Umræða og fréttir

                                                                                     
                                                                  Bókin Gangverk er gefin út af Forlaginu.

Gangandi kraftaverk? Þorvaldur Sigurbjörn Helgason hefur gefið út ljóðabókina Gangverk þar sem hann lýsir því þegar hann fór í hjartastopp aðeins 15 ára gamall í þriðju viku sinni á fyrsta ári í Kvennaskólanum. Hann lak yfir á öxl skólasystur sinnar þar sem þau biðu eftir tíma. Hún hélt hann væri að grínast, en hann var að deyja, hjartað stopp og hann á leið á vit feðranna. Endurlífgunin tók rúman hálftíma eða eins og hann segir sjálfur: „... 33 mínútur og þrjár sekúndur“. Nú sér bjargráður um að halda honum á lífi bregðist hjartað aftur. Hann er drifinn áfram af vélbúnaði, gangverki.

                                         
                                          Þorvaldur Sigurbjörn Helgason hefur skrifað ljóðabókina Gangverk
                                          eftir reynslu sína af hjartastoppi. Mynd/gag                                                                

 

 

 hlusta

V

andar spontant

froða í munni

augu stara upp

og til hægri

og til vinstri

á víxl

reagerar örlítið við sársauka

án meðvitundar

yfir í sneiðmyndatækið

með og án skuggaefnis

yfir á gjörgæsludeild

meðferð og kæling

annars hraustur

                                           
                                           Þorvaldur les ljóð á yfirfullu kaffihúsinu Te og kaffi í miðbæ Reykjavíkur
                                           á marsmorgni. Mynd/gag

„Það var ekki endanlega ljóst af hverju ég fór í hjartastopp en nú hef ég verið með bjargráð í nærri 12 ár,“ segir Þorvaldur þar sem við sitjum á mannmörgu kaffihúsi Tes og kaffis í miðbæ Reykjavíkur. Hann fer yfir lífsreynsluna, kældur í marga sólarhringa og haldið sofandi. Hann vaknaði með óráði. „Mig langaði að vinna með þetta og vinna úr þessari reynslu,“ segir hann.

Þorvaldur man ekki eftir björguninni en hefur þó góða mynd af því sem gerðist. „Ég hef fengið að lesa læknaskýrslurnar um atvikið og læknabréf. Það var sláandi en líka áhugavert sjónarhorn. Ég nýtti textann í skrifin og skrifaði ljóð upp úr þessum skýrslum,“ segir Þorvaldur sem fékk sér kaffi með Læknablaðinu rétt áður en hann fór til vinnu sinnar í listagalleríinu BERG Contemporary á Klapparstíg.

Ljóðrænar læknaskýrslur

„Tungumálið sem læknaskýrslurnar eru skrifaðar á er mjög áhugavert. Það er sérstakt og örugglega fullkomlega eðlilegt fyrir lækna en fyrir leikmann er þetta mjög einkennilegt mál. Mikið af læknaslettum og fræðitali gáfu textanum sérstaka áferð. Stundum varð til óvænt ljóðræna í þessum bréfum, eitthvað sem örugglega átti ekki að vera skáldlegt. Ég greip á stangli setningar og orð sem voru mjög ljóðræn, sem ég stal og nýtti mér í ljóð.“

Bókin Gangverk er ekki sú fyrsta sem hann ritar. Hann hefur áður sent frá sér ljóðabókina Draumar á þvottasnúru. Fyrir handritið að Gangverki hlaut hann Nýræktarstyrk Miðstöðvar íslenskra bókmennta.

Aðdragandi hjartastoppsins var rosalega hraður hjartsláttur af og til, eins og hann lýsir, sem hafði liðið hjá, en það gerðist ekki í Kvennó. „Ég var aldrei greindur með hjartveiki eða sjúkdóm. Þetta kom á óvart,“ segir hann. Bekkjarsystkinin hafi ekki áttað sig á aðstæðum. „Þegar ég datt á öxl bekkjasystur minnar hélt hún að ég væri að grínast, flissaði yfir þessu en eldri stelpur gengu fram á þetta og áttuðu sig á að ekki væri allt í lagi og gripu í taumana.“

23. júlí

hvítir sloppar í röðum

endurtek sömu söguna

aftur

og aftur

og aftur

vona

að í þetta sinn verði hlustað á mig

Breytti þessi reynsla lífi Þorvaldar? „Já, auðvitað, en ég áttaði mig kannski ekki á því strax. Það var ekki fyrr en ég var kominn yfir tvítugt að ég fór að pæla í þessu. Ég áttaði mig á því að ég var búinn að vera með mikinn heilsukvíða,“ segir hann. „Ef ég hafði smá verk einhvers staðar var ég sannfærður um að ég væri kominn með krabbamein.“

Mörgum árum seinna hafi hann tengt kvíðann og hjartastoppið saman og segir að þótt hann hafi breyst geti hann ekki sagt með vissu hversu mikil áhrif stoppið hafði. „Maður er aldrei samur maður 27 ára og 15 ára.“

Hugsaði mikið um dauðann

Hann segist hafa hugsað mikið um dauðann. „Ég var í námi í listaháskólanum, á sviðshöfundabraut, þar sem ég vann verk um hjartað og dauðann. Ég gerði sviðslistaverk sem hét Gangverk lífsins og var einhvers konar forveri þessarar bókar.“ Hann hafi farið sem nemi inn á Landspítalann með hjartalækninum sínum, Hirti Oddssyni.

„Ég fékk að fylgjast með nokkrum hjartaaðgerðum, sem var magnað. Þá fór ég að gera þessa rannsókn um hjartað, um þessar tvær hliðar þess, líffærið og það hugmyndafræðilega, sem ég nýti áfram í bókinni,“ segir hann. Lokaverkefnið hans hafi verið um dauðann.

„Ég hafði hugsað um hvað dauðinn þýddi og gerði sviðslistaverk sem fjallaði um það,“ segir Þorvaldur. Þátttakendur hafi verið settir í spor þess sem væri að deyja. „Þeir fengu að einhverju leyti að upplifa það að deyja.“

Læknar í návígi við dauðann

Þorvaldur segir öllum hollt að velta eigin dauðleika fyrir sér. „Allir deyja. Við missum öll fólk sem er okkur náið og svo munum við öll á endanum deyja.“ Hver og einn hafi gott af því að velta eigin afstöðu fyrir sér. „Því dauðinn kemur manni í opna skjöldu en það getur hjálpað okkur mikið að skilja og velta því fyrir okkur hvaða merkingu það hefur.“

En er eitthvað eftir dauðann? „Já, í mínu tilfelli var það,“ segir Þorvaldur og brosir. Líf. Áframhaldandi líf. „Þegar maður talar við fólk sem vinnur í miklu návígi við dauðann, eins og lækna og presta, fær maður annað sjónarhorn á dauðann,“ segir hann. „Þá sér maður að þetta fólk ber ákveðna virðingu og lotningu fyrir dauðanum. Burtséð frá trúarskoðunum viðurkenna flestir að dauðinn sé eitthvað sem þeir skilja ekki fullkomlega. Við sem erum lifandi getum aldrei skilið hvað það er að vera dáinn eða hvernig upplifun það er því í 99% tilvika er það óafturkræf upplifun.“

En óttast hann að verða ekki gamall? „Nei, ég pæli ekki mikið í því. Ég er þakklátur fyrir þann tíma sem ég hef og þann sem ég hef fengið. Það sem framtíðin ber í skauti sér tilheyrir framtíðinni.“