1, Isl2, Pax-2, En1, Lim1/2, Lim3, Lmx1, Brn3a) í

fósturmænunni var athuguð með mótefnalitun, 4, 8, 12, 24 og 36

tímum eftir örskurðinn. Image J softwear (NIH) var notað til að

telja frumur og meta stærð endurmyndaðs svæðis.

Niðurstöður: Í þeim tilfellum þar sem endurmyndun á

fósturmænu verður (36% tilfella), á sér stað enduruppsetning

á taugaforverasvæðum samkvæmt tjáningu umritunarþátta.

Þegar við skoðum þetta á meðan endurnýjun á sér stað, benda

niðurstöður til þess að enduruppsetning á taugaforverasvæðum

eigi sér stað á meðan endurnýjun á fósturmænunni fer fram,

frekar en að endurnýjun á fósturmænunni eigi sér stað og

svo séu taugaforverafrumusvæði sett upp eftir að mænan er

fullmynduð.

Ályktanir: Aukinn skilningur á endurmyndun fósturmænu

í kjúklingafóstrum gefur okkur innsýn í bæði almenna

líffræði fósturþroska taugakerfisins og gefur einnig hugmyndir

um mögulega endurmyndun á taugakerfinu í fullorðnum

einstaklingum.

 

V 102 Genatjáningargreining á blóðmyndandi

forverafrumum sýnir fram á að Dlg7 sé mögulegt stofnfrumugen

 

Kristbjörn Orri Guðmundsson1, Leifur Þorsteinsson1, Ólafur E.

Sigurjónsson1, Jonathan R. Keller3, Karl Olafsson2, Torstein Egeland4,

Sveinn Guðmundsson1, Þórunn Rafnar5

1Blóðbanki Landspítala, 2kvensjúkdómadeild Landspítala, 3National Cancer

Institute-USA, 4Immunologisk Institutt – Rikshospitalet Oslo, 5Urður

Verðandi Skuld

kristbj@landspitali.is

 

Inngangur: Þrátt fyrir miklar framfarir í rannsóknum á

stofnfrumum á undanförnum árum hefur ekki verið sýnt fram á

hvernig sjálfsendurnýjunarhæfni og sérhæfing stofnfrumna á sér

stað með fullnægjandi hætti. Á undanförnum árum hefur með

frumuræktunar- og dýratilraunum verið sýnt fram á ýmis

erfðafræðileg stjórnkerfi sem virðast hafa áhrif á þessi

ferli stofnfrumna. Þar er meðal annars um að ræða ýmsa

umritunarþætti, frumuhringshindrara, gen sem stjórna umritun

og ýmis prótein sem tengjast þroskunarferlum.

Markmið: Að nota stofnfrumulínuna KG1 til þess að finna

ný gen sem gegna hlutverki í sjálfsendurnýjun og sérhæfingu

stofnfrumna.

Aðferðir: Við beittum örflögutækni og „subtractive cloning“

aðferðum, til þess að greina gen sem ekki höfðu verið tengd

sjálfsendurnýjun og sérhæfingu í stofnfrumum. Síðan könnuðum

við tjáningu gensins í „primary“ stofnfrumum og könnuðum

áhrif yfirtjáningar í fósturstofnfrumum.

Niðurstöður: Eitt af genunum sem við einangruðum var Dlg7

homolog við drosophilu genið Dlg1. Við höfum sýnt fram á

að Dlg7 er tjáð í frumstæðum blóðmyndandi stofnfrumum

(CD34+CD38-), mesenchymal stofnfrumum, CD133+ frumum,

músa fósturstofnfrumum (mES frumum) en mun minna í

blóðmyndandi froverafrumum og ekki tjáð í sérhæfðum

blóðfrumum. Einnig höfum við sýnt fram á að Dlg7 er tjáð

í nokkrum hvítblæðisfrumulínum og æxlum, þar á meðal í

þvagblöðru, ristli og lifur, en ekki í heilbrigðum aðlægum

vef. Yfirtjáning á Dlg7 í mES frumum, eykur vaxtarhraða

mES frumna og dregur úr sérhæfingu þeirra (færri og smærri

embryoid bodies) og eykur tjáningu á Oct4, Bmp4, Rex1 og

Nanog.

Ályktanir: Við teljum að Dlg7 gegni mikilvægu hlutverki í

stofnrumum við viðhaldi á sjálfsendurnýjunar hæfni stofnfrumna

og í krabbameinsmyndun.

