Umræða og fréttir

Áhættumat hjarta- og æðasjúkdóma gert markvissara

Eins og fram kemur í ritstjórnargrein Karls And­er­sen hér í blaðinu var ákveðið um síðustu ára­mót að taka áhættumat og greiningu hjarta- og æðasjúk­dóma út úr rekstri Hjartaverndar og fela það nýju félagi í eigu Hjartaverndar og hjarta- og innkirtlasérfræðinga sem starfa við rannsókn­irnar. Vilmundur Guðnason for­stöðu­lækn­ir Hjartaverndar segir að hér sé ekki um veiga­­mikla breytingu á rekstri að ræða heldur sé verið að byggja á því sem fyrir er í því skyni að gera áhættumatið markvissara en verið hefur.

"Það sem við gerum er að nota áhættureikninn sem við höfum þróað með markvissum hætti, enda hefur hann gefið góða raun og laðað fram upplýsingar um ástand sjúklinga," segir Vilmundur í spjalli við Læknablaðið. "Auk þess að beita áhættu­reikninum fara sjúklingar í ítarlegri læknis­skoðun en verið hefur og mikil áhersla er lögð á klín­ískt mat á heilsufari þeirra."

Það sem hér um ræðir er áhættumat sem fólk pantar að eigin frumkvæði eða fyrir milligöngu heimilislækna. Þetta er kerfisbundið mat sem fylgir alþjóðlega viðurkenndum stöðlum og bygg­ist á niðurstöðum áratugalangra rannsókna Hjartaverndar. Tilgangurinn er að greina krans­æða­sjúkdóma á frumstigi og þá áhættuþætti sem þeim geta valdið.

Fram til 1997 greiddi Tryggingastofnun ríkisins fyrir svona áhættumat en þá var því hætt. Fólk hefur síðan þurft að standa sjálft straum af rannsókninni og dróst þjónustan töluvert saman við þá breytingu. Vilmundur bendir á að töluvert sé um að vinnustaðir og sjúkrasjóðir stéttarfélaga taki þátt í kostnaðinum.

Þriðjungur áhættuþátta óþekktur

Vilmundur segir að eitt af því sem hvatti samtökin til að taka þennan þátt fastari tökum hafi verið lítil könnun sem gerð var á þeim sem leituðu til Hjartaverndar að eigin frumkvæði. "Við könnuðum þá sem komu til okkar og komumst að því að þeir voru í 20% meiri áhættu á að fá hjartasjúkdóma en jafnaldrar þeirra," segir hann.

"Hjartasjúkdómar eru lúmskir. Það er ekkert að fólki fyrr en það verður fyrir áföllum. Við viljum hins vegar fá þá sem eru í áhættu fyrr til okkar því oft er fólk búið að ganga með sjúkdóminn árum saman án þess að vita af honum. Sumir koma til okkar af því þeir hafa fundið fyrir einhverju, verkjum eða hjartsláttartruflunum. Aðrir koma vegna ættarsögu eða vegna þess að vinir þeirra hafa verið að detta niður.

Við tökum við fólkinu og reynum að beita þeirri þekkingu sem við höfum aflað okkur til þess að greina áhættu á hjarta- og æðasjúkdómum. Við teljum okkur þekkja um það bil tvo þriðjuhluta áhættuþáttanna en þriðjungur þeirra er enn óþekktur. Fólk á hins vegar að þekkja áhættuþættina. Til dæmis þarf sérhver maður sem orðinn er fertugur að vita um áhættuþætti á borð við kól­esteról og blóðþrýstingshækkun. Karlar eru í meiri áhættu en konur en þær eru þó alls ekki lausar undan henni.

Vakni minnsti grunur um aukna áhættu á hjarta- og æðasjúkdómum sendum við fólk í áreynslupróf, ómskoðun eða aðrar viðeigandi rannsóknir. Oft þarf ekki frekari rannsóknir heldur nægir að veita ráð um fæðuval og hreyfingu. Sé hins vegar talin ástæða til frekari meðferðar reynum við að fylgja því vel eftir að fólk fari í hana, það vill nefnilega bregða við að fólki fari ekki í meðferð þótt einkennin séu til staðar," segir Vilmundur.

Hann bætir því við að með áhættumatinu sé verið að sinna forvörnum, en "það er stefna íslenskra stjórnvalda að efla forvarnir, meðal annars í hjarta-, æða- og heilasjúkdómum, sem þátt í því að koma böndum á kostnaðaraukningu heilbrigðiskerfisins. Það þarf ekki að greina marga til þess að þetta fari að borga sig hratt," segir hann.

Gætum annað fleirum

Nú koma um 2500 manns á ári í áhættumat hjá Hjartavernd en að sögn Vilmundar geta þeir annað fleirum. "Fólk þarf bara að hringja og panta tíma. Svo mætir það fastandi, það eru tekin sýni og gerðar ýmsar mælingar. Þegar niðurstöður þeirra liggja fyrir kemur fólk í viðtal hjá lækni sem ræðir við það og fer með því í gegnum áhættureikninn. Það er reynt að komast að persónulegum þáttum á borð við stress og fleira sem fólk þarf að taka á. Oft nægir það en vakni minnsti grunur um að eitthvað meira sé að er fólk sent áfram í ítarlegri rannsókn," segir Vilmundur Guðnason að lokum.

Vilmundur Guðnason forstöðulæknir Hjartaverndar.