Umræða og fréttir

Umræðan um samskipti lækna og lyfjafyrirtækja held­ur áfram. Ef læknar vekja ekki máls á samskiptum þessum sjálf­ir verða aðrir til. Læknaráð Landspítala hélt al­menn­an læknaráðsfund fyrir nokkrum vikum um símenntun lækna og þar spunnust verulegar um­ræður um þátt lyfjafyrirtækja í henni. Ítarleg um­­fjöllun Morgunblaðsins nýlega endurspeglar almennan áhuga á þessum málum og ætti sá áhugi að vera læknum ánægjuefni. Ég tel, að áhuginn beinist einmitt að góðri viðhaldsmenntun lækna og heilbrigðu umhverfi hennar. Í þann jarðveg eiga læknar að sá í viðræðum við vinnuveitendur um fyrirkomulag endurmenntunar og þátt þeirra í henni.

Stjórn LÍ kaus að ræða þessi mál áfram á formannafundi félagsins 15. apríl síðastliðinn enda rennur samningur LÍ og lyfjahóps Samtaka versl­unarinnar út um næstu áramót. Læknar þurfa því að gera það upp við sig hvort sá samningur verður endurnýjaður og ef svo verður, hvort endurnýja eigi hann óbreyttan eða gera á honum breytingar og þá hverjar. Mér var falið að hefja þessa umræðu frá mínum sjónarhóli enda málið á vinnslustigi í stjórn LÍ og stefna ómótuð. Vinnuhópur innan stjórnarinnar undir forystu Birnu Jónsdóttur hefur málið þar til meðferðar. Ég vil nota tækifærið hér til að gera í örfáum orðum grein fyrir því, sem ég lagði fram á umræddum formannafundi.

Ég tel, að stjórn LÍ eigi að leggja til endurnýjun ofangreinds samnings. Vissulega kemur til álita, að læknar gefi út sérstakar leiðbeiningar eða siða­reglur hvað þessu viðvíkur og væri það að sínu leyti vegsauki fyrir læknastéttina. Það, sem mælir hins vegar með samningsleiðinni, er að með því er þeim aðilum, sem eru aðalþátttakendur í þessu fræðslu- og kynningarstarfi með læknum, gefinn kost­ur á að hafa áhrif á fyrirkomulag þess og þar með einnig taka ábyrgð á framkvæmd þess. Tel ég þau rök vega þyngra þegar litið er til þessara tveggja leiða.

Ég tel, að stjórn LÍ eigi að gæta meðalhófs í tillögum sínum án þess þó, að tillögur hennar megi túlka sem skoðana- eða aðgerðarleysi og enn síður undanlátssemi við kröfur um anarkí þegar til úrlausnar þessa kemur. Þar með mun stjórnin hvorki geta gengið erinda minna eða þeirra skoðana, sem ég setti fram í leiðara hér í blaðinu fyrir rúmu ári, né þess minnihluta lækna að mínu mati, sem telur engra breytinga þörf.

Læknar gera sér vel grein fyrir, að þeir eru ekki eyland í samfélaginu og til þeirra eru gerðar ríkar kröfur bæði faglega og siðferðilega. Á stundum má líta svo á að gerðar séu ríkari kröfur til þeirra en annarra og hef ég sagt að það ok sé indælt og að læknar megi vera stoltir af að gangast undir það. Lög og siðareglur veita læknum almenna leiðsögn um þessa hluti. Læknar þekkja sinn Codex ethicus. Ef lög endurspegla álit þjóðfélagsins þá er í þeim að finna bæði ákvæði um lækna sem opinbera starfsmenn í hvaða stöðu sem þeir eru og um skyldur opinberra starfsmanna við almenning innan og utan vinnutíma.

Íslenskir læknar eru heldur ekki eyland í alþjóðlegu samhengi. Þeir hljóta að bera sig saman við starfssystkin sín í nálægum löndum, þar sem þeir hafa hlotið menntun sína. Þar er umræðan um samskipti lækna og lyfjafyrirtækja á fleygiferð. Norska læknafélagið hefur gert samn­ing við lyfjaiðnaðinn sem gengur lengra en tillögur hafa verið gerðar um hér á landi. Breska læknafélagið hefur siðareglur, evrópska læknafélagið, CPME, og samtök lyfjaiðnaðarins í Evrópu, EFPIA, hafa komið sér saman um yfirlýsingu, sem fjallar um þetta efni. Margir þekkja einnig umræðuna í Bandaríkjunum, heit skoðanaskipti, meðal annars skrif NEJM og bók Marciu Angell, fyrrum aðalritstjóra þess útbreidda tímarits.

Það er ljóst að öll þessi fyrirhöfn lækna hefur ákveðinn tilgang. Hann er sá fyrst og síðast að treysta trúnaðarsamband læknis og sjúklings og trúnaðarsamband læknis og samfélags. Hann er einnig að viðurkenna, að hagsmuna­árekstrar geti átt sér stað í samskiptum lækna og lyfjafyrirtækja og að þessi samskipti séu ástæðulaus nema í þágu sjúklinganna. Með þessu lýsa læknar yfir vilja sínum til ábyrgðar, sem byggist á sameiginlegum siðferðilegum viðmiðum þeirra og lyfjaiðnaðarins.

Til að ná þessum markmiðum gera læknar samkomulag við hagsmunaaðila um sameiginlega sýn, sem tryggir gegnsæi í þessum samskiptum og sjálfstæði hvorra tveggja.

Krafa er gerð til lækna að þeir afli sér viðunandi viðhaldsmenntunar, bæði með lögum og óbeint með ákvæðum kjarasamnings. Ég tel, að sú menntun eigi að vera á ábyrgð læknanna sjálfra og þeirra, sem þeir semja við. Það ætti að vera grundvallarstefna LÍ, að læknar njóti jafnræðis við að ná þessum markmiðum og geti því ekki kallað þriðja aðila til ábyrgðar, hvað þá ef sá aðili á misjafna hagsmuni í viðhaldsmenntun einstakra lækna. Það er eðlilegt og eftirsóknarvert, að læknar séu upplýstir um nýja þekkingu í sambandi við greiningu og meðferð og að þeirri þekkingu sé komið á framfæri í eðlilegum tengslum við starfsvettvang þeirra. Það er jafn eðlilegt að látið sé alveg af síbylju um gamla þekkingu eða markaðsörvandi fyrirgreiðslu, sem hefur enga skírskotun til hinnar mikilvægu viðhaldsmenntunar læknisins.

Það er og mín skoðun, að í endurnýjuðum samn­ingi við lyfjahóp Samtaka verslunarinnar eigi að vera ákvæði um samráðsvettvang um framkvæmd hans en á það hefur skort að mínu mati í þeim samn­ingi, sem nú er starfað eftir.