 

V 103 Kortlagning erfðabrenglana með hjálp örflögutækni

í brjóstaæxlum sjúklinga úr fjölskyldum sem bera kímlínustökkbreytingu

í BRCA1 og BRCA2 genunum og úr fjölskyldum

með hækkaða tíðni meinsins án BRCA1/2-stökkbreytingar

 

Haukur Gunnarsson1, Göran Jonsson2, Aðalgeir Arason1, Bjarni A

Agnarsson3, Óskar Þór Jóhannsson4, Johan Vallon-Christersson2, Johan

Staaf2, Hakan Olsson2, Ake Borg2, Rósa Björk Barkardóttir1

1Sameindalíffræðieining, rannsóknastofu í meinafræði, Landspítala,

2Krabbameinsdeild Háskólasjúkrahúsins í Lundi, 3rannsóknastofa í meinafræði,

Landspítala, 4krabbameinsdeild Landspítala

haukur@landspitali.is

 

Inngangur: Um 5-10% brjóstakrabbameinstilfella tilheyra

fjölskyldum með háa tíðni meinsins. Skýra má allt að helming

þeirra með kímlínustökkbreytingu í BRCA1- og BRCA2-

genunum. Ekki hefur tekist að finna önnur gen sambærileg

BRCA1 og BRCA2 sem skýra tilurð sjúkdómsins í hinum

helmingnum.

Markmið: Markmið rannsóknarinnar er að bera saman

tíðni og dreifingu erfðabrenglana í brjóstakrabbameinsæxlum

fjölskyldna með 1) kímlínustökkbreytingu í BRCA1- eða

BRCA2-geni, 2) tíð mein án BRCA1/2-kímlínubreytingar

(BRCAX) og 3) stakstæð (sporadisk) brjóstakrabbamein.

Aðferðafræði: DNA var einangrað úr fersk-frosnum æxlisvef:

BRCA1 (n=24), BRCA2 (n=45), BRCAX (n = 89) og stakstæð

viðmiðunarsýni (n=53). Framkvæmd var örflögurannsókn

(array-CGH). Örflögurnar samanstóðu af yfir 32.400 BACklónuðum

þreifurum með ca. 45 kb. upplausn. Örflögurnar voru

skannaðar inn í tölvu (Agilent microarray scanner), niðurstöður

villurýndar (GenePix Pro) og gögnum hlaðið inn á BASE (Bio

Array Software Environment) til leiðréttingar á bakgrunni

og stöðlunar. CGH-plotter hugbúnaðurinn var notaður til

kortlagningar erfðabrenglana.

Niðurstöður: Tíðni erfðabrenglana er hærri hjá BRCA1- og

BRCA2-hópunum miðað við BRCAX og stakstæða hópinn.

Í samanburði við stakstæða hópinn er tap erfðaefnis á litningi

4 og 5q einkum einkennandi fyrir BRCA1 hópinn en fyrir

BRCA2 hópinn aukning erfðaefnis á 20q og tap erfðaefnis á

13q. BRCAX hópurinn sker sig ekki afgerandi frá stakstæða

hópnum hvað varðar tíðni brenglana og staðsetningu þeirra.

Tíðar brenglanir meðal beggja hópa eru aukning erfðaefnis á 1q,

8q og 16p og tap erfðaefnis á 8p, 11q og 16q.

Ályktun: Niðurstöðurnar gefa til kynna að þau litningasvæði

sem hafa áhrif til myndunar brjóstakrabbameins í fjölskyldum

sem ekki skýrast af stökkbreytingum í BRCA1 og BRCA2

séu mörg hver þau sömu og hafa áhrif í stakstæðum æxlum.

Þær staðfesta einnig mjög háa brenglunartíðni BRCA1 og

BRCA2 æxla sem endurspegla aftur mikilvægi þeirra í DNAviðgerðaferli

frumnanna.

