Í íslensku sjónvarpi eru sjaldan umræðuþættir um heimsmál, trúmál, siðfræði og önnur svipuð málefni, þeir þykja víst ekki nógu skemmtilegir, þess vegna horfi ég stöku sinnum á erlendu stöðvarnar, einkum þær þýsku og skandinavísku, og nú er svo komið að ég er orðin svolítið hugsi yfir því sem ég heyri og sé.

Þegar Helmut Schmidt, fyrrverandi kanslari Þýskalands, er í sjónvarpsviðtölum til dæmis, situr maður sem negldur. Hann er höfundur margra bóka um heimsmál og svo eftirsóttur fyrirlesari er hann að menn láta sig víst hafa það að aka í fimm tíma til að hlýða á mál hans. Hann verður níræður í desember. Hann keðjureykir enn og gerir það líka í sjónvarpssal. Mundi víst ekki mæta fengi hann ekki að reykja, og fréttamenn og spyrlar láta sig hafa hóstann til þess eins að fá hann í viðtal, það þykir svo áhugavert allt sem hann hefur að segja. Og þarna situr hann, sallarólegur, lítur vel út, smart í tauinu, reykir af yfirvegun og frá honum streyma beinskeyttar skoðanir, þekking og viska. Og eitt kvöldið fyrir rúmu ári eða svo var umræðuþáttur á þýsku stöðinni Ard, stöð eitt sem ég mun seint gleyma. Þátttakendur voru af báðum kynjum, þrír karlar, þe. fulltrúi samkynhneigðra, 55 ára, kaþólskur biskup, 63 ára, kvikmyndaframleiðandi, 77 ára, og tvær konur, barnabarn Sigmunds Freud, 81 árs og frægasti sálkönnuður Þýskalands, 88 ára. Þau voru að ræða um kynlíf.

Það er skemmst frá því að segja að þátturinn var bæði spennandi og fróðlegur, en ekki síst vakti hann upp spurningar um eigið samfélag. Hvenær gæti það gerst að fólk á ofangreindum aldri sæti saman í íslenskum sjónvarpssal og spjallaði um lífið? Ég tala nú ekki um kynlíf. Í raun væri það óhugsandi því svo virðist sem ákveðið aldurstakmark ríki í íslensku sjónvarpi, nema þegar þáttur Gísla Einarssonar, Út og suður, á í hlut.

En burtséð frá keðjureykingum og aldurstakmarki, hvers vegna eru Þjóðverjar, og raunar aðrir Evrópubúar, svona andlega hressir fram eftir öllum aldri og ófeimnir við að tjá sig, en við, ein langlífasta þjóð í heimi, ekki?

Við erum nefnilega samkvæmt tölum meðal langlífustu þjóða heims. Hreina vatnið, loftið, fiskurinn, lambið og harðgerðu genin munu vera talin ástæðan fyrir langlífinu. En svo ég skjóti því nú hér að tel ég að viðhaldsþjónustan gegni ekki síður stóru hlutverki í því sambandi. Læknisþjónustan hér á landi er sennilega sú besta í heimi og tala ég af reynslu. Ég væri ekki að skrifa þessi orð hefðu íslenskir læknar ekki stigið inn í líf mitt af fullum þunga á ögurstundum, glímt við eitranir og sýkingar, svefnleysi og dauðakvíða, auk þess að hafa fjarlægt eitt og annað eins og hálskirtla, botnlanga, bein á fæti, bakteríu úr maga. Þetta eru snilllingar, ég hef tekið þá alla í guðatölu.

En úr því að mér hefur verið svona vel við haldið í tímans rás, er þá ekki rökrétt að álykta sem svo að hið sama gildi um aðra landsmenn? Ættum við ekki að sjá á götum úti háaldraða, hressa Íslendinga rölta milli verslana eða bara ganga úti sér til skemmtunar? Úr því við erum svona langlíf á alþjóðlegum mælikvarða?

Ég var stödd með dóttur minni í Kaupmannahöfn í fyrra á köldum haustdegi fyrir hádegi, við stóðum fyrir utan kaffihúsið hjá Magasin du Nord, dóttir mín lítur yfir götuna og mannlífið, verður að orði: Það er fólk á öllum aldri hér. Hún hafði ekki vanist því að sjá fólk á öllum aldri á Laugaveginum.

Þá fyrst varð mér kannski ljóst hversu einhæft mannlífið er á landi voru.

Það skiptir ekki máli hvort um er að ræða háaldraða Íslendinga eða þá sem eru nýskriðnir yfir í klúbb eldri borgara, það fer lítið sem ekkert fyrir þeim á almannafæri. Þeir eru sjaldgæfir eins og svörtu svanirnir. Ef ég vissi ekki betur mundi ég halda að við værum stödd í Tímavél H.G.Wells eða einhverju svipuðu ástandi, undir yfirborði jarðar væru ljótir karlar sem kipptu manni niður til sín um leið og krumpur færu að myndast á okkar eigin yfirborði.

Hvar eru eldri borgarar Íslands? Eru þeir allir flúnir til Spánar? Eða eru þeir allir inni á stofnunum? Eru skilaboðin frá samfélaginu þau, að eldra fólk eigi ekki að vera að þvælast fyrir í hinu skemmtilega, unga Íslandi?

Það er ekki einungis í Danmörku sem eldra fólk spókar sig á götum úti, í Þýskalandi, Frakklandi, Ítalíu, og Spáni, svo að nokkur lönd séu nefnd, má hvarvetna sjá fólk á öllum aldri á kaffihúsum, í verslunum, lystigörðum, lestum, alls staðar þar sem fólk kemur saman.

Og síðast en ekki síst, við sjáum það líka í sjónvarpinu.

Mér verður hugsað til fyrirlesturs sem dr. Sigrún Júlíusdóttir prófessor hélt um velferð fjölskyldunnar á þingi í maí síðastliðnum. Hún nefndi meðal annars, ef ég man rétt, að hvergi í heiminum væri líklega hugsað betur um líkamlegt heilbrigði barna og hér, en þegar kæmi að andlegu heilbrigði þeirra ættum við langt í land. Er það málið, leggjum við eingöngu áherslu á líkamlegt heilbrigði og útlit? Skiptir andlegt heilbrigði engu máli?

Helmut Schmidt les tíu dagblöð á degi hverjum. Hann gerir kröfur til sjálfs sín. Hann ber líka virðingu fyrir sjálfum sér og aldri sínum, annars fylgdist hann ekki með og héldi ekki fyrirlestra. Hann er líka svo heppinn að búa í þjóðfélagi sem ber virðingu fyrir aldri, reynslu og visku. Og nýtir sér það. Danir eru ekki heldur með aldurstakmark frekar en Þjóðverjarnir. Blanda öllum aldri saman. Fyrir vikið fá þessar þjóðir andlega næringu og örvun, verða vitrari og víðsýnni, ná lengra í hinu alþjóðlega samfélagi.