Umræða fréttir
Launakerfi sjúkrahúslækna að breytast
Læknafélag Íslands gerir marga kjarasamninga fyrir félagsmenn sína en væntanlega snerta engir samningar jafnmarga og samningar sjúkrahúslækna. Ingunn Vilhjálmsdóttir er formaður samninganefndar sjúkrahúslækna og segist vera að semja fyrir um það bil 400 lækna. Í þeim hópi eru allir unglæknar, sérfræðingar og yfirlæknar á sjúkrahúsum landsins og öðrum stofnunum í eigu ríkisins. Þegar blaðið fór í prentun stóð lokahrina samningagerðarinnar yfir en deilunni var vísað til ríkissáttasemjara um miðjan apríl.
Svo er að heyra á samninganefndarmönnum að þessi samningsgerð gæti leitt til töluverðra breytinga á launakerfi sjúkrahúslækna. Læknablaðið bað Ingunni því að segja lesendum frá því um hvað samningaþófið hefði snúist.
"Síðustu kjarasamningar sjúkrahúslækna byggðust á miðlunartillögu ríkissáttasemjara en eins og kunnugt er má ekki ræða þær heldur einungis samþykkja eða fella. Á þessum samningi voru ákveðnir vankantar sem ekki tókst að ganga frá og hafa því þvælst fyrir okkur á samningstímanum.
Í þessum samningi voru tvær launatöflur og gilti önnur fyrir sérfræðinga með fastlaunasamninga (svonefnd "helgun") en hin fyrir sérfræðinga án fastlaunasamninga. Þessi tvískipting launatöflunnar hefur valdið kurr í félaginu og þess vegna fengum við í samninganefndinni þau fyrirmæli frá stjórn LÍ að semja um eina launatöflu. Jafnframt áttum við að tryggja fastlaunalæknum betri kjör og þriðju fyrirmælin voru þau að tryggja stöðu lækna sem reka stofur meðfram því að starfa á sjúkrahúsi. Það vafðist nokkuð fyrir okkur að samræma þessi þrjú markmið en við höfum unnið eftir þeirri meginhugmynd að þeir sem starfa einnig utan sjúkrahúsa verði í hlutastarfi en hinir í 100% starfi en aðeins verði ein launatafla í gildi."
Hvað kostar potturinn?
"Samninganefnd ríkisins og lögfræðingur Læknafélagsins sáu hins vegar þann meinbug á þessari hugmynd að ekki væri eðlilegt að minnka stöðuhlutfall lækna með kjarasamningi því segja yrði öllum upp og endurráða þá. Þessari leið var því hafnað, að minnsta kosti í bili, en í staðinn er gengið út frá því að allir séu í 100% starfi og hljóti fyrir það ákveðin grunnlaun sem ákveðin eru miðlægt. Ofan á þau leggjast svo ýmsir viðbótarþættir sem ákveðnir eru hjá viðkomandi stofnun. Þetta er ekki ósvipað stofnanasamningunum sem gerðir hafa verið hjá ríkinu en er þó það frábrugðið að við höfum kosið að kalla þetta staðarsamninga.
Viðbótarþættirnir geta verið af ýmsum toga. Þar koma inn atriði eins og starfsaldur, stjórnunarskylda, kennsla, umsjón verkefna, viðbótarmenntun, svo sem doktorsnám, undirsérgrein eða sambærilegir þættir, og viðbótarráðning. Þegar þetta lá fyrir vildum við að auk okkar og samninganefndar ríkisins yrði kallað á fulltrúa stofnananna sem eiga að kaupa vinnu af læknum samkvæmt samningunum. Við kynntum þeim málið og þeir tóku hugmyndum okkar vel. Við óskuðum eftir tillögum frá þeim um það hverjir þessir viðbótarþættir gætu orðið og hvert vægi þeirra væri. Við því hafa enn ekki borist svör.