 

V 104 A29T fjölbreytileiki í LTF er algengur í lungnaæxlum

 

Þórgunnur E. Pétursdóttir1, Unnur Þorsteinsdóttir2, Páll H. Möller3,

Jóhannes Björnsson1, Stefan Imreh4, Valgarður Egilsson1, Sigurður

Ingvarsson5

1Rannsóknarstofu í meinafræði, frumulíffræðideild, 2Íslenskri

erfðagreiningu, 3skurðlækningasviði Landspítala, 4Karolinska Institutet,

Microbiology and Tumorbiology Center, Stokkhólmi, 5tilraunastöð HÍ í

meinafræði að Keldum

thorgep@landspitali.is

 

Inngangur: Stutti armur litnings 3 í mönnum er afbrigðilegur

í flestum æxlum. Et (elimination test) er próf sem var þróað,

af samstarfsaðilum okkar á Karolinska Institutet, til að finna

litningasvæði með æxlisbæligenum. Með notkun prófsins fannst

svæði á 3p21.3 sem var nefnt CER1 (common eliminated

region 1). Á svæðinu eru 34 virk gen og miðað við núverandi

þekkingu þykja LIMD1 (LIM domain containing gene 1) og

LTF (lactotransferrin) líklegust sem æxlisbæligen. Nokkrar

rannsóknir hafa verið gerðar sem benda til þess að Ltf og Limd1

próteinin taki þátt í að verjast myndun æxla.

Markmið: Að skilgreina frekar hlutverk LIMD1 og LTF í

sjúkdómsferli krabbameins í mönnum.

Aðferðir: Efniviðurinn samanstendur í heild af 576 mannaæxlum

frá 10 líffærum. Til að meta tíðni úrfellinga var gerð LOH

greining með microsatellite erfðamörkum. Útraðir voru

skimaðar með SSCP aðferð fyrir fjölbreytileika í LTF (eingöngu

lungnaæxli) og LIMD1 og síðan var kannað með raðgreiningu

hvort sá fjölbreytileiki sem fannst væru stökkbreytingar.

Niðurstöður: Við rannsökuðum úrfellingatíðni á CER1 og

bárum saman við tíðni úrfellinga í sama efnivið á tveimur öðrum

þekktum æxlisbæligenasvæðum á 3p. Úrfellingatíðnin var hæst á

CER1 svæðinu (84%). Við fundum fjölbreytileika í basaröðum

bæði LIMD1 og LTF en höfum engar stökkbreytingar fundið

í LIMD1. Í LTF geninu fundum við breytileika í exoni 2 í

hárri tíðni (49%) miðað við kontról (27%). Um er að ræða

basabreytingu sem leiðir til amínósýru skipta úr Alanine yfir í

Threonine (A29T).

Ályktun: Þar sem við fundum mjög háa tíðni úrfellinga á

CER1 bendir það til þess að á svæðinu geti verið æxlisbæligen.

Úrfellingarnar voru ekki vefjasértækar þar sem há tíðni fannst

í öllum æxlisgerðum eða 70-94%, nema í sarkmeinum þar sem

tíðnin var 40%. Þó að lítið hafi fundist af stökkbreytingum

höfum við ekki útilokað að um æxlisbæligen sé að ræða. Við

munum kanna tjáningu genanna í æxlum og bera saman við

eðlileg sýni. Ef tjáning er minnkuð munum við kanna hvort um

„epigenetiskar“ breytingar geti verið að ræða.

 

V 105 Aðferð til mælinga á hreyfieiginleikum hnjáliðar

 

Brynjar Vatnsdal Pálsson¹, Þórður Helgason¹, Jónína Lilja Pálsdóttir¹,

Páll E. Ingvarsson², Vilborg Guðmundsdóttir², Sigrún Knútsdóttir²,

Stefán Yngvason²

¹Rannsóknar- og þróunarstofu HTS, 2endurhæfingardeild Landspítala

Grensási

brynjarp@landspitali.is

 

Inngangur: Raförvunarmeðferð á lærvöðvum sjúklinga með

úttaugarskaða hefur verið í þróun í tengslum við hið ESB

styrkta RISE verkefni í nokkur ár. Með auknum krafti og vexti

vöðvanna breytast hreyfieiginleikar þeirra og breytingarnar eru

mældar til þess að fylgjast með framvindu meðferðarinnar.

Markmið: Markmið verkefnisins er að þróa aðferð til að

fylgjast með framvindu meðferðarinnar á einfaldan, ódýran og

þráðlausan hátt. Til þess var þróað stærðfræðilegt líkan sem lýsir

hreyfieiginleikum vöðvanna.

Aðferðir: Í RISE verkefninu hafa þrír íslenskir sjúklingar hlotið

raförvunarmeðferð

frá árinu 2003. Í reglubundnu eftirliti hafa

verið framkvæmd

próf á hreyfieiginleikum hnjáliðar, með og

án örvunar, þar sem pendúlssveifla neðri hluta fótleggjar er

mæld með sjónvarpsmyndavél.

