Fræðigreinar
Doktor í læknisfræði. "Barrett" slímhúðarbreytingar í vélinda
Sunna Guðlaugsdóttir lyflæknir og sérfræðingur í meltingarsjúkdómum varði doktorsritgerð sína við Erasmus-læknaháskólann í Rotterdam þann 15. maí síðastliðinn. Ritgerðin heitir Barrett´s Esophagus - High cancer risk groups, cardiovascular co-morbidity and interaction with Helicobacter pylori. Leiðbeinandi var prófessor JHP Wilson. Andmælendur voru prófessorarnir dr. B Stricker, dr. EJ Kuipers, dr. HW Tilanus, dr. H. van Dekken og dr. T Splinter.
Ritgerðin fjallar um rannsóknir á sjúklingum með Barrett slímhúðarbreytingar í vélinda. Nafnið "Barrett" er kennt við breskan skurðlækni sem skilgreindi sjúkdóminn fyrstur manna um miðja síðustu öld. Síðari tíma rannsóknir hafa leitt í ljós að þessar breytingar koma í kjölfar of mikils sýruálags í vélinda vegna bakflæðisjúkdóms. Rakið er sögulegt yfirlit, orsakir og fylgikvillar þar sem alvarlegasti fylgikvilli Barrett er slímfrumukrabbamein í vélinda. Á þeim forsendum er farið sérstaklega yfir kosti og galla þess að fylgja þessum sjúklingum eftir með vélinda og magaspeglunum. Tilgangur verkefnisins var að fá betri innsýn í hvernig best er að þekkja þá Barrett sjúklinga sem hafa aukna áhættu að fá krabbamein í náinni framtíð og athuga hvort þeir hafi auknar líkur á hjarta- og æðasjúkdómum. Í því samhengi voru rannsakaðir áhættuþættir hjarta og æðasjúkdóma bæði hjá Barrett sjúklingum og sjúklingum með vægari slímhúðarbreytingar vegna bakflæðis. Einnig var leitast við að fá innsýn inn í samspil magabakteríunnar Helicobacter pylori við bakflæði sjúkdóminn, algengi sýkingarinnar í þessum sérstæða sjúklingahópi og mikilvægi sýkingarmáttar bakteríunnar á slímhúðarbreytingar í maga, þá sérstaklega Barrett sjúklinga. Lýst er áhyggjum þess eðlis að Helicobacter pylori magabólgur samhliða notkun á sýrubælandi lyfjum (sérstaklega prótón-pumpu bælurum) flýti fyrir þynningu (forstigsbreyting magakrabbameins) á magaslímhúð. Leitast er við að fá innsýn inn í þetta samspil og áhrif þess á þróun magaslímhúðarbólgunnar.
Rannsóknir verkefnisins voru gerðar í framhaldi af fyrri rannsóknum í Hollandi.
1. Við háskólasjúkrahús Rotterdam (Dijkzigt) á árunum 1994-1996 þar sem Barrett sjúklingar reyndust skammlífari en viðmiðunarhópur (normalþýði). Sérstaklega varð vart aukinnar tíðni hjarta- og æðasjúkdóma.
2. Við háskólasjúkrahús Amsterdam (VU) á árunum 1994-1996 þar sem notkun kröftugra sýrubælandi lyfja, sérstaklega svokallaðra prótónpumpu bælara, jók á þynningu á magaslímhúð í sjúklingum með magabakteríuna Helicobacter pylori í magaslímhúð.
Niðurstöður rannsókna Sunnu sýna að hefðbundið eftirlit Barrett sjúklinga með vélinda- og magaspeglun er einungis til heilsufarslegra bóta hjá rétt um 15% þeirra. Gefnar eru heppilegar leiðbeiningar til að vinna eftir og hvernig megi velja Barrett sjúklinga til eftirlits með reglubundnum vélinda og magaspeglunum og vefjasýnatökum til að meta líkur á að þeir fái vélindakrabbamein í náinni framtíð umfram aðra banvæna sjúkdóma. Þeir sjúklingar sem greinast með Barrett sjúkdóm eða vélindabólgur vegna bakflæðis reyndust oftar en viðmiðunarhópur (normalþýði) vera með of háan blóðþrýsting. Barrett sjúklingar á aldrinum 55-80 ára reyndust einnig oftar hafa fengið kransæðastíflu og vera með offituvandamál.
Sjúklingar með Barrett vélinda reyndust vera með lægri tíðni Helicobacter pylori sýkingar í maga en viðmiðunarhópur. Sá munur var meira áberandi þegar litið var á stofn með mikinn sýkingamátt sem styður þá tilgátu að ákveðnir Helicobacter pylori stofnar geti verndað gegn myndun Barrett vélinda. Niðurstöður benda einnig til þess að sýrubælandi lyf sem bæla starfsemi prótónpumpunnar í magaslímhúð minnki magabólguvirkni og þéttleika Helicobacter pylori bakteríunnar hver sem sýkingarmáttur bakteríunnar er. Þrátt fyrir það var slímhúðarþynning í magahelli og slímhúðarbreytingar í maga með tengsl við magakrabbamein marktækt algengari í þeim sem voru sýktir af stofni með meiri sýkingarmátt og á viðhaldsmeðferð með sýrubælandi lyfjum sem bæla starfsemi prótónpumpunnar í magaslímhúð.
Sunna er fædd í Reykjavík 1962 og foreldrar hennar eru Guðlaugur Maggi Einarsson hæstaréttarlögmaður og Svanlaug Þorgeirsdóttir talsímavörður. Eiginmaður Sunnu er Snorri Ingimarsson rafmagnsverkfræðingur og tölvunarfræðingur. Rekur hann eigin verkfræðistofu. Börn þeirra eru: Svanlaug Dögg f. 1981, Stefán Karl f. 1986 og Sigurþór Maggi f. 2002.
Sunna lauk stúdentsprófi frá Fjölbrautaskólanum í Breiðholti 1981 og almennu læknaprófi frá Háskóla Íslands 1989. Hún starfaði 1989-1993 á mismunandi deildum við Landspítala þar til hún stundaði sérfræðinám í almennum lyflækningum 1993-1997 við Zuiderziekenhuis (Medisch Centrum Rijnmond Zuid) í Rotterdam. Á árunum 1997-2001 lauk hún almenna lyflæknanáminu ásamt undirsérgrein í meltingarsjúkdómum við háskólasjúkrahús Rotterdam (Dijkzigt) sem lauk með þarlendri og hérlendri sérfræðiviðurkenningu í báðum greinum.
Sunna hefur nýlega hlotið viðurkenninguna "The European Diploma of Gastroenterology" frá stjórn Evrópusamtaka í meltingarsjúkdómum ("European Board of Gastroenterology"). Hún starfar sem lyflæknir og meltingarsérfræðingur við Sjúkrahúss Akraness og hefur opnað stofu í Læknasetrinu Mjódd í sömu greinum. Nýlega hefur hún ásamt fjórum öðrum meltingarsérfræðingum stofnað Meltingarsetrið ehf. sem er til húsa í Læknasetrinu og starfrækir rannsóknarstofu í meltingarsjúkdómum og er hún meðal annars framkvæmdastjóri fyrirtækisins.
Ritgerðin fjallar um rannsóknir á sjúklingum með Barrett slímhúðarbreytingar í vélinda. Nafnið "Barrett" er kennt við breskan skurðlækni sem skilgreindi sjúkdóminn fyrstur manna um miðja síðustu öld. Síðari tíma rannsóknir hafa leitt í ljós að þessar breytingar koma í kjölfar of mikils sýruálags í vélinda vegna bakflæðisjúkdóms. Rakið er sögulegt yfirlit, orsakir og fylgikvillar þar sem alvarlegasti fylgikvilli Barrett er slímfrumukrabbamein í vélinda. Á þeim forsendum er farið sérstaklega yfir kosti og galla þess að fylgja þessum sjúklingum eftir með vélinda og magaspeglunum. Tilgangur verkefnisins var að fá betri innsýn í hvernig best er að þekkja þá Barrett sjúklinga sem hafa aukna áhættu að fá krabbamein í náinni framtíð og athuga hvort þeir hafi auknar líkur á hjarta- og æðasjúkdómum. Í því samhengi voru rannsakaðir áhættuþættir hjarta og æðasjúkdóma bæði hjá Barrett sjúklingum og sjúklingum með vægari slímhúðarbreytingar vegna bakflæðis. Einnig var leitast við að fá innsýn inn í samspil magabakteríunnar Helicobacter pylori við bakflæði sjúkdóminn, algengi sýkingarinnar í þessum sérstæða sjúklingahópi og mikilvægi sýkingarmáttar bakteríunnar á slímhúðarbreytingar í maga, þá sérstaklega Barrett sjúklinga. Lýst er áhyggjum þess eðlis að Helicobacter pylori magabólgur samhliða notkun á sýrubælandi lyfjum (sérstaklega prótón-pumpu bælurum) flýti fyrir þynningu (forstigsbreyting magakrabbameins) á magaslímhúð. Leitast er við að fá innsýn inn í þetta samspil og áhrif þess á þróun magaslímhúðarbólgunnar.
Rannsóknir verkefnisins voru gerðar í framhaldi af fyrri rannsóknum í Hollandi.
1. Við háskólasjúkrahús Rotterdam (Dijkzigt) á árunum 1994-1996 þar sem Barrett sjúklingar reyndust skammlífari en viðmiðunarhópur (normalþýði). Sérstaklega varð vart aukinnar tíðni hjarta- og æðasjúkdóma.
2. Við háskólasjúkrahús Amsterdam (VU) á árunum 1994-1996 þar sem notkun kröftugra sýrubælandi lyfja, sérstaklega svokallaðra prótónpumpu bælara, jók á þynningu á magaslímhúð í sjúklingum með magabakteríuna Helicobacter pylori í magaslímhúð.
Niðurstöður rannsókna Sunnu sýna að hefðbundið eftirlit Barrett sjúklinga með vélinda- og magaspeglun er einungis til heilsufarslegra bóta hjá rétt um 15% þeirra. Gefnar eru heppilegar leiðbeiningar til að vinna eftir og hvernig megi velja Barrett sjúklinga til eftirlits með reglubundnum vélinda og magaspeglunum og vefjasýnatökum til að meta líkur á að þeir fái vélindakrabbamein í náinni framtíð umfram aðra banvæna sjúkdóma. Þeir sjúklingar sem greinast með Barrett sjúkdóm eða vélindabólgur vegna bakflæðis reyndust oftar en viðmiðunarhópur (normalþýði) vera með of háan blóðþrýsting. Barrett sjúklingar á aldrinum 55-80 ára reyndust einnig oftar hafa fengið kransæðastíflu og vera með offituvandamál.
Sjúklingar með Barrett vélinda reyndust vera með lægri tíðni Helicobacter pylori sýkingar í maga en viðmiðunarhópur. Sá munur var meira áberandi þegar litið var á stofn með mikinn sýkingamátt sem styður þá tilgátu að ákveðnir Helicobacter pylori stofnar geti verndað gegn myndun Barrett vélinda. Niðurstöður benda einnig til þess að sýrubælandi lyf sem bæla starfsemi prótónpumpunnar í magaslímhúð minnki magabólguvirkni og þéttleika Helicobacter pylori bakteríunnar hver sem sýkingarmáttur bakteríunnar er. Þrátt fyrir það var slímhúðarþynning í magahelli og slímhúðarbreytingar í maga með tengsl við magakrabbamein marktækt algengari í þeim sem voru sýktir af stofni með meiri sýkingarmátt og á viðhaldsmeðferð með sýrubælandi lyfjum sem bæla starfsemi prótónpumpunnar í magaslímhúð.
Sunna er fædd í Reykjavík 1962 og foreldrar hennar eru Guðlaugur Maggi Einarsson hæstaréttarlögmaður og Svanlaug Þorgeirsdóttir talsímavörður. Eiginmaður Sunnu er Snorri Ingimarsson rafmagnsverkfræðingur og tölvunarfræðingur. Rekur hann eigin verkfræðistofu. Börn þeirra eru: Svanlaug Dögg f. 1981, Stefán Karl f. 1986 og Sigurþór Maggi f. 2002.
Sunna lauk stúdentsprófi frá Fjölbrautaskólanum í Breiðholti 1981 og almennu læknaprófi frá Háskóla Íslands 1989. Hún starfaði 1989-1993 á mismunandi deildum við Landspítala þar til hún stundaði sérfræðinám í almennum lyflækningum 1993-1997 við Zuiderziekenhuis (Medisch Centrum Rijnmond Zuid) í Rotterdam. Á árunum 1997-2001 lauk hún almenna lyflæknanáminu ásamt undirsérgrein í meltingarsjúkdómum við háskólasjúkrahús Rotterdam (Dijkzigt) sem lauk með þarlendri og hérlendri sérfræðiviðurkenningu í báðum greinum.
Sunna hefur nýlega hlotið viðurkenninguna "The European Diploma of Gastroenterology" frá stjórn Evrópusamtaka í meltingarsjúkdómum ("European Board of Gastroenterology"). Hún starfar sem lyflæknir og meltingarsérfræðingur við Sjúkrahúss Akraness og hefur opnað stofu í Læknasetrinu Mjódd í sömu greinum. Nýlega hefur hún ásamt fjórum öðrum meltingarsérfræðingum stofnað Meltingarsetrið ehf. sem er til húsa í Læknasetrinu og starfrækir rannsóknarstofu í meltingarsjúkdómum og er hún meðal annars framkvæmdastjóri fyrirtækisins.