Launakerfið er stóra málið í þessum samningum. Í síðustu samningum urðu til þrír flokkar sérfræðinga með 2,5% launabili á milli. Þetta olli deilum og þótti erfitt í framkvæmd. Stofnanirnar héldu því fram að ástæðan fyrir erfiðleikunum væri sú að þær hefðu ekki verið með í útfærslunni. Þess vegna höfum við lagt höfuðáherslu á að þær taki þátt í mótun samningsins nú.
Við þetta bætist að fjárveitingavaldið vill fá að vita hvað potturinn kostar, hvernig stofnanirnar meta viðbótarþættina. Hættan er sú að samningurinn verði undirritaður án þess að stofnununum verði tryggt nægilegt fjármagn til þess að framfylgja þeim. Með þeim hætti sem við höfum kosið að hafa getur ríkið reiknað kostnaðinn út og tryggt að fjármagnið sé fyrir hendi."
Vandi unglækna mikill
- En á ekki eftir að hengja tölur utan á þetta tré?
"Jú, við fengum tilboð sem var óásættanlegt. Það var hins vegar byggt á þeim hugmyndum sem ég lýsti áðan en launatölurnar voru töluvert lægri en okkar kröfur. Þess vegna ákváðum við að vísa deilunni til ríkissáttasemjara. Hann hefur verið að setja sig inn í málin og vill vinna hratt, heldur daglega fundi. Það skýrist kannski að einhverju leyti af því að aldrei þessu vant er engin önnur kjaradeila í gangi svo hann hefur nógan tíma fyrir okkur."
- Er ekki tekist á um fleira en launatöfluna?
"Jú, í síðustu samningum var breytt fyrirkomulagi á yfirvinnugreiðslum vegna vakta. Nú fá allir sama tímakaupið, óháð stöðu og starfsaldri. Við viljum halda í það en hækka viðmiðunina, en ríkið hefur ekki viljað fallast á það. Í lífeyrismálum erum við að feta okkur inn á þá braut að menn geti hætt störfum fyrr með því að taka upp einskonar aðlögun að starfslokum. Við gerum ráð fyrir að aðlögunin standi í þrjú ár, fyrsta árið lækki starfshlutfallið í 60% en föstu launin haldist óbreytt, annað árið lækki starfshlutfallið í 40% en launin í 80% og þriðja árið lækki starfshlutfallið í 20% en launin í 60%. Ríkið hefur skilning á þessum vanda en útfærslan gæti reynst erfið.
Þá má nefna að væntanlega fellur starfsheitið sérfræðingur út úr samningnum. Í staðinn komi stöðuheitin kandídat án lækningaleyfis, læknir með lækningaleyfi, læknir með sérfræðingsleyfi og yfirlæknir. Ríkið vill að hóparnir verði þrír: kandídat, læknir og yfirlæknir en að sérfræðingsnafnbótin verði einn af viðbótarþáttunum. Við teljum þetta jákvætt enda veit enginn nú á dögum hvað það merkir að vera sérfræðingur. Allir vita hins vegar hvað orðið læknir merkir.
Vandi unglæknanna er, eins og sérfræðinga, að grunnlaun þeirra eru komin niður úr öllu valdi. Þeir hafa undirbúið kjarakröfur sínar vel og fundið sér viðmiðunarhópa bæði innan og utan heilbrigðiskerfisins. Eftir síðustu samninga voru þeir mjög óánægðir og tókst að knýja fram hærra yfirvinnuálag í svonefndu "skúffusamkomulagi". Nú vilja þeir miða við síðustu samninga ásamt þessu samkomulagi og hækka launin verulega. Þetta setur töluverða pressu á samningana því við viljum halda í þann mun sem verið hefur á launum unglækna og sérfræðinga. Hann er ekki mikill núna.