Úr þessum mælingum er tímafall

sveiflunnar unnið og notað í líkani sem reiknar kennistærðir

hreyfieiginleika hnjáliðar. Kennistærðirnar eru bornar saman

við aðrar mælingar sem notaðar eru til að segja til um

þjálfunarástand vöðva, svo sem kraft- og flatarmálsmælingar

á

þversniði vöðva.

Niðurstöður: Til að meta áreiðanleika líkansins var lýsing

þess á sveiflunni skoðuð samanborið við tímafall unnið úr

myndbandsupptökum. Líkanið lýsti sveiflunni án teljandi

skekkju. Þær breytur líkansins sem notaðar voru til að meta

hreyfieiginleika hnjáliðsins breyttust umtalsvert þegar örvun

var beitt.

Ályktun: Góð fylgni líkansins við tímafall sveiflunnar sýnir

að þessi aðferð er vel nothæf til að meta hreyfieiginleika

hnjáliðs á einfaldan og nákvæman hátt. Mæliskekkja er lítil

og niðurstöður frá einstaka sjúklingum með og án örvunar

endurspegla líkamlegt ástand og örvunarsvörun

sjúklingsins.

Næmni aðferðarinnar verður að ákvarða betur með samanburði

við aðrar mæliaðferðir og með því að athuga og eyða

óvissuþáttum.

 

V 106 RISE: Raförvunarmeðferð aftaugaðra vöðva

 

Páll E. Ingvarsson¹, Þórður Helgason², Vilborg Guðmundsdóttir¹, Paolo

Gargiulo², Sigrún Knútsdóttir¹, Stefán Yngvason¹

¹Endurhæfingardeild Landspítala Grensási, 2rannsóknar- og þróunarstofu

HTS

palling@landspitali.is

 

Inngangur: Innan ramma fjölsetra fjölþjóða RISE verkefnisins

hafa 28 sjúklingar með útlægan alskaða á mænu – þar af þrír

Íslendingar - verið meðhöndlaðir með raförvun í tvö til fimm

ár.

Markmið: Markmið verkefnisins er að þróa meðferðarleið

til að endurhæfa lærisvöðva, þróa aðferðir til að fylgjast

með meðferðinni og rökstyðja breytingartillögur á stöðlum

Evrópusambandsins sem leyfa ekki nægjanlega mikinn

straumstyrk til að raförva vöðvaþræði beint, þ.e. án þess að örva

aðliggjandi taug. Verkefnið skapar þekkingu og forsendur til að

þróa meðferðar- og sjúkdómsgreiningarbúnað.

Aðferðir: Sjúklingarnir, allir með útlægan alskaða á mænu, hafa

í að minnsta kosti tvö ár verið í raförvunarmeðferð á fjórhöfða

læris. Þeir raförva vöðvana einu sinni á dag, sex daga vikunnar.

Eftir 2-4 mínútna upphitun er annars vegar örvað með löngum

einstökum púlsum sem einkum örva grennstu og mest rýrnuðu

vöðvaþræðina, hins vegar með 20 Hz rafpúlsum sem tryggja

samfelldan samdrátt (tetanus). Raförvun eykst smám saman, frá

2 x 4 mínútur á hvorn máta með mínútu hléi á milli, upp í allt að

6 x 5 mínútur. Þegar nægileg hnésveifla fæst hefst kraftþjálfun

með lóðum um ökkla.

Niðurstöður: Niðurstöður verkefnisins sýna að vöðvarnir vaxa að

stærð og krafti ef sjúklingur er meðferðarheldin. Þó er árangur

háður tíma frá skaða – því styttri tími sem er liðinn frá slysi, því

fyrr fæst góð vöðvasvörun við raförvuninni. Kraftur vöðvans

fylgir á eftir stærð hans, þó með minni kraft en sambærilegur

ítaugaður vöðvi. Fimm af þeim 20 sem kláruðu rannsóknina

náðu að standa upp og ganga með aðstoð raförvunar.

Ályktun: Orðin er til meðferð til að byggja upp aftaugaða

vöðva hjá einstaklingum meðmænuskaða af útlægri gerð, en

áður var engin meðferð til hjá þessum sjúklingahóp. Meðferðin

bætir vöðvamassa, kraft, blóðrás, beinþéttni, húðþykkt, og

stóreykur þar með lífsgæði einstaklinga með útlæga mænuskaða

- því fyrr eftir slys, því betra. Frumgerðir af meðferðar- og

greiningarbúnaði hefur verið þróaður innan verkefnisins.

