Umræða og fréttir

Engilbert Sigurðsson, yfirlæknir á geðsviði Landspítala og sviðsstjóri á Skrifstofu kennslu, vísinda og þróunar, hefur ákveðnar skoðanir á því hvernig auka þurfi kennslu í viðtalstækni og klínískri færni læknanema. Lovísa Björk Ólafsdóttir er læknanemi á 6. ári sem varði þriggja mánaða valtíma sínum á geðsviði til að öðlast aukna færni í viðtalstækni og hugrænni atferlismeðferð auk þess sem hún kynnti sér hvatningarviðtöl, göngudeildarvinnu og sat námskeið í siðfræði heilbrigðisvísinda í félagsvísindadeild Háskóla Íslands.

"Þróunin í námi í grunnnámi læknisfræðinnar hefur verið þannig að tími til klínískrar þjálfunar hefur dregist saman þar sem áherslur hafa breyst. Aukinn tími gefst nú til að mynda til vísindaþjálfunar, bæði á 12 vikna rannsóknatímabili á 3ja ári og aftur á 12 vikna valtímabili á 6. ári. Á sama tíma hefur þróunin verið í þá átt að sjúklingar og aðstandendur gera auknar kröfur til samskiptahæfni lækna, enda eru vandamál tengd samskiptum við lækna algengasta ástæða þess að þeir eru kærðir samkvæmt mörgum rannsóknum," segir Engilbert Sigurðsson, yfirlæknir á geðsviði Landspítala, sem jafnframt hefur gegnt starfi kennslustjóra í framhaldsnámi í geðlækningum þar til nýverið að Páll Matthíasson tók við af honum.

Engilbert segir að breytingar á vaktafyrirkomulagi og vinnutíma unglækna og kandídata í október 2005 hafi einnig haft í för með sér að viðvera þeirra á dagvinnutíma í klínísku sérnámi hafi á mörgum deildum minnkað um 25-40%. "Þetta er enginn smátími sem um er að ræða þótt segja megi að kandídatarnir séu betur vakandi þegar þeir eru á staðnum nú þegar sólarhringsvaktir eru aflagðar. Verst er þó að tíminn sem dettur út er alltaf á dagvinnutíma sem er einmitt tíminn þegar sérfræðingar eru til staðar og ætti að vera hægt að nýta til færniþjálfunar í klínískri nálgun. Það er einföld staðreynd að til að tökum á klínískum vinnubrögðum þarf tíma í beinni færniþjálfun. Við þurfum að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvaða færni, fagmennsku og víðsýni við viljum að læknar framtíðarinnar öðlist í námi sínu. Við þurfum síðan í ljósi þeirra breytinga sem orðið hafa í grunnnáminu og á vinnutíma þeirra í sérnámi að spyrja okkur hvernig við ætlum að ná þeim árangri sem stefnt er að í menntun læknanna okkar."

Breytt nálgun er óhjákvæmileg

Engilbert segir lykilatriði í klínískri þjálfun vera að gefa læknanemum tækifæri til að æfa sig. "Ná líkamlegri færni í ákveðnum aðgerðum og einnig að öðlast þjálfun og kunnáttu í viðtölum við sjúklinga, vita hvernig á að spyrja og hvernig á að hlusta. Þetta lærir fólk ekki með því að sitja undir fyrirlestrum um efnið. Það verður að fá tækifæri til að gera þetta sjálft. Þetta er einungis hægt með því að kenna einstaklingum og litlum hópum undir handleiðslu sérfræðinga og það krefst meiri tíma og annarrar nálgunar á seinni stigum námsins og hjá kandídötum og unglæknum en nú tíðkast. Það má reyndar nýta aðra sérfræðinga en lækna í þessu samhengi og ég nefni að við höfum átt mjög gott samstarf við sálfræðinga geðsviðsins um kennslu í hugrænni atferlismeðferð. Þarna þarf nýja nálgun sem kostar eflaust lítið eitt meiri peninga, aðallega breytta nálgun. Ég tel breytta nálgun óhjákvæmilega ef við ætlum að mennta lækna sem standa undir þeim kröfum sem almenningur á Íslandi gerir í vaxandi mæli til samskiptahæfni þeirra sem fagmanna."

