Fræðigreinar
Nýr doktor í læknisfræði. Lungnarúmmál og lungnastarfsemi hjá svæfðum börnum
Þann 8. júní síðastliðinn varði Aðalbjörn Þorsteinsson doktorsritgerð sína við Háskólann í Lundi. Ritgerðin nefnist á íslensku Lungnarúmmál og lungnastarfsemi hjá svæfðum börnum (e. Lung volumes and lung mechanics in anesthetized children). Handleiðarar voru Olof Werner dósent og Anders Larsson prófessor. Andmælandi við doktorsvörnina var Ulf Sjöstrand prófessor. Íslenskt ágrip doktorsritgerðarinnar fer hér á eftir:
Tilgangur þessarar doktorsritgerðar var að afla upplýsinga um breytingar sem verða á lungnarúmmáli og lungnastarfsemi barna með vaxandi aldri (0-15 ára). Sérstaklega hefur vantað þessar upplýsingar um börn á aldrinum 0-7 ára. Rannsóknir þessar voru gerðar í svæfingu og vöðvalömun.
Mælingar
l Hvíldarrúmmál (lungnarúmmál í lok venjulegrar útöndunar) var fundið með sporgasaðferð (útskolun á brennisteinshexaflúoríði).
l Sambandið á milli þrýstings í loftvegum og rúmmáls öndunarkerfisins (Þ-R samband) var kannað við hæga útöndun þar sem þrýstingurinn var látinn falla smám saman frá 3-0 kPa.
l Síðan var gerð tilraun til að skipta Þ-R sambandi öndunarkerfisins niður í lungnahluta og brjóstveggshluta. Þetta var gert með því að mæla ekki eingöngu þrýsting í loftvegum heldur einnig í vélinda. Þrýstingur í vélinda hjá vakandi sjúklingi er nefnilega oft notaður til að meta þrýsting í fleiðruholi.
l Loks var sporgas aftur notað og þá til að finna þann stað við útöndun þar sem marktæk lokun loftvega byrjar.
Helstu niðurstöður
I. Hvíldarrúmmál miðað við þyngd var minna í ungbörnum en í eldri börnum.
II. Helstu breytingar á Þ-R sambandi öndunarkerfisins urðu hjá ungbörnum (áhrif stærðar barns útilokuð).
III. Í baklegu hélst þrýstingur í vélinda jákvæður, jafnvel þegar nálgaðist lok útöndunar, gagnstætt því sem vænta mátti og hækkaði jafnvel aftur hjá sumum börnum. Þegar reynt var, þrátt fyrir þetta, að áætla hluta brjóstveggjarins í heildarteygjanleika öndunarkerfisins var hann mjög lítill (1/10 hluti hjá ungbörnum).
IV. Loftvegalokun varð fyrr í útöndun eftir djúpa innöndun (loftvegaþrýstingur 3 kPa í stað 2 kPa).
Túlkun og möguleg læknisfræðileg not
I. Lungun eru minni í ungbörnum en í eldri börnum ef miðað er við þyngd. Samt er þekkt úr öðrum rannsóknum að súrefnisnotkun í hvíld er meiri hjá yngstu börnunum. Þetta leiðir líkur að því að ungbörn þoli verr álag eins og aukna súrefnisþörf (til dæmis við háan hita), öndunarstopp (til dæmis í byrjun svæfingar) og minnkun á lungnastærð (til dæmis brottnám lungnahluta, lungnabólgu eða fleiðruvökva).
II. Öndunarkerfi ungbarna hefur minni teygjanleika en öndunarkerfi eldri barna. Þetta stafar sennilega af því að ungbörn hafa lægra innihald af efninu elastíni í lungnavefjum.
III. Þegar meta á lungnaástand ungbarna sem eru í öndunarvél er sennilega sjaldnast þörf á að aðgreina Þ-R samband öndunarkerfisins í lungna- og brjóstveggshluta. Það gefur sennilega nægilega skýra mynd af ástandi lungnanna að notast eingöngu við loftvegaþrýsting.