 

V 107 Aðskilnaður vöðvabúka í spíral TS myndum: Ný

aðferð við að fylgjast með vexti aftaugaðra og rýrra vöðva í

raförvunarmeðferð

 

¹Paolo Gargiulo, ¹Þórður Helgason, ¹Björg Guðjónsdóttir, 2Páll Ingvarsson,

2Sigrún Knútsdóttir, 2Vilborg Guðmundsdóttir, 2Stefán Yngvason

¹Rannsóknar- og þróunarstofu, heilbrigðistæknisviði Landspítala, 2endurhæfingardeild,

Landspítala Grensási

thordur@landspitali.is

 

Inngangur: Flóknar aðferðir við að vinna þrívíðar myndir

og aðgreiningarleiðir eru þróaðar til að einangra einstaka

vöðvabúka sjúklinga með slappa vöðvalömun neðan mittis.

Sjúklingarnir eru þátttakendur í evrópsku verkefni, RISE,

þar sem raförvun er notuð til að endurhæfa uppstöðu þessara

sjúklinga.

Markmið: Þessi tækni er notuð til þess að:

? Fylgjast með vexti vöðva í raförvunarmeðferð.

? Mæla og kortleggja rúmmál og þéttni vöðva í RISE

meðferð.

Aðferð: Til að greina vöðva úr TS/MRI myndum er notaður

hugbúnaður kallaður MIMICS. Sjálfvirk og hálfsjálfvirk verkfæri

hugbúnaðarins eru notuð til að einangra úr sneiðmyndunum

vöðvabúka læris RISE sjúklinganna. Einangraðir vöðvar eru

síðan mældir reglulega og mælingar frá öllum meðferðartímanum

bornar saman. Þannig er mjög nákvæmlega og á alveg nýjan

hátt fylgst með breytingum í rúmmáli, lögun og þéttni vöðva.

Vöðvaaðgreiningin leyfir einnig að fundin er fylgni milli

vöðvavaxtar og staðsetningu rafskauta. Jafnvel þótt vöðvar

beint fyrir neðan rafskautin séu mest raförvaðir er einnig hægt

að sjá þjálfun vöðva í öðrum hluta lærisins.

Niðurstöður: Í þessari vinnu er fylgst með framvindu RISE

meðferðarinnar á alveg nýjan hátt. Tæknin sýnir magnfærð

og ómagnfærð áhrif raförvunarinnar á meðferðartímanum.

Raförvunin stöðvar vöðvarýrnun og hvetur vöðvavöxt á

svæðum sem hún nær til.

Umræður: Fyrir utan upplýsingar um framvindu meðferðar

eykur aðgreining vöðva skilning á hegðun aftaugaðra

vöðva í raförvunarmeðferð. Vöktunartæknin sem þróuð

er í þessu verkefni skapar grunn til hönnunar á líkönum

af raförvunarmeðferð. Þau má nota til að þróa áfram

RISE meðferðina, t.d. með þróun nýrra rafskauta og nýrra

raförvunarhátta.

 

V 108 Notkun þrívíðra líkana og tækni til hraðra frum-gerðarsmíða

í kjálkaskurðaðgerðum

 

¹Paolo Gargiulo, ¹Þórður Helgason, 2Guðmundur Á. Björnsson

¹Rannsóknar- og þróunarstofu, heilbrigðistæknisviði Landspítala, 2háls-,

nef- og eyrnadeild Landspítala

thordur@landspitali.is

 

Inngangur:Tölvulíkön og tækni við hraða frumgerðasmíð eru

notuð til að gera líkön sem notuð eru til að skipuleggja og

undirbúa kjálkaskurðaðgerðir. Alvarleg slys og leiðrétting

aflögunar eins og kjálkalenging hafa verið megin klínísku

notkunarsviðin.

Markmið:

 

? Styðja við skipulagningu skurðaðgerða á erfiðum andlitsslysum

með þrívíðum líkönum.

? Stytta aðgerðartíma kjálkalenginga..

Aðferð: TS og MRI myndir eru unnar með sérstökum hugbúnaði

sem gerir mögulegt á gagnvirkan hátt að aðskilja vefjagerðir.

Smáatriði í lögun vefja, sem skipta máli, er hægt að draga fram

í efnisgerðu líkani. Aðallega eru notaðar tvær aðferðir við að

smíða líkönin: þrívíð prentun og stereolithography. Aðeins fyrri

aðferðin er til reiðu á Íslandi og því oftast notuð. Kostnaður við

líkanagerðina er háður smíðaaðferð, hversu flókin úrvinnsla

mynda er, stærð líkans og úr hvaða efni þau eru gerð.

