010-Nokkrar tillögur til þýðinga

Í fyrri íðorðapistlum hefur stundum verið óskað eftir tillögum að íslenskun fræðiorða. Nokkrir góðir menn hafa sinnt þessu kalli og sent tillögur. Þær eru þó alls ekki nógu margar og mikið er enn af óþýddum íðorðum í fórum Orðanefndar. Lesendur eru enn einu sinni hvattir til að koma á framfæri hugmyndum og tillögum um góð og þjál íslensk heiti á læknisfræðilegum fyrirbærum. Orðin, sem nefndin hefur ekki treyst sér til að þýða, eru merkt með spurningarmerki "?" í Íðorðasafni lækna, en ekki er síður óskað eftir athugasemdum við önnur orð sem þýða mætti betur en gert hefur verið. Tímabært er nú að taka til umræðu nokkrar af þeim tillögum sem borist hafa. Flestir tillögusmiða hafa óskað nafnleyndar og verður það virt.

Agonal

Þetta lýsingarorð er komið úr grísku þar sem agon var notað um baráttu, þjáningu eða mikinn sársauka. Agonal vísar til síðustu augnablikanna fyrir andlátið og er oftast notað til að lýsa ýmsum breytingum sem geta átt sér stað í líkamanum meðan hið svokallaða dauðastríð stendur yfir, til dæmis agonal aspiration, agonal rhythm eða agonal hemorrhage. Tillögurnar, sem fram hafa komið, byggjast á því að vísa í agon sem dauðastríð, deyð eða fjörbrot. Þá væri til dæmis hægt að tala um deyðarsvelgingu, fjörbrotstakt, dauðastríðsblæðingu og svo framvegis.

Varus, valgus

Cubitus varus og cubitus valgus eru án þýðingar í orðasafninu. Varus og valgus lýsa afbrigðilegri stöðu útlimahluta og ákveðinna liðamóta, vísun að (varus) eða vísun frá (valgus) miðlínu líkamans, samanber genu varum og hallux valgus. Í Íðorðasafninu er varus þýtt sem njóra-, en valgus sem kið-.

Sé fast haldið við samræmingu þýðinga væri rökrétt að nota heitin njóra-olnbogi og kið-olnbogi um cubitus varus og valgus. Þetta hljómar þó ekki vel og er vart til þess fallið að auka skilning. Það hefur hins vegar lengi verið talið eðlilegt að nefna þá menn kiðfætta sem hafa genu valgum, því að kið, afkvæmi geitar, mun vera með innbeygð hné. Orðmyndina kiðhné má því vel verja, en heitið kiðtá verður heldur erfiðara viðfangs. Samkvæmt Orðsifjabók Ásgeirs Blöndal Magnússonar hefur njóri upphaflega merkt hnúskur eða kúla og samkvæmt því gæti njóratá átt betur við um hallux valgus.

Hvað sem þessu líður þá hefur einn spaugfuglinn í læknastétt komið með tillögu um að varus verði ná- og valgus verði frá-. Lesendur geta svo sjálfir gert tilraunir með heiti þeirra líkamshluta sem lýsa þarf. Önnur tillaga gerir ráð fyrir að cubitus varus verði aðviksarmur og að cubitus valgus verði fráviksarmur.

Cyclopia

Cyclopia er notað um það ástand sem fram kemur þegar augu og augntóttir eru vansköpuð og samrunnin að miklu eða öllu leyti. Stungið er upp á að þetta nefnist einglyrnun og að orðmyndin cyclops verði þýdd sem einglyrningur.

Menometrorrhagia

Menorrhagia er notað um of miklar tíðablæðingar hjá konum, asatíðir, og metrorrhagia um blæðingar milli tíða, en menometrorrhagia er notað þegar hvort tveggja er til staðar hjá sama sjúklingi. Tillaga kom um að þýða síðastnefnda orðið með samsetningunni asa- og ringultíðir.

Splinter hemorrhage

Splinter hemorrhage er notað um smáblæðingar sem sjást undir nöglum við hjartaþelsbólgu af völdum baktería. Þessar blæðingar líkjast flísum og mætti því í beinni þýðingu kalla flísablæðingar. Aðrar tillögur nefna rákarblæðingar og broddblæðingar.



FL 1990; 8(9): 4