Kristófer Þorleifsson, geðlæknir, sendi beiðni um að leitað yrði að góðu, lýsandi heiti á comorbidity. Hann sagði hugtakið mikið notað í geðlæknisfræði, til dæmis þegar sjúklingur er samtímis með kvíða og þunglyndi. Kristófer stakk sjálfur upp á að tala mætti um samhliða sjúkdóma, en undirritaður vildi fremur tala um samfara, samferða eða samfarandi sjúkdóma.

Samför, samferð

Fræðiheitið comorbidity er myndað úr forskeytinu co-, a) með, saman, í sameiningu, gagnkvæmt, b) í sama mæli; og latneska nafnorðinu morbiditas: 1. sóttarfar. 2. sjúkdómsástand. 3. sjúkrahlutfall. Comorbidity er þannig skilgreint í læknis- fræðiorðabók Stedmans: samfara en óskyldar meinsemdir eða sjúkdómsfyrirbæri; oftlega notað í faraldsfræði til að gefa til kynna samferð tveggja eða fleiri sjúkdóma. Lýsingarorðið comorbid finnst í læknisfræðiorðabók Dorlands: á við um sjúkdóm eða sjúkdómsferil sem kemur fyrir samtímis öðrum. Samkvæmt tillögu undirritaðs gæti nafnorðið comorbidity fengið þýðinguna samför eða samferð.

Einnig má tala um að sjúkdómsfyrirbæri fari saman, hafi samfylgd, eða séu samstiga eða samstíg. Gaman væri að fá fréttir af öðrum nýtilegum hugmyndum.

Workshop

Kristófer hringdi nokkru seinna og spurði um gott íslenskt heiti á workshop. Þarna er ekki um læknisfræðilegt heiti að ræða, þó óneitanlega sé það mikið notað í tengslum við læknisfræðilegar ráðstefnur og þing. Ensk-íslensk orðabók Arnar og Örlygs birtir þýðingarnar 1. verkstæði. 2. smiðja; málstofa, námskeið o.þ.u.l. þar sem unnið er sameiginlega að tilteknu verkefni eða úrlausnarefni.

Leit í öðrum heimildum gaf til kynna að nafnorðið workshop væri notað um ýmis fyrirbæri, allt frá litlum viðgerðar- eða vinnustöðum til umræðu- og vinnufunda af ýmsu tagi. Hvað fundina varðar er heitið notað til að leggja áherslu á samskipti og þátttöku allra viðstaddra og að verkefnið eða umræðuefnið sé afmarkað. Oft er um að ræða æfingu eða þjálfun í tiltekinni aðferð eða tækni og oft er markmiðið það að finna lausnir í tengslum við fyrirfram skilgreind verkefni.

Undirritaður bætti þá við heitunum: vinnubúðir, vinnufundur, vinnusmiðja og vinnustofa. Luma lesendur á fleiri tillögum?

Panel

Í tengslum við ofanritað kom upp umræða um heiti á hópi manna sem valinn hefur verið til að taka þátt í opinni umræðu fyrir framan áheyrendur, oft nefnt panel á ensku og umræðan panel discussion. Undirritaður setti fram hugmyndirnar umræðuhópur og hópumræða. Rétt er að vekja athygli á því að oft er talað um pallborðshóp og pallborðsumræðu. Þau heiti leggja áherslu á að einstaklingarnir, sem valdir hafa verið í hópinn, eru gjarnan látnir koma sér fyrir uppi á sviði (palli) til að vera öllum áheyrendunum sýnilegir meðan umræðan fer fram.

Nafnorðið panel mun hafa komið inn í miðaldaensku úr frönsku, en þar merkti það upphaflega hluti af einhverju. Í fornu, bresku lagamáli var orðið notað sem heiti á hópi manna sem var aðskilinn frá öðrum, til dæmis kviðdómur eða hópur manna sem hafði verið dreginn fyrir dóm.

Samstæða

Um svipað leyti var spurt hvaða íslenskt heiti væri notað í stað panel þegar verið er að vísa í tiltekinn flokk rannsókna eða efna sem notuð eru við rannsóknir. Þarna má nota orðið samstæða eða sett. Það síðarnefnda er að finna í Íslenskri orðabók Eddu og hefur því náð viðurkenningu í íslensku máli: 1. samstæða af e-u, 2. lota, törn. Gaman væri að fá fregnir af öðrum lausnum sem fram hafa komið.

Disease cluster

Frá þýðingarmiðstöð utanríkisráðuneytisins barst fyrirspurn um íslenskt heiti fyrir hugtakið disease cluster. Um er að ræða óvenjulega mörg tilfelli af sama sjúkdómi á sama stað og sama tíma.

Enska nafnorðið cluster merkir samkvæmt Ensk-íslenskri orðabók Arnar og Örlygs: 1. klasi. 2. þyrping. Hin mikla alfræðiorðabók Websters geymir sambærilegar lýsingar: 1. fjöldi hluta af sömu tegund, sem vaxa eða haldast saman. 2. hópur nálægra hluta eða einstaklinga. Samheitaorðabók Svavars Sigmundssonar birtir aðeins nafnorðin köngull og þyrping sem samheiti fyrir klasi, en öllu fleiri fyrir þyrping: fjöldi, hjörð, hnappur, hópur, hvirfing, klasi, safn, stóð, sveimur, torfa, kös, þröng, þvaga, samhlaup, samsafn. Undirritaður stakk upp á heitinu sjúkdómaklasi.