Niðurstaða: Tveggja ára reynsla og um 20 aðgerðir á

Landspítala studdar þessari aðferð sýna að notkun þrívíðra

líkana í skipulagningu kjálkalengingarskurðaðgerða styttir

aðgerðartíma um 25-35%. Notkun þrívíðra líkana upplýsir

einnig sjúkling og eykur öryggi hans og þátttöku í meðferðinni.

Fyrir utan að stytta meðferðartíma eykur notkun þrívíðra líkana

gæði aðgerðar og þar með gæði meðferðar sjúklings.

Umræður: Tölvulíkön og tækni við hraða frumgerðarsmíð verða

sífellt meira notuð og mikilvægari tól í klínískri vinnu á Íslandi,

en enn hafa ekki allir möguleikar verið kannaðir. Nú þarf að

kanna notkun hugbúnaðartóla til að herma hegðun mjúkvefja

í aðgerð. Flóknar aðgerðir er hægt að herma á tölvu og birta

niðurstöðurnar, þar með talið mjúkvefjaútlit og breytingar áður

en hafist er handa við aðgerðina sjálfa.

 

V 109 Ofvirkni og athyglisbrestur og fylgikvillar hjá íslenskum

föngum

 

Emil Einarsson1, Ólafur Örn Bragason2, Anna Kristín Newton3, Gísli H.

Guðjónsson4, Jón Friðrik Sigurðsson1

1Geðsviði Landspítala, 2Embætti ríkislögreglustjórans, 3Fangelsismálastofnun

ríkisins, 4Institute of Psychiatry, King’s College, University of London

jonfsig@landspitali.is

 

Inngangur: Ýmislegt bendir til þess að ofvirkni með athyglisbresti

(AMO) geti leitt til andfélagslegrar hegðunar. Rannsóknir á

AMO meðal fullorðinna afbrotamanna eru ekki margar og enn

færri á föngum. Mikilvægt er því að skoða AMO meðal fanga og

hvernig geðröskunin tengist almennri geðheilsu þeirra.

Markmið: Meginmarkmið þessarar rannsóknar er að skima eftir

ofvirkni/athyglisbresti (AMO) hjá íslenskum föngum og skoða

tengsl við algengar geðraskanir.

Aðferð: Dómþolar sem komu til afplánunar í íslensk fangelsi

voru beðnir um að taka þátt í rannsókninni og samþykktu

94 karlkyns fangar á aldrinum 19 til 56 ára þátttöku

(meðalaldur 30,7 ár; SD=9,7). Tekið var einstaklingsviðtal

við þátttakendur innan 10 daga frá komu í fangelsi þar

sem lagt var fyrir þá staðlað geðgreiningarviðtal og nokkur

sálfræðipróf til að skima eftir AMO í æsku og á fullorðinsárum,

til að meta undanlátssemi, sefnæmi og persónuleikaraskanir,

auk spurningalista um lýðfræðilegar breytur, afbrota- og

fangelsissögu og vímuefnaneyslu.

Niðurstöður: Fjórtán (14,9%) fanganna uppfylltu

greiningarviðmið fyrir AMO. Tæplega helmingur (47; 50%)

uppfyllti AMO greiningarviðmið í æsku. Af þeim uppfylltu

14 (31,1%) greiningarviðmið fyrir AMO á fullorðinsárum, 13

(28,8%) voru enn með hluta af einkennum (partial remision)

og 18 (40%) höfðu einkenni AMO í lágmarki (full remision).

Af föngunum uppfylltu 78 (83%) greiningarviðmið fyrir að

minnsta kosti eina aðra yfirstandandi geðröskun. Algengastar

voru fíkniraskanir (71; 77,2%), kvíðaraskanir (38; 41,3%), og

lyndisraskanir (31; 33,7%). Yfirstandandi geðrofseinkenni

greindust hjá átta (8,7%) fanganna og 39 (42,4%) greindust með

andfélagslega persónuleikaröskun.

Ályktanir: Eins og sjá má á þessum niðurstöðum er AMO

töluvert algeng röskun hjá íslenskum föngum líkt og aðrar

geðraskanir. Meðferðarúrræði fyrir afplánunarfanga þurfa að

taka mið af niðurstöðunum og mikilvægt er að greina geðrænan

vanda hjá föngum strax við upphaf afplánunar og sníða

meðferðarúrræði að þörfum þeirra.