Umræða fréttir
Einkarekin heilbrigðisþjónusta virðist dýrari en samfélagsrekin þjónusta
Í skýrslu eftir tvo hagfræðinga er Sighvatur Björgvinsson þáverandi ráðherra bauð til Íslands 1993 að ósk embættismanna kom fram að "útgjöld Íslendinga væru 4,2% neðan við meðaltal heilbrigðisútgjalda OECD-ríkja reiknað í kaupmáttargildum (Purchasing Power Parity)", en þá er miðað við aldursdreifingu og tekjur íbúa og greiðsluhlutfall hins opinbera til heilbrigðis- og félagsmála sem OECD reiknar með við samanburð á útgjöldum til heilbrigðismála milli þjóða. Tekið var tillit til þessara þátta og þá aðallega rauntekna og aldursdreifingar. Hafa ber þó í huga að Íslendingar flokka ýmsa þætti félags- og hjúkrunarþjónustu ásamt greiðslum til atvinnuleysistrygginga undir heilbrigðismál sem aðrar þjóðir flokka undir félagsmál. Ísland er því í raun neðar í röðinni. Öllum að óvörum var þessari skýrslu ekki dreift á Íslandi og ekki var hún kynnt. Má vera að ástæðan sé sú að niðurstöður skýrslunnar komu nokkuð flatt upp á suma pólitíkusa. Árið 1998 fékk landlæknisembættið þær upplýsingar frá OECD sem hér eru tilgreindar.
Algengustu mælikvarðarnir á kostnaði heilbrigðisþjónustunnar eru hlutfall af vergri landsframleiðslu og kostnaður í kaupmáttargildum á íbúa.
Á Norðurlöndunum er Ísland á svipuðum slóðum og Svíþjóð og Finnland. Þessar tölur eru sambærilegar við niðurstöður OECD frá árinu 1990.
Þessar niðurstöður gefa vel til kynna að kostnaður er mestur þar sem kerfið er rekið með frjálsum tryggingum og viðbótarkostnaðurinn leggst á herðar sjúklinga.
Skýringa er að leita til þess að hluthafar sem reka frjáls tryggingafélög krefjast eðlilega arðs. Arðurinn skapast af upphæð iðgjalda og gróðavonin ræður ferðinni. Reynslan af rekstri frjálsra tryggingafélaga er að láglaunafólk, öryrkjar og margt aldrað fólk hefur fæst efni á slíkum iðngjöldum, nema tryggingafélagið sé ekki rekið á gróðagrunni (non-profit) eins og til dæmis Kaiserstofnunin í Bandaríkjum.
Víða á Vesturlöndum hafa verið gerðir verktakasamningar við einkaaðila varðandi rekstur á sjúkrastofnunum, meðal annars hjúkrunardeildum og ýmsum verkefnum sem ekki lúta beint að lækningum, nema þá minniháttar göngudeildaraðgerðum, en kostnaður hefur aukist. Umræðan um einkarekstur hefur eflt mjög kostnaðargreiningu sem er af hinu góða. Brýnt er að hið opinbera búi það vel að almannatryggingum að unnt sé að keppa á markaði um bestu starfskraftana. Þaðan koma frumlegheitin og nýsköpunin í fræðunum. Fram kemur í skýrslunni að þjóðir sem semja við lækna og verktaka eftir afköstum þeirra báru hærri útgjöld en þjóðir sem greiða læknum aðallega föst laun (Ísland er í þessum hópi). Allar eiga þjóðirnar við biðlistavanda að stríða nema vel tryggðir hópar. Í löndum þar sem samfélagstryggingin vegur þyngst er meira jafnræði meðal þeirra er finnast á biðlistum en í einkarekstrarlöndum.
Lýðræðið stendur ekki undir nafni nema jafnræði ríki. Einkarekstrarmenn verða að leysa þennan vanda áður en þeir breyta kerfinu. Ég bendi stjórn og ráðamönnum vorum vinsamlega á nýju norsku leiðina, það er að auka útgjöld til heilbrigðismála, helst til þess að stytta biðlista. Gamla niðurskurðarleiðin dugði þegnum og fyrri stjórn illa og talið að langir biðlistar hafi haft veruleg áhrif á síðustu kosningaúrslit, samanber leiðara í norskum dagblöðum.
Algengustu mælikvarðarnir á kostnaði heilbrigðisþjónustunnar eru hlutfall af vergri landsframleiðslu og kostnaður í kaupmáttargildum á íbúa.
Á Norðurlöndunum er Ísland á svipuðum slóðum og Svíþjóð og Finnland. Þessar tölur eru sambærilegar við niðurstöður OECD frá árinu 1990.
Þessar niðurstöður gefa vel til kynna að kostnaður er mestur þar sem kerfið er rekið með frjálsum tryggingum og viðbótarkostnaðurinn leggst á herðar sjúklinga.
Skýringa er að leita til þess að hluthafar sem reka frjáls tryggingafélög krefjast eðlilega arðs. Arðurinn skapast af upphæð iðgjalda og gróðavonin ræður ferðinni. Reynslan af rekstri frjálsra tryggingafélaga er að láglaunafólk, öryrkjar og margt aldrað fólk hefur fæst efni á slíkum iðngjöldum, nema tryggingafélagið sé ekki rekið á gróðagrunni (non-profit) eins og til dæmis Kaiserstofnunin í Bandaríkjum.
Víða á Vesturlöndum hafa verið gerðir verktakasamningar við einkaaðila varðandi rekstur á sjúkrastofnunum, meðal annars hjúkrunardeildum og ýmsum verkefnum sem ekki lúta beint að lækningum, nema þá minniháttar göngudeildaraðgerðum, en kostnaður hefur aukist. Umræðan um einkarekstur hefur eflt mjög kostnaðargreiningu sem er af hinu góða. Brýnt er að hið opinbera búi það vel að almannatryggingum að unnt sé að keppa á markaði um bestu starfskraftana. Þaðan koma frumlegheitin og nýsköpunin í fræðunum. Fram kemur í skýrslunni að þjóðir sem semja við lækna og verktaka eftir afköstum þeirra báru hærri útgjöld en þjóðir sem greiða læknum aðallega föst laun (Ísland er í þessum hópi). Allar eiga þjóðirnar við biðlistavanda að stríða nema vel tryggðir hópar. Í löndum þar sem samfélagstryggingin vegur þyngst er meira jafnræði meðal þeirra er finnast á biðlistum en í einkarekstrarlöndum.
Lýðræðið stendur ekki undir nafni nema jafnræði ríki. Einkarekstrarmenn verða að leysa þennan vanda áður en þeir breyta kerfinu. Ég bendi stjórn og ráðamönnum vorum vinsamlega á nýju norsku leiðina, það er að auka útgjöld til heilbrigðismála, helst til þess að stytta biðlista. Gamla niðurskurðarleiðin dugði þegnum og fyrri stjórn illa og talið að langir biðlistar hafi haft veruleg áhrif á síðustu kosningaúrslit, samanber leiðara í norskum dagblöðum.