Íðorðapistlar 1-130
018-Bréfasími - símbréf
Í síðasta pistli var skorað á heilbrigðisstarfsmenn að taka upp íslenskt heiti á tækin, sem vinna það verk að koma afritum af bréfum og myndum símleiðis milli stofnana. Stungið var upp á bréfasíma, myndsíma, myndrita eða myndsendi.
Þrír aðilar létu strax frá sér heyra. Málverndunardeild Heilsugæslunnar í Garðabæ sendi símbréf með bréfhaus þar sem tækið er kallað myndsendir. Aðstandendur Fréttabréfs sýkladeildar Landspítalans höfðu misst bannorðið telefax inn í fréttabréfið, en lofuðu bót og betrun. Þriðji aðilinn kom með tillögu um að kalla tækið fjarmyndatæki. Þeir, sem vilja senda undirrituðum línu um þetta eða annað efni sem viðkemur málfari og málnotkun lækna og heilbrigðisstarfsmanna, geta sent símbréf í bréfasíma 91-601904.
Liðagigt
Nýlega var rætt um juvenile rheumatoid arthritis á fundi á Barnaspítala Hringsins og fram kom tillaga um að kalla sjúkdóminn æskuiktsýki. Samkvæmt Orðsifjabók Ásgeirs Blöndal Magnússonar er kvenkynsorðið ikt frá 17. öld, sennilega komið úr miðlágþýsku og gæti þar upphaflega hafa merkt "sjúkdómur sem stafar af seið eða galdrasöng". Þetta orð, ikt, er ekki að finna í læknisfræðiheitum Guðmundar Hannessonar en þar er arthritis þýtt sem liðbólga eða liðagigt og rheumatismus sem gigt. Orðið liðagigt er einnig notað um arthritis rheumatica í íslensk-erlendum hluta bókarinnar.
Í Orðabók Menningarsjóðs eru gigt, gikt og ikt talin samheiti um sjúkleika "sem veldur sársauka í vöðvum, liðamótum og víðar". Samkvæmt Orðsifjabók Á.B.M. eru orðin gigt og gikt talin komin í íslensku á 19. öld sem tökuorð úr dönsku. Íðorðasafn lækna hefur tekið þá stefnu að þýða rheumatoid arthritis með iktsýki, liðagigt. Það að iktsýki er nefnt fyrst merkir að það sé talið æskilegra en liðagigt. Þessu er undirritaður ósammála og telur að heitið liðagigt sé orðið fast í málinu um þennan sjúkdóm, og hafi einnig betri og íslenskulegri hrynjandi en iktsýki. Sýki minnir auk þess á sýkingu eða pest og á því heldur illa við í þessu samhengi. Juvenile rheumatoid arthritis finnst ekki í Íðorðasafninu, en mætti kalla barnaliðagigt eða barnagigt. Polyarthritis er þýtt sem fjölliðagigt í Íðorðasafninu, en andstæðan oligoarthritis eða pauciarthritis hefur orðið útundan. Beinast liggur við að tala þar um fáliðagigt. Gaman væri að heyra frá gigtarlæknum eða öðrum sem hafa ákveðnar skoðanir á þessu máli.
Tillögur
Í fyrri pistlum hefur öðru hvoru verið óskað eftir tillögum að íslenskum heitum á erlendum fræðiorðum og skal nú rætt um nokkuð af því sem borist hefur. Rétt er að minna lækna á að Orðanefndin er einnig reiðubúin að taka við erlendum orðum og gera tillögur um þýðingar. Sérstaklega gaman væri að heyra frá þeim sem eru að fást við ný hugtök, nýja tækni og ný tæki, hvort sem þeir eru með tillögur sjálfir eða þurfa að lýsa eftir tillögum.
Orðið detritus er notað um niðurbrotnar vefjaleifar og úrgang, og er þýtt í Íðorðasafninu sem: 1. mauk, salli, hvort tveggja komið úr læknisfræðiheitum Guðmundar Hannessonar, og 2: ? Óhreinindi á tönnum. Einn sælkerinn í læknastétt getur ekki sætt sig við að nota mauk í þessu samhengi og stingur upp á að moð, sori og rusl komi ekki síður til greina. Tekið skal undir það. Óhreinindi á tönnum gætu þá heitið tannmoð eða tannsori.
Hypercalciuria og calciuria tákna ofmagn kalsíums í þvagi. Íðorðasafnið notar kalsíummiga um það síðarnefnda, en birtir hið síðarnefnda með "?" og skýringu, en án þýðingar. Stungið er nú upp á að ónákvæmni sé ekki óhófleg þó að notað verði orðið kalkmiga, samanber sykurmiga og blóðmiga, og að hypercalcemia verði kalkblæði, samanber hvítblæði. Í sömu andrá koma fram hugmyndir um sykurblæði (hyperglycemia), naturblæði (hypernatremia), kalíblæði (hyperkaliemia), flögublæði (thrombocytemia), naturmigu (natriuria) og kalímigu (kaliuria). Meira í næsta blaði.
FL 1991; 9(5): 7
Þrír aðilar létu strax frá sér heyra. Málverndunardeild Heilsugæslunnar í Garðabæ sendi símbréf með bréfhaus þar sem tækið er kallað myndsendir. Aðstandendur Fréttabréfs sýkladeildar Landspítalans höfðu misst bannorðið telefax inn í fréttabréfið, en lofuðu bót og betrun. Þriðji aðilinn kom með tillögu um að kalla tækið fjarmyndatæki. Þeir, sem vilja senda undirrituðum línu um þetta eða annað efni sem viðkemur málfari og málnotkun lækna og heilbrigðisstarfsmanna, geta sent símbréf í bréfasíma 91-601904.
Liðagigt
Nýlega var rætt um juvenile rheumatoid arthritis á fundi á Barnaspítala Hringsins og fram kom tillaga um að kalla sjúkdóminn æskuiktsýki. Samkvæmt Orðsifjabók Ásgeirs Blöndal Magnússonar er kvenkynsorðið ikt frá 17. öld, sennilega komið úr miðlágþýsku og gæti þar upphaflega hafa merkt "sjúkdómur sem stafar af seið eða galdrasöng". Þetta orð, ikt, er ekki að finna í læknisfræðiheitum Guðmundar Hannessonar en þar er arthritis þýtt sem liðbólga eða liðagigt og rheumatismus sem gigt. Orðið liðagigt er einnig notað um arthritis rheumatica í íslensk-erlendum hluta bókarinnar. Í Orðabók Menningarsjóðs eru gigt, gikt og ikt talin samheiti um sjúkleika "sem veldur sársauka í vöðvum, liðamótum og víðar". Samkvæmt Orðsifjabók Á.B.M. eru orðin gigt og gikt talin komin í íslensku á 19. öld sem tökuorð úr dönsku. Íðorðasafn lækna hefur tekið þá stefnu að þýða rheumatoid arthritis með iktsýki, liðagigt. Það að iktsýki er nefnt fyrst merkir að það sé talið æskilegra en liðagigt. Þessu er undirritaður ósammála og telur að heitið liðagigt sé orðið fast í málinu um þennan sjúkdóm, og hafi einnig betri og íslenskulegri hrynjandi en iktsýki. Sýki minnir auk þess á sýkingu eða pest og á því heldur illa við í þessu samhengi. Juvenile rheumatoid arthritis finnst ekki í Íðorðasafninu, en mætti kalla barnaliðagigt eða barnagigt. Polyarthritis er þýtt sem fjölliðagigt í Íðorðasafninu, en andstæðan oligoarthritis eða pauciarthritis hefur orðið útundan. Beinast liggur við að tala þar um fáliðagigt. Gaman væri að heyra frá gigtarlæknum eða öðrum sem hafa ákveðnar skoðanir á þessu máli.
Tillögur
Í fyrri pistlum hefur öðru hvoru verið óskað eftir tillögum að íslenskum heitum á erlendum fræðiorðum og skal nú rætt um nokkuð af því sem borist hefur. Rétt er að minna lækna á að Orðanefndin er einnig reiðubúin að taka við erlendum orðum og gera tillögur um þýðingar. Sérstaklega gaman væri að heyra frá þeim sem eru að fást við ný hugtök, nýja tækni og ný tæki, hvort sem þeir eru með tillögur sjálfir eða þurfa að lýsa eftir tillögum.Orðið detritus er notað um niðurbrotnar vefjaleifar og úrgang, og er þýtt í Íðorðasafninu sem: 1. mauk, salli, hvort tveggja komið úr læknisfræðiheitum Guðmundar Hannessonar, og 2: ? Óhreinindi á tönnum. Einn sælkerinn í læknastétt getur ekki sætt sig við að nota mauk í þessu samhengi og stingur upp á að moð, sori og rusl komi ekki síður til greina. Tekið skal undir það. Óhreinindi á tönnum gætu þá heitið tannmoð eða tannsori.
Hypercalciuria og calciuria tákna ofmagn kalsíums í þvagi. Íðorðasafnið notar kalsíummiga um það síðarnefnda, en birtir hið síðarnefnda með "?" og skýringu, en án þýðingar. Stungið er nú upp á að ónákvæmni sé ekki óhófleg þó að notað verði orðið kalkmiga, samanber sykurmiga og blóðmiga, og að hypercalcemia verði kalkblæði, samanber hvítblæði. Í sömu andrá koma fram hugmyndir um sykurblæði (hyperglycemia), naturblæði (hypernatremia), kalíblæði (hyperkaliemia), flögublæði (thrombocytemia), naturmigu (natriuria) og kalímigu (kaliuria). Meira í næsta blaði.
FL 1991; 9(5): 7