Vildi fá meiri þjálfun

Lovísa Björk valdi að verja þriggja mánaða valtíma sínum á 6. ári á undir handleiðslu sérfræðinga geðsviðsins til að fá meiri þjálfun í viðtalstækni við sjúklinga. Hún segist þó ekki hafa valið þessa leið vegna sérstaks áhuga á geðlækningum, heldur telji hún einfaldlega að þetta sé þjálfun sem komi sér vel í þeirri sérgrein sem hún muni á endanum velja sér. "Ég vildi fá meiri þjálfun í viðtalstækni og hugrænni atferlismeðferð og kynnast hvatningarviðtölum. Mér finnst að í náminu í læknadeildinni hafi ég öðlast góða þekkingu í að greina sjúkdóma og leggja til grunnmeðferð, en það hafi vantað upp á að sjá sjúklinginn líka, ekki bara sjúkdóminn, og ná með því meiri árangri í starfinu í framtíðinni. Ég sé fyrir mér að talsverður hluti af mínu starfi verði að fást við sjúklinga með alls kyns lífsstílssjúkdóma og þá er mikilvægt að hafa þjálfun í að leiðbeina þeim um að taka lyfin sín reglulega og stunda hreyfingu, breyta lífsstíl sínum, sem er eitt það erfiðasta sem fólk tekst á við. Félagslega samhengið sem sjúklingurinn er í skiptir svo miklu máli þegar kemur að lífsstílsbreytingum og maður verður að átta sig á því ef árangur á að nást. Efnahagur, búseta, atvinna og menntun eru lykilþættir sem taka verður tillit til þegar læknirinn er að átta sig á því með hvaða hætti er best að haga samstarfi um meðferð við sjúklinginn."

 

Samstarf við sjúklinginn

Engilbert segir gott samstarf við sjúklinginn vera lykilatriði og fyrir lækninn sé mikilvægt að hafa þá samskipta- og viðtalstækni á valdi sínu að geta beint sjúklingnum inn á réttar brautir. "Það hefur almennt lítinn tilgang að skipa sjúklingnum fyrir, hóta honum eða hræða hann. Fæstir kunna því vel að láta segja sér fyrir verkum. Hvatningarviðtöl byggjast á því að virkja sjúklinginn þar sem hann er staddur og fá hann til að trúa því að hann geti breytt hlutunum þó farið sé rólega af stað. Hvatningarviðtöl eiga uppruna sinn í meðferð sjúklinga með vímuefnavanda þar sem árangurinn byggist algjörlega á því að fá viðkomandi til að breyta atferli og viðhorfum. Á síðustu 10-15 árum hafa menn svo áttað sig á því að þessi viðtalstækni gefst mjög vel í meðferð sjúklinga með lífsstílssjúkdóma."

Engilbert segir að með breyttri kennsluskrá í læknadeild hafi verið lögð aukin áhersla á kennslu í samskiptum og klínískri færni. "Samskiptanámið er mest hópkennsla á fyrsta og öðru ári læknanámsins er ágætt svo langt sem það nær en til að ná fullnægjandi árangri þyrfti að bæta við markvissri einstaklingsþjálfun og hóphandleiðslu á seinni stigum læknanámsins og meðal unglækna. Það er eitt verkefna minna á Skrifstofu kennslu vísinda og þróunar og sem kennslustjóra grunnnámskeiðsins í geðlæknisfræði að vinna að umbótum á þessu sviði í samvinnu við kennslustjóra í öðrum klínískum greinum og kennsluráð læknadeildar HÍ."