Læknablaðið vísindarit?

Það var með athygli að við undirritaðir lásum greinina Algengar orsakir svefnröskunar hjá íslenskum börnum sem gangast undir svefnrannsókn (1) eftir þá Hákon Hákonarson og Árna Þórsson. Lofsvert er að nýjar rannsóknaraðferðir séu teknar í notkun til að skilgreina betur svo umfangsmikið og margþætt vandamál sem svefnraskanir í börnum er.

Í þessari rannsókn er meðal annars notuð pH mæling til að kanna tengsl súrs vélindabakflæðis við svefnraskanir og kæfisvefn. Höfundar komast að þeirri niðurstöðu að 69 af 89 börnum, rannsökuð með pH mælingu, hafi verið með óeðlilegt mynstur eða magn vélindabakflæðis og leiddi það til meðferðar.

Vélindabakflæði er algengt fyrirbrigði í heilbrigðum börnum á fyrstu mánuðum lífs (2) og vandaverk að skilgreina hvað er eðlilegt og hvað ekki. Það vakti athygli okkar að heldur óhefðbundin skilgreining á sjúklegu bakflæði var notuð í þessari grein. Annars vegar var notað fall um tvö stig sem viðmiðun fyrir bakflæði og gildir þá einu hvort um er að ræða til dæmis fall frá pH 7 niður í 5 eða 5 niður í 3. Oftast hefur fall niður fyrir pH 4 verið notað sem merki um súrt bakflæði upp í vélinda. Hins vegar skilgreina höfundar heildartíma bakflæðis meiri en 4% af mælingartíma sem sjúklegt. Þetta er heldur frjálsleg skilgreining og líklega tekin frá rannsóknum á fullorðnum. Til eru heimildir sem sýna að að allt að 10% vélindabakflæði við eins árs aldur geti verið eðlilegt (2). Það er því líklegt að þrengri skilgreiningar hefðu breytt niðurstöðum.

Framsetningu niðurstaðna er einnig ábótavant. Talað er um að yfir 90% barna (engar tölur gefnar) hafi svarað vel meðferð við sex vikur, að mati foreldra, og vísað í töflu I sem gefur ekki frekari upplýsingar. Gaman væri að vita hvort endurteknar mælingar séu til og/eða staðlaðar spurningar fyrir og á meðferð til að styðja þessa fullyrðingu.

Hætt er við að lesendur fái miður heppileg skilaboð um tengsl svefnraskana og vélindabakflæðis við lestur þessarar greinar. Meðferð við vélindabakflæði í þessum börnum samanstóð af cisapríði og ranitidíni í flestum tilfellum. Þó að ekki sé umdeilt að meðhöndla skuli öndunartruflanir orsakaðar af vélindabakflæði er lyfjameðferð við svefnröskunum almennt ekki að öllu laus við hættu á alvarlegum aukaverkunum og má benda á að cisapríð hefur verið tekið af markaði í Bandaríkjunum og nokkrum öðrum löndum.

Það er okkar álit að ofantalin atriði dragi úr vísindagildi þessarar greinar.

Ábyrgð Læknablaðsins er hér mikilvæg. Val á sérfróðum ritrýnum og gagnrýnin ritstjórn er nauðsynleg. Ritrýnir með sérþekkingu á viðkomandi sviði (pH mælingum) og kunnugur börnum hefði getað bent á vankanta og þar með gert höfundum kleift að skýra mál sitt betur.

Heimildir

1. Hákon Hákonarson, Árni Þórsson. Algengar orsakir svefnröskunar hjá íslenskum börnum sem gangast undir svefnrannsókn. Læknablaðið 2001; 87: 799-804.

2. Vandenplas Y, Sacre-Smith L. Continous 24 hour pH esophageal pH monitoring in 285 asymptomatic infants 0-15 months old. J Ped Gastroenterol Nutr 1987; 6: 220-4.