Það er ljóst að þau launakjör sem unglæknum bjóðast annars staðar auka enn á unglæknaskortinn á spítölunum. Unglæknum standa til boða betri laun bæði í heilsugæslunni og annars staðar á Norðurlöndum. Þeir geta tekið kandídatsárið þar á mun betri kjörum og farið svo í framhaldsnám. Við þessu verður að bregðast því íslenskt heilbrigðiskerfi þolir ekki að missa þessa vinnuhesta úr landi," segir Ingunn Vilhjálmsdóttir formaður samninganefndar sjúkrahúslækna.
Svo er að heyra á samninganefndarmönnum að þessi samningsgerð gæti leitt til töluverðra breytinga á launakerfi sjúkrahúslækna. Læknablaðið bað Ingunni því að segja lesendum frá því um hvað samningaþófið hefði snúist.
"Síðustu kjarasamningar sjúkrahúslækna byggðust á miðlunartillögu ríkissáttasemjara en eins og kunnugt er má ekki ræða þær heldur einungis samþykkja eða fella. Á þessum samningi voru ákveðnir vankantar sem ekki tókst að ganga frá og hafa því þvælst fyrir okkur á samningstímanum.
Í þessum samningi voru tvær launatöflur og gilti önnur fyrir sérfræðinga með fastlaunasamninga (svonefnd "helgun") en hin fyrir sérfræðinga án fastlaunasamninga. Þessi tvískipting launatöflunnar hefur valdið kurr í félaginu og þess vegna fengum við í samninganefndinni þau fyrirmæli frá stjórn LÍ að semja um eina launatöflu. Jafnframt áttum við að tryggja fastlaunalæknum betri kjör og þriðju fyrirmælin voru þau að tryggja stöðu lækna sem reka stofur meðfram því að starfa á sjúkrahúsi. Það vafðist nokkuð fyrir okkur að samræma þessi þrjú markmið en við höfum unnið eftir þeirri meginhugmynd að þeir sem starfa einnig utan sjúkrahúsa verði í hlutastarfi en hinir í 100% starfi en aðeins verði ein launatafla í gildi."
Hvað kostar potturinn?
"Samninganefnd ríkisins og lögfræðingur Læknafélagsins sáu hins vegar þann meinbug á þessari hugmynd að ekki væri eðlilegt að minnka stöðuhlutfall lækna með kjarasamningi því segja yrði öllum upp og endurráða þá. Þessari leið var því hafnað, að minnsta kosti í bili, en í staðinn er gengið út frá því að allir séu í 100% starfi og hljóti fyrir það ákveðin grunnlaun sem ákveðin eru miðlægt. Ofan á þau leggjast svo ýmsir viðbótarþættir sem ákveðnir eru hjá viðkomandi stofnun. Þetta er ekki ósvipað stofnanasamningunum sem gerðir hafa verið hjá ríkinu en er þó það frábrugðið að við höfum kosið að kalla þetta staðarsamninga. Viðbótarþættirnir geta verið af ýmsum toga. Þar koma inn atriði eins og starfsaldur, stjórnunarskylda, kennsla, umsjón verkefna, viðbótarmenntun, svo sem doktorsnám, undirsérgrein eða sambærilegir þættir, og viðbótarráðning. Þegar þetta lá fyrir vildum við að auk okkar og samninganefndar ríkisins yrði kallað á fulltrúa stofnananna sem eiga að kaupa vinnu af læknum samkvæmt samningunum. Við kynntum þeim málið og þeir tóku hugmyndum okkar vel. Við óskuðum eftir tillögum frá þeim um það hverjir þessir viðbótarþættir gætu orðið og hvert vægi þeirra væri. Við því hafa enn ekki borist svör.
Launakerfið er stóra málið í þessum samningum. Í síðustu samningum urðu til þrír flokkar sérfræðinga með 2,5% launabili á milli. Þetta olli deilum og þótti erfitt í framkvæmd. Stofnanirnar héldu því fram að ástæðan fyrir erfiðleikunum væri sú að þær hefðu ekki verið með í útfærslunni. Þess vegna höfum við lagt höfuðáherslu á að þær taki þátt í mótun samningsins nú.
