Ritstjórnargrein

Ritstjórn Læknablaðsins hefur hug á að efla umræðu innan stéttarinnar um siðferðileg álitamál. Í því skyni voru undirrituð fengin til að hrinda úr vör og ritstýra siðfræðidálki sem ætlunin er að birtist í nokkrum tölublöðum á ári fyrst um sinn.

Uppsetning siðfræðidálksins verður með þeim hætti að fyrst verður kynnt tilfelli í stuttu máli en síðan fylgja hugleiðingar sem hafa almenna siðfræðilega og læknisfræðilega skírskotun en vísa jafnframt beint eða óbeint í tilfellið sem kynnt hefur verið. Þetta fyrirkomulag er sambærilegt við það sem lesendur þekkja úr dálkunum Tilfelli mánaðarins og Sjúkratilfelli með yfirliti.

Tilfellin munu vonandi flest koma frá íslenskum læknum og viljum við hvetja lesendur til að miðla okkur reynslusögum sem veita tilefni til siðfræðilegrar umræðu. Sönnum tilfellum verður breytt til að tryggja persónuvernd læknis og sjúklings. Af sömu sökum verður heimildarmaður hvers tilfellis ekki nafngreindur. Einnig má búast við að skáldaleyfi verði stundum nýtt í framsetningu tilfellanna umfram það sem þarf til að tryggja nafnleynd ef það stuðlar að auknu fræðslu- og umræðugildi. Við leggjum þó áherslu á samvinnu og samráð við heimildarmann í allri úrvinnslu. Verklagsreglum Læknablaðsins varðandi nafnleynd verður að sjálfsögðu fylgt. Hugleiðing sem fylgir tilfellinu er á hinn bóginn skrifuð af lækni eða öðrum sem varpað geta ljósi á söguna og birtist hún undir nafni.

Þessum dálki er ætlað að efla málefnalega umræðu um siðferðilegar hliðar læknisstarfsins. Er það gert til að vekja lækna til umhugsunar um þau fjölmörgu siðferðilegu álitamál sem mæta þeim í daglegu starfi. Umfjöllun sem þessi er einnig leið fyrir starfandi lækna til að miðla sín á milli hugsunum og reynslu af erfiðum málum í daglegu starfi. Mun slíkt vonandi stuðla að góðu siðferði meðal íslenskra lækna og góðum lækningum. Það þýðir þó ekki að ritstjórar dálksins eða höfundar hugleiðinganna sem fylgja hverju tilfelli geti leyst öll þau siðferðilegu álitamál sem fjallað verður um. Sjónarmið þau sem kynnt verða hljóta að vera umdeilanleg. Engu að síður er mikilvægt fyrir lækna að hafa vettvang þar sem hægt er að miðla hugmyndum og þróa áfram í opinni umræðu þann sameiginlega siðferðilega grunn sem starf okkar hlýtur að byggja á. Veitið þeim sem hefja umræðuna því málefnalegar móttökur, skarpskyggni okkar allra og mannúð til framdráttar!

Fyrsta tilfellið sem kynnt er í þessu tölublaði Læknablaðsins var valið með það fyrir augum að vekja athygli lesenda á auknu algengi keisaraskurðar og þeim vanda sem upp kemur þegar faglegt mat læknisins annars vegar og ósk sjúklings hins vegar fara ekki saman.¹ Í hugleiðingunum sem fylgja tilfellinu hefur verið kosið að beina athyglinni ekki aðeins að þeim hættum sem þessi aðgerð hefur í för með sér heldur ekki síður að álitamálum varðandi samskipti læknis og sjúklings þegar rætt er hvort keisaraskurður skuli framkvæmdur eða ekki.

Þessar áherslur eru til marks um þá sannfæringu ritstjóra siðfræðidálksins að lækningar séu í eðli sínu siðferðileg iðja, að sérhvert verk sem læknar inni af hendi reyni á siðferðilega dómgreind þeirra, og að siðfræðin eigi erindi inn í alla afkima læknisfræðinnar. Við tökum undir orð heimspekingsins Vilhjálms Árnasonar í bókinni Siðfræði lífs og dauða: „Heilbrigðisþjónusta er siðferðileg í grunninn en ekki aðeins vegna tilfallandi vandamála sem kunna að steðja að vegna tækninýjunga“² og þá skoðun Vilhjálms að hlutverk siðfræðinnar gagnvart læknisfræðinni sé ekki síður að fjalla um siðferðileg álitamál sem varða „dagleg samskipti starfsfólks og sjúklinga“ heldur en „stóru málin“ sem oftar er slegið upp í fjölmiðlum.²

Jafnframt eru þessar áherslur í samræmi við þá stefnu sem tekin hefur verið varðandi siðfræði við læknadeild Háskóla Íslands, en þar fer siðfræðikennsla fyrir læknanema nú fram innan nýs og metnaðarfulls námskeiðs í samskiptafræði og klínískri aðferð³ þar sem gengið er út frá því að færni í samskiptum og beiting siðferðilegrar dómgreindar séu órjúfanlegir þættir í klínískri læknisfræði.

Heimildir

1. Steingrímsdóttir Þ, Stefánsdóttir Á. Siðfræðidálkur. Læknablaðið 2009; 95: 613-5.

2. Árnason V. Siðfræði lífs og dauða. 2 ed. Háskólaútgáfan, Reykjavík 2004.

3. Sigurjónsson H. Læknavísindin eru hluti af læknislistinni. Viðtal við Bryndísi Benediktsdóttur. Læknablaðið 2008; 94: 397-9.