IV. Hár innöndunarþrýstingur opnar samfallna loftvegi en þeir lokast aftur snemma við útöndun. Niðurstaða getur bent til að djúp innöndun geti valdið sliti á lungnavefjum en þetta þarfnast frekari rannsókna.
Tilgangur þessarar doktorsritgerðar var að afla upplýsinga um breytingar sem verða á lungnarúmmáli og lungnastarfsemi barna með vaxandi aldri (0-15 ára). Sérstaklega hefur vantað þessar upplýsingar um börn á aldrinum 0-7 ára. Rannsóknir þessar voru gerðar í svæfingu og vöðvalömun.
Mælingar
l Hvíldarrúmmál (lungnarúmmál í lok venjulegrar útöndunar) var fundið með sporgasaðferð (útskolun á brennisteinshexaflúoríði).l Sambandið á milli þrýstings í loftvegum og rúmmáls öndunarkerfisins (Þ-R samband) var kannað við hæga útöndun þar sem þrýstingurinn var látinn falla smám saman frá 3-0 kPa.
l Síðan var gerð tilraun til að skipta Þ-R sambandi öndunarkerfisins niður í lungnahluta og brjóstveggshluta. Þetta var gert með því að mæla ekki eingöngu þrýsting í loftvegum heldur einnig í vélinda. Þrýstingur í vélinda hjá vakandi sjúklingi er nefnilega oft notaður til að meta þrýsting í fleiðruholi.
l Loks var sporgas aftur notað og þá til að finna þann stað við útöndun þar sem marktæk lokun loftvega byrjar.
Helstu niðurstöður
I. Hvíldarrúmmál miðað við þyngd var minna í ungbörnum en í eldri börnum.II. Helstu breytingar á Þ-R sambandi öndunarkerfisins urðu hjá ungbörnum (áhrif stærðar barns útilokuð).
III. Í baklegu hélst þrýstingur í vélinda jákvæður, jafnvel þegar nálgaðist lok útöndunar, gagnstætt því sem vænta mátti og hækkaði jafnvel aftur hjá sumum börnum. Þegar reynt var, þrátt fyrir þetta, að áætla hluta brjóstveggjarins í heildarteygjanleika öndunarkerfisins var hann mjög lítill (1/10 hluti hjá ungbörnum).
IV. Loftvegalokun varð fyrr í útöndun eftir djúpa innöndun (loftvegaþrýstingur 3 kPa í stað 2 kPa).
Túlkun og möguleg læknisfræðileg not
I. Lungun eru minni í ungbörnum en í eldri börnum ef miðað er við þyngd. Samt er þekkt úr öðrum rannsóknum að súrefnisnotkun í hvíld er meiri hjá yngstu börnunum. Þetta leiðir líkur að því að ungbörn þoli verr álag eins og aukna súrefnisþörf (til dæmis við háan hita), öndunarstopp (til dæmis í byrjun svæfingar) og minnkun á lungnastærð (til dæmis brottnám lungnahluta, lungnabólgu eða fleiðruvökva). II. Öndunarkerfi ungbarna hefur minni teygjanleika en öndunarkerfi eldri barna. Þetta stafar sennilega af því að ungbörn hafa lægra innihald af efninu elastíni í lungnavefjum.
III. Þegar meta á lungnaástand ungbarna sem eru í öndunarvél er sennilega sjaldnast þörf á að aðgreina Þ-R samband öndunarkerfisins í lungna- og brjóstveggshluta. Það gefur sennilega nægilega skýra mynd af ástandi lungnanna að notast eingöngu við loftvegaþrýsting.
IV. Hár innöndunarþrýstingur opnar samfallna loftvegi en þeir lokast aftur snemma við útöndun. Niðurstaða getur bent til að djúp innöndun geti valdið sliti á lungnavefjum en þetta þarfnast frekari rannsókna.