Við þetta bætist að fjárveitingavaldið vill fá að vita hvað potturinn kostar, hvernig stofnanirnar meta viðbótarþættina. Hættan er sú að samningurinn verði undirritaður án þess að stofnununum verði tryggt nægilegt fjármagn til þess að framfylgja þeim. Með þeim hætti sem við höfum kosið að hafa getur ríkið reiknað kostnaðinn út og tryggt að fjármagnið sé fyrir hendi."
Vandi unglækna mikill
- En á ekki eftir að hengja tölur utan á þetta tré?"Jú, við fengum tilboð sem var óásættanlegt. Það var hins vegar byggt á þeim hugmyndum sem ég lýsti áðan en launatölurnar voru töluvert lægri en okkar kröfur. Þess vegna ákváðum við að vísa deilunni til ríkissáttasemjara. Hann hefur verið að setja sig inn í málin og vill vinna hratt, heldur daglega fundi. Það skýrist kannski að einhverju leyti af því að aldrei þessu vant er engin önnur kjaradeila í gangi svo hann hefur nógan tíma fyrir okkur."
- Er ekki tekist á um fleira en launatöfluna?
"Jú, í síðustu samningum var breytt fyrirkomulagi á yfirvinnugreiðslum vegna vakta. Nú fá allir sama tímakaupið, óháð stöðu og starfsaldri. Við viljum halda í það en hækka viðmiðunina, en ríkið hefur ekki viljað fallast á það. Í lífeyrismálum erum við að feta okkur inn á þá braut að menn geti hætt störfum fyrr með því að taka upp einskonar aðlögun að starfslokum. Við gerum ráð fyrir að aðlögunin standi í þrjú ár, fyrsta árið lækki starfshlutfallið í 60% en föstu launin haldist óbreytt, annað árið lækki starfshlutfallið í 40% en launin í 80% og þriðja árið lækki starfshlutfallið í 20% en launin í 60%. Ríkið hefur skilning á þessum vanda en útfærslan gæti reynst erfið.
Þá má nefna að væntanlega fellur starfsheitið sérfræðingur út úr samningnum. Í staðinn komi stöðuheitin kandídat án lækningaleyfis, læknir með lækningaleyfi, læknir með sérfræðingsleyfi og yfirlæknir. Ríkið vill að hóparnir verði þrír: kandídat, læknir og yfirlæknir en að sérfræðingsnafnbótin verði einn af viðbótarþáttunum. Við teljum þetta jákvætt enda veit enginn nú á dögum hvað það merkir að vera sérfræðingur. Allir vita hins vegar hvað orðið læknir merkir.
Vandi unglæknanna er, eins og sérfræðinga, að grunnlaun þeirra eru komin niður úr öllu valdi. Þeir hafa undirbúið kjarakröfur sínar vel og fundið sér viðmiðunarhópa bæði innan og utan heilbrigðiskerfisins. Eftir síðustu samninga voru þeir mjög óánægðir og tókst að knýja fram hærra yfirvinnuálag í svonefndu "skúffusamkomulagi". Nú vilja þeir miða við síðustu samninga ásamt þessu samkomulagi og hækka launin verulega. Þetta setur töluverða pressu á samningana því við viljum halda í þann mun sem verið hefur á launum unglækna og sérfræðinga. Hann er ekki mikill núna.
Það er ljóst að þau launakjör sem unglæknum bjóðast annars staðar auka enn á unglæknaskortinn á spítölunum. Unglæknum standa til boða betri laun bæði í heilsugæslunni og annars staðar á Norðurlöndum. Þeir geta tekið kandídatsárið þar á mun betri kjörum og farið svo í framhaldsnám. Við þessu verður að bregðast því íslenskt heilbrigðiskerfi þolir ekki að missa þessa vinnuhesta úr landi," segir Ingunn Vilhjálmsdóttir formaður samninganefndar sjúkrahúslækna.