064-Bólgusótt, sýklasótt

Síðustu tveir pistlar hafa fjallað um nokkur heiti sem tengjast svæsnum sýkingum og viðbrögðum gegn þeim. Sú umfjöllun sýnir að fræðilegar nafngiftir á erlendum málum og skilgreiningar ýmissa fyrirbæra hafa breyst til samræmis við aukna þekkingu á eðli hinna sjúklegu breytinga. Mikilvægt er að íslensku íðorðin séu einnig endurskoðuð reglulega þannig að þau nái að taka þeim breytingum sem nauðsynlegar eru á hverjum tíma. Íðorðasafn lækna er sá staðall sem nota ber þegar ritað er um læknisfræðilegt efni á íslensku. Nauðsynlegt er því að Íðorðasafnið sé alltaf "rétt". Markaður fyrir safnið er þó ekki það stór að nýjar útgáfur geti litið dagsins ljós á fárra ára fresti. Hins vegar fer nú vafalaust að verða tímabært að gefa út eitt smáhefti til viðbótar og birta þar nauðsynlegar viðbætur og þær leiðréttingar sem gerðar hafa verið eða þarf að gera á aðalsafninu.

Bólgusótt

Í síðasta pistli var meðal annars birt hið nýlega fræðiheiti systemic inflammatory response syndrome. Þetta heiti ásamt tilheyrandi skilgreiningu var sett fram á sameiginlegri ráðstefnu American College of Chest Physicians og Society of Critical Care Medicine í Chicago á miðju ári 1991 (sjá Chest 1992; 101: 1644-55). Þá þegar hafði orðið til heitið septic syndrome, sem notað var um þau almennu viðbrögð sem fram komu í líkamanum við alvarlega sýkingu. Ljóst varð hins vegar að svipuð viðbrögð gætu komið fram við alvarlega bólgusjúkdóma, án þess að um sýkingu væri að ræða, til dæmis við alvarlegan bruna, útbreidda áverka og briskirtilsbólgu án sýkingar. Að nota heitið septic syndrome um viðbrögð án sýkingar fannst ýmsum ekki við hæfi og því var hið nýja heiti systemic inflammatory response syndrome sett fram. Bein íslensk þýðing á því gæti verið: heilkenni almennra bólguviðbragða. Skilgreiningin felur í sér að fyrir hendi séu fleiri en eitt af eftirtöldum einkennum: sótthiti eða lækkun líkamshita, hraður hjartsláttur, hröð öndun, hækkun eða lækkun hvítra blóðkorna og vinstri hneigð. Þetta fyrirbæri vill undirritaður nefna bólgusótt. Sótt hefur oft verið notað sem síðari liður í heitum sjúkdóma sem stafa af sýkingu, einkum ef hækkaður líkamshiti, sótthiti, fylgir.

Sýklasótt

Einn helsti undirflokkur bólgusóttar er einmitt sepsis, almenn bólguviðbrögð við sýkingu. Í 63. pistli kom fram að innrás örvera (sýkla) í blóðrás, sýklablæði, sé ekki óhjákvæmilegur þáttur í sepsis. Rökrétt gæti þá verið að nota heitið septicemia um bólgusótt með sýklum í blóðrás. Niðurstaða fyrrgreindrar ráðstefnu var hins vegar sú að svo mikið ósamræmi væri nú í notkun heitisins septicemia að það bæri að leggja alveg niður. Á sama hátt er hvergi minnst á heitið pyemia, sem vafalítið ber þá einnig að leggja niður. Í 62. pistli var þess getið að sepsis hefði fengið heitið graftarsótt í Íðorðasafni lækna. Undirritaður leggur nú til, í ljósi fyrrgreindrar endurskoðunar, að því verði breytt og að sepsis fái heitið sýklasótt. Það verður þá hliðstætt við fyrrgreinda tillögu að heiti á systemic inflammatory response syndrome, bólgusótt. Bacterial sepsis getur síðan heitið bakteríusótt, fungal sepsis á sama hátt sveppasótt og viral sepsis loks veirusótt.

Til að loka hringnum má snúa aftur að upphaflegri beiðni Þóris Helgasonar, sem greint er frá í 62. pistli. Fulminant sepsis fær þá heitið svæsin sýklasótt. Skilgreining hennar verði: brátt og alvarlegt sjúkdómsástand sem stafar af almennum viðbrögðum gegn sýkingu, með eða án sýklablæðis. Líklegt er þó að heitið fulminant sepsis eigi eftir að hverfa, en í stað þess komi severe sepsis, sem er nú formlega skilgreint hugtak: sýklasótt með truflun á líffærastarfsemi, minnkuðu gegnflæði eða lækkuðum blóðþrýstingi. Nota má sama íslenska heitið, svæsin sýklasótt.

Lbl 1